ਦੀਵਾਲੀ

ਦੀਵਿਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਮਹਾਨ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀਵਾਲੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਹਨੇਰੇ ਉੱਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੀ ਜਿੱਤ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ, ਚੰਗੀ ਕਿਸਮਤ ਅਤੇ ਧਨ-ਦੌਲਤ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਦੀਵਾਲੀ ਜਾਂ ਦੀਪਾਵਾਲੀ ਨਾਲ ਪੰਜ ਤਿਉਹਾਰ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਜੋ ਧਨਤੇਰਸ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ, ਦੀਪਾਵਲੀ, ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਈ ਦੂਜ ਨਾਲ ਸਮਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਹਿੰਦੂ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਜਦੋਂ ਭਗਵਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਲੰਕਾ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਕੇ ਅਯੁੱਧਿਆ ਪਰਤੇ ਸਨ ਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਘਿਓ ਦੇ ਦੀਵੇ ਜਗਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਗਮਨ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਦੀਵਾਲੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਯਾਨੀ ਨਰਕ ਚੌਦਸ ਦੇ ਦਿਨ ਜ਼ਾਲਮ ਦੈਂਤ ਨਰਕਾਸੁਰ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬ੍ਰਜ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਅਮਾਵਸਿਆ ਦੇ ਦਿਨ ਦੀਵੇ ਜਗਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।

ਹਿੰਦੂ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਰਤਿਕ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਨਵੇਂ ਚੰਦਰਮਾ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ‘ਤੇ ਸ਼ੁਭ ਅਤੇ ਲਾਭ ਦੇ ਦੇਵਤਾ ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼, ਧਨ ਦੀ ਦੇਵੀ ਮਾਂ ਲਕਸ਼ਮੀ, ਧਨ ਦੀ ਦੇਵੀ ਕੁਬੇਰ, ਮਾਤਾ ਸਰਸਵਤੀ, ਗਿਆਨ ਦੀ ਦੇਵੀ, ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਕਾਲੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ। । ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਦੀਪ ਉਤਸਵ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੈਨ ਧਰਮ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਲੋਕ ਦੀਵਾਲੀ ਨੂੰ ਮਹਾਵੀਰ ਦੇ ਮੋਕਸ਼ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਥੇ ਹੀ ਸਿੱਖ ਪਰੰਪਰਾ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਲੋਕ ਇਸ ਨੂੰ ਬੰਦੀ ਛੋੜ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਦੀਵਾਲੀ ਦਾ ਅਧਿਆਤਮਕ ਸੰਦੇਸ਼ ਹਨੇਰੇ ਤੋਂ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵੱਲ ਜਾਣ ਦਾ ਹੈ।