ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਦੇ ਗ੍ਰੈਂਡ ਮੁਫਤੀ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀ ਹੈ? 72 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਪਰੰਪਰਾ ਕਿਵੇਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ? ਨਵੀਂ ਨਿਯੁਕਤੀ ਚਰਚਾ ਅਧੀਨ
Grand Mufti of Saudi Arabia: ਗ੍ਰੈਂਡ ਮੁਫਤੀ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਅਥਾਰਟੀ ਹੈ। ਉਹ ਸ਼ਰੀਆ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਹੁਕਮਾਂ (ਫਤਵੇ) ਦਾ ਅਥਾਰਟੀ, ਧਾਰਮਿਕ ਕੌਂਸਲਾਂ ਦਾ ਮੁਖੀ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਨੀਤੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਲਾਹਕਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਕੋਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਸ਼ੇਖ ਸਾਲੇਹ ਬਿਨ ਫੌਜ਼ਾਨ ਨੂੰ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਦਾ ਨਵਾਂ ਗ੍ਰੈਂਡ ਮੁਫਤੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਹੁਦੇ ‘ਤੇ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ ਸਾਬਕਾ ਸਾਊਦੀ ਗ੍ਰੈਂਡ ਮੁਫਤੀ ਸ਼ੇਖ ਅਬਦੁਲਅਜ਼ੀਜ਼ ਅਲ ਅਸ਼ੇਖ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸ਼ੇਖ ਸਾਲੇਹ ਬਿਨ ਫੌਜ਼ਾਨ ਅਲ ਫੌਜ਼ਾਨ ਨੂੰ ਅਕਤੂਬਰ 2025 ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹੀ ਫ਼ਰਮਾਨ ਦੁਆਰਾ ਨਵਾਂ ਗ੍ਰੈਂਡ ਮੁਫਤੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਇਹ ਨਿਯੁਕਤੀ ਰਾਜਾ ਦੇ ਹੁਕਮ ਨਾਲ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਕਰਾਊਨ ਪ੍ਰਿੰਸ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ‘ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਆਓ ਇਸ ਮੌਕੇ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਗ੍ਰੈਂਡ ਮੁਫਤੀ ਦੇ ਫਰਜ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਜਾਣੀਏ। ਚੋਣ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ? ਇਹ ਪਰੰਪਰਾ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ?
ਗ੍ਰੈਂਡ ਮੁਫਤੀ ਕੌਣ ਹੈ, ਉਸਦਾ ਕੰਮ ਕੀ ਹੈ?
ਗ੍ਰੈਂਡ ਮੁਫਤੀ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਅਥਾਰਟੀ ਹੈ। ਉਹ ਸ਼ਰੀਆ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਹੁਕਮਾਂ (ਫਤਵੇ) ਦਾ ਅਥਾਰਟੀ, ਧਾਰਮਿਕ ਕੌਂਸਲਾਂ ਦਾ ਮੁਖੀ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਨੀਤੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਲਾਹਕਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਕੋਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਫਤਵੇ ਜਾਰੀ ਕਰਨਾ: ਗ੍ਰੈਂਡ ਮੁਫਤੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਫਰਜ਼ ਧਾਰਮਿਕ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਵਾਲਾਂ ‘ਤੇ ਫਤਵੇ (ਕਾਨੂੰਨੀ ਰਾਏ) ਜਾਰੀ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਫਤਵੇ ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਅਹੁਦੇ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਇਸ ਤੱਥ ਤੋਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਊਦੀ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਕਸਰ ਮੁਫਤੀ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ: ਗ੍ਰੈਂਡ ਮੁਫਤੀ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੀਨੀਅਰ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀ ਕੌਂਸਲ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮਿਕ ਖੋਜ ਅਤੇ ਜਾਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਫਤਵੇ ਲਈ ਸਥਾਈ ਕਮੇਟੀ (ਸਥਾਈ ਕਮੇਟੀ) ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਵਿਦਵਤਾ ਖੋਜ ਅਤੇ ਇਫਤਾ ਲਈ ਜਨਰਲ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ ਦੀ ਵੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀਂ ਫਤਵੇ ਰਸਮੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਅਤੇ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਰਾਜ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਸਲਾਹ: ਅਦਾਲਤਾਂ, ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਨੀਤੀ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ; ਕਈ ਵਾਰ ਹੱਜ ਅਤੇ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ (ਮੱਕਾ/ਮਦੀਨਾ) ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਫੈਸਲੇ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਧਾਰਮਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਨਿਯੁਕਤੀਆਂ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ: ਇਸ ਅਹੁਦੇ ‘ਤੇ ਕਾਬਜ਼ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਨਿਆਂਇਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਪਾਠਕ੍ਰਮ, ਟ੍ਰਿਬਿਊਨਲਾਂ ਲਈ ਧਾਰਮਿਕ ਨਿਯਮਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ‘ਤੇ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਜਨਤਕ ਬਿਆਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਵਹਾਰ: ਇਸ ਅਹੁਦੇ ‘ਤੇ ਕਾਬਜ਼ ਵਿਅਕਤੀ ਸਮਾਜਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਖੇਡਾਂ, ਮਨੋਰੰਜਨ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਨੀਤੀਆਂ, ਕਨਵੋਕੇਸ਼ਨ, ਆਦਿ ‘ਤੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ।
Photo: TV9 hindi
ਨਿਯੁਕਤੀ, ਚੋਣ ਜਾਂ ਸ਼ਾਹੀ ਨਿਯੁਕਤੀ?
ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੈਂਡ ਮੁਫਤੀ ਦੀ ਚੋਣ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ। ਇਹ ਅਹੁਦਾ ਸ਼ਾਹੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਦੁਆਰਾ ਭਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਅਹੁਦੇ ਲਈ ਨਿਯੁਕਤੀਆਂ ਰਾਜਾ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਸ਼ਾਹੀ ਫ਼ਰਮਾਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਕਸਰ, ਕ੍ਰਾਊਨ ਪ੍ਰਿੰਸ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਨਿਰਣਾਇਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਤਾਜ਼ਾ ਉਦਾਹਰਣ ਵਿੱਚ, ਸ਼ੇਖ ਸਾਲੇਹ ਅਲ ਫੌਜਾਨ ਨੂੰ ਕ੍ਰਾਊਨ ਪ੍ਰਿੰਸ ਮੁਹੰਮਦ ਬਿਨ ਸਲਮਾਨ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ‘ਤੇ ਕਿੰਗ ਸਲਮਾਨ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਅਹੁਦੇ ਦਾ ਕੋਈ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਾਰਜਕਾਲ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਇਸ ਅਹੁਦੇ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਭਰ ਲਈ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਭਾਵ ਵਿਅਕਤੀ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਅਹੁਦੇ ‘ਤੇ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਰਾਜਾ ਸੱਤਾ ਨਹੀਂ ਬਦਲਦਾ ਜਾਂ ਅਸਤੀਫਾ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੁਫਤੀਆਂ ਨੇ ਜੀਵਨ ਭਰ ਲਈ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਿਆ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਇਹ ਅਹੁਦਾ ਅਕਸਰ ਅਲ ਅਸ਼ ਸ਼ੇਖ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੰਭਾਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਜੋ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਮੁਹੰਮਦ ਇਬਨ ਅਬਦੁਲ ਵਹਾਬ ਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਊਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਪਨਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।
ਗ੍ਰੈਂਡ ਮੁਫਤੀ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ?
ਗ੍ਰੈਂਡ ਮੁਫਤੀ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰਤ ਦਫ਼ਤਰ 1953 ਵਿੱਚ ਕਿੰਗ ਅਬਦੁਲ ਅਜ਼ੀਜ਼ (ਇਬਨ ਸਾਊਦ) ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਦੇ ਪਹਿਲੇ ਗ੍ਰੈਂਡ ਮੁਫਤੀ ਮੁਹੰਮਦ ਇਬਨ ਇਬਰਾਹਿਮ ਅਲ ਅਸ਼ ਸ਼ੇਖ ਸਨ। ਇਹ ਕਦਮ ਆਧੁਨਿਕ ਸਾਊਦੀ ਰਾਜ ਦੇ ਅੰਦਰ ਧਾਰਮਿਕ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਸੰਸਥਾਗਤ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ।
1969 ਵਿੱਚ, ਕਿੰਗ ਫੈਸਲ ਨੇ ਅਸਥਾਈ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਸ ਅਹੁਦੇ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਨੂੰ ਨਿਆਂ ਦੇ ਜਨਰਲ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵਿੱਚ ਜੋੜ ਦਿੱਤਾ। 1993 ਵਿੱਚ ਇਸ ਅਹੁਦੇ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਬਦੁਲ ਅਜ਼ੀਜ਼ ਬਿਨ ਅਬਦੁੱਲਾ ਬਿਨ ਬਾਜ਼ (ਇਬਨ ਬਾਜ਼) ਨੂੰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰੀ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇਸ ਅਹੁਦੇ ਦੀ ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਮਹੱਤਤਾ ਬਦਲ ਗਈ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਇਸ ਅਹੁਦੇ ਨੇ ਸਾਊਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਪਰੰਪਰਾ (ਵਹਾਬੀ/ਸਲਾਫੀ) ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਰਾਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਾਲ ਸੰਤੁਲਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਰੁਖ਼ ਕਈ ਵਾਰ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ, ਇਸਨੇ ਰਾਜ-ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਸੰਤੁਲਨ ਦੀ ਨੀਤੀ ਨੂੰ ਵੀ ਅਪਣਾਇਆ ਹੈ।
ਸ਼ੇਖ ਸਾਲੇਹ ਬਿਨ ਫੌਜ਼ਾਨ ਕੌਣ ਹੈ?
ਸ਼ੇਖ ਸਾਲੇਹ ਅਲ ਫੂਜ਼ਾਨ ਇੱਕ ਸਤਿਕਾਰਤ ਅਤੇ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਸਾਊਦੀ ਵਿਦਵਾਨ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਸੀਨੀਅਰ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀ ਕੌਂਸਲ ਅਤੇ ਸਥਾਈ ਕਮੇਟੀ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। ਉਹ ਰੇਡੀਓ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ‘ਤੇ ਵੀ ਸਰਗਰਮ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਬਾਰੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਸ਼ਾਹੀ ਫ਼ਰਮਾਨ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਨਿਯੁਕਤੀ ਕ੍ਰਾਊਨ ਪ੍ਰਿੰਸ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ‘ਤੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਅਤੇ ਆਲੋਚਨਾਯੋਗ ਰਹੀ ਹੈ।
ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਵਿੱਚ, ਗ੍ਰੈਂਡ ਮੁਫਤੀ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਧਾਰਮਿਕ ਰਸਮਾਂ ਅਤੇ ਰਾਜ ਸ਼ਕਤੀ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਪੁਲ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਧਾਰਮਿਕ ਫਰਜ਼ਾਂ (ਫਤਵਾ, ਸਿੱਖਿਆ, ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਿਕਾਰ) ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੈ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਜਾਇਜ਼ਤਾ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਵਿੱਚ ਇਸ ਅਹੁਦੇ ‘ਤੇ ਨਿਯੁਕਤੀਆਂ ਇੱਕ ਸ਼ਾਹੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਰਵਾਇਤੀ ਵੰਸ਼ਵਾਦੀ ਸਬੰਧਾਂ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ-ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਤੁਲਨ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ। ਸ਼ੇਖ ਸਾਲੇਹ ਅਲ ਫੌਜ਼ਾਨ ਦੀ 2025 ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਇਸ ਲੰਬੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਨਵੀਨਤਮ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ, ਜੋ ਰਾਜ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਪਨਾ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧਾਂ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।
