ਨਰਕਾਸੁਰ ਦਾ ਵਧ, ਰਾਜਾ ਬਲੀ ਦੀ ਪੂਜਾ, ਤੇਲ ਨਾਲ ਇਸ਼ਨਾਨ, ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਦੀਵਾਲੀ?
South Indian Diwali: ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਦੀਵਾਲੀ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਥੋੜ੍ਹੀ ਵੱਖਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹਨ। ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਵਿੱਚ, ਦੀਵਾਲੀ ਨੂੰ ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੇਰਲ, ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਵਾਂਗ, ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਨਰਕਸੂਰਾ ਦੇ ਵਧ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ।
ਦੀਵਾਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਨੇੜੇ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਾਰਾ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਇਸ ਦੀ ਖ਼ੁਮਾਰੀ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਨਰਾਤਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਰਵਾ ਚੌਥ ਤੋਂ ਹੀ ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਦਿਨ ਗਿਣੇ ਜਾਣ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਦੀਵਾਲੀ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਰਵਾ ਚੌਥ ਤੋਂ 11 ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਦੀਵਾਲੀ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਓਨੀ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਥੋੜ੍ਹਾ ਵੱਖਰੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦੀਵਾਲੀ ਉੱਤਰ ਤੋਂ ਕਿੰਨੀ ਵੱਖਰੀ ਹੈ? ਦੱਖਣੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਕਿਹੜੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨਿਭਾਇਆ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ?
ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਆਮ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਨੇ ਲੰਕਾ ਦੇ ਰਾਜਾ ਰਾਵਣ ਉੱਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਦੇਵੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋਏ ਅਤੇ ਫਿਰ ਲੰਕਾ ਤੋਂ ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਾਪਸ ਆਏ ਸੀ। ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਮਿਲਦੇ ਹੀ, ਅਯੁੱਧਿਆ ਦੇ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਪੂਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਸਜਾਇਆ, ਦੀਵੇ ਜਗਾਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਉਣ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਇਆ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦੀਵਾਲੀ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਕਿੰਨੀ ਵੱਖਰੀ?
ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਦੀਵਾਲੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਧਨਤੇਰਸ ਨਾਲ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਧਨਤੇਰਸ ਦੀਵਾਲੀ ਤੋਂ ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਘਰਾਂ ਦੀ ਸਫਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਫਿਰ ਧਨਤੇਰਸ ‘ਤੇ ਮਠਿਆਈਆਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸੋਨੇ ਅਤੇ ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਗਹਿਣੇ ਅਤੇ ਸਿੱਕੇ, ਚਾਂਦੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਧਾਤਾਂ ਨਾਲ ਬਣੇ ਭਾਂਡੇ ਆਦਿ ਖਰੀਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਸ ਦਿਨ ਝਾੜੂ ਅਤੇ ਧਨੀਆ ਖਰੀਦਣਾ ਸ਼ੁਭ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਇਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਧੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਹੁਣ ਲੋਕ ਇਸ ਦਿਨ ਵਾਹਨ ਵੀ ਖਰੀਦਦੇ ਹਨ। ਦੀਵਾਲੀ ‘ਤੇ, ਲੋਕ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਦੇਵੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਦੀਵੇ ਜਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰੰਗੀਨ ਲਾਈਟਾਂ ਲਗਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਫੁੱਲਾਂ ਅਤੇ ਰੰਗੋਲੀ ਨਾਲ ਵੀ ਸਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
Photo: TV9 Hindi
ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਆਤਿਸ਼ਬਾਜ਼ੀ ਦੀਵਾਲੀ ਦਾ ਇੱਕ ਖਾਸ ਆਕਰਸ਼ਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਦੀਵਾਲੀ ਹਿੰਦੂ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਵਪਾਰੀ ਵੀ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰਾਮਾਇਣ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਨੁੱਕੜ ਨਾਟਕ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਦੀਵਾਲੀ ‘ਤੇ ਪਟਾਕੇ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ, ਪਰ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਦੀਵਾਲੀ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਵੱਖਰੀ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ
ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਦੀਵਾਲੀ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਥੋੜ੍ਹੀ ਵੱਖਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹਨ। ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਵਿੱਚ, ਦੀਵਾਲੀ ਨੂੰ ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੇਰਲ, ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਵਾਂਗ, ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਨਰਕਸੂਰਾ ਦੇ ਵਧ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਕਰਨਾਟਕ ਵਿੱਚ, ਦੀਵਾਲੀ ਨੂੰ ਬਾਲੀ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੁਆਰਾ ਬਾਲੀ ਦੇ ਕਤਲ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਿਨ ਰਾਜਾ ਬਾਲੀ ਦੀ ਵੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਨਰਕਾਸੁਰ ਦੇ ਵਧ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ
ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਦੀਵਾਲੀ ਉੱਤਰ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਘੱਟ ਧੂਮਧਾਮ ਅਤੇ ਦਿਖਾਵੇ ਨਾਲ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ, ਦੀਵਾਲੀ ਉਸ ਦਿਨ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਪਤਨੀ, ਸੱਤਿਆਭਾਮਾ, ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਨਰਕਾਸੁਰ ਨਾਮਕ ਰਾਕਸ਼ਸ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਸੀ।
Photo: TV9 Hindi
ਇਹ ਤਾਰੀਖ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਦੀਵਾਲੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੀਵਾਲੀ ਨਵੇਂ ਚੰਦ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀ ਅਸਲ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਰਾਜਾ ਬਲੀ ਦੀ ਪੂਜਾ
ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਰਾਜਾ ਬਲੀ ਦੀ ਵੀ ਦੀਵਾਲੀ ‘ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤ੍ਰੇਤਾ ਯੁੱਗ ਦੌਰਾਨ, ਬਲੀ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਰਾਜਾ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਰਾਜ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸੀ। ਉਹ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਵੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੱਕ ਫੈਲੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਪਰਉਪਕਾਰ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੀ ਪਰਜਾ ਦੇ ਕਲਿਆਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ।
Photo: TV9 Hindi
ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਦਿਨ, ਰਾਜਾ ਬਲੀ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਲੈਣ ਲਈ, ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਨੇ ਵਾਮਨ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਉਸ ਕੋਲ ਗਏ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਕਦਮ ਜ਼ਮੀਨ ਮੰਗੀ। ਰਾਜਾ ਬਲੀ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਝਿਜਕ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਕਦਮ ਦੇਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ, ਇਸ ਲਈ ਭਗਵਾਨ ਨੇ ਇੱਕ ਕਦਮ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀ ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਵਿੱਚ ਸਾਰਾ ਸਵਰਗ ਮਾਪਿਆ।
ਰਾਜਾ ਬਲੀ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲੇਟ ਗਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਸਰੀਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ, ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾਤਾਲ ਦਾ ਰਾਜਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਰਦਾਨ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਆਪਣੀ ਪਰਜਾ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਵਾਪਸ ਆਵੇਗਾ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ, ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜਾ ਬਲੀ ਦੀਵਾਲੀ ‘ਤੇ ਆਪਣੀ ਪਰਜਾ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਲਈ ਲੋਕ ਰਾਜਾ ਬਲੀ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਜਾਂ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਦੀਵੇ ਜਗਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਿਠਾਈਆਂ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਤੇਲ ਨਾਲ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ
ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਘਰਾਂ ਦੀ ਸਫਾਈ, ਤੇਲ ਇਸ਼ਨਾਨ ਅਤੇ ਮਠਿਆਈਆਂ ਦੀ ਖਰੀਦ ਨਾਲ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲੋਕ ਨਵੇਂ ਕੱਪੜੇ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਮਠਿਆਈਆਂ ਦਾ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।
Photo: TV9 Hindi
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕਰਨਾਟਕ ਅਤੇ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸਮੇਤ ਕਈ ਦੱਖਣੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ, ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦੀਵਾਲੀ ‘ਤੇ ਪਟਾਕੇ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੁਣ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ।
