ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਨਿਰਮਲਜੀਤ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਨਾਕਾਮ ਕੀਤਾ? IAF ਦੇ ਇਕਲੌਤੇ ਪਰਮਵੀਰ ਚੱਕਰ ਵਿਜੇਤਾ ਦੇ ਕਿੱਸੇ
Indian Air Force Day 2025: 14 ਦਸੰਬਰ, 1971 ਦੀ ਸਵੇਰ ਨੂੰ, ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ਏਅਰਫੀਲਡ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਏਅਰ ਫੋਰਸ ਦੇ ਐਫ-86 ਸੈਬਰ ਜੈੱਟਾਂ ਨੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਉਦੇਸ਼ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਰਨਵੇਅ ਅਤੇ ਏਅਰ ਫੋਰਸ ਸੰਪਤੀਆਂ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰਕੇ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਹਵਾ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਗਸ਼ਤ ਸੀਮਤ ਸੀ,ਅਤੇ ਏਅਰਫੀਲਡ ਤੁਰੰਤ ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ ਸੀ।
ਭਾਰਤੀ ਫੌਜੀ ਇਤਿਹਾਸ ਬਹਾਦਰੀ, ਡਿਊਟੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸਮਰਪਣ ਅਤੇ ਆਤਮ-ਬਲੀਦਾਨ ਦੀਆਂ ਅਣਗਿਣਤ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਫਲਾਇੰਗ ਅਫਸਰ ਨਿਰਮਲ ਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ ਦਾ ਨਾਮ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਾਣ ਨਾਲ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਫੌਜੀ ਸਨਮਾਨ,ਪਰਮ ਵੀਰ ਚੱਕਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਕਲੌਤੇ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹਨ। 1971 ਦੀ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿ ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜੋ ਹਿੰਮਤ ਅਤੇ ਹੁਨਰ ਦਿਖਾਇਆ, ਉਹ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਹੈ।
ਨਿਰਮਲ ਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ ਦਾ ਜਨਮ 17 ਜੁਲਾਈ, 1943 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਈਸੇਵਾਲ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਫੌਜੀ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰੰਟ ਅਫ਼ਸਰ ਸਨ। ਇਸ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪਿਛੋਕੜ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਸੀ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਉੱਚ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਕਰੀਅਰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਖ਼ਤ ਸਿਖਲਾਈ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 4 ਜੂਨ, 1967 ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਕਮਿਸ਼ਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇੱਕ ਲੜਾਕੂ ਪਾਇਲਟ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।
ਸੇਖੋਂ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਲਕੇ ਅਤੇ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਫੋਲੈਂਡ ਗਰੈਂਟ ਤੇ ਉਡਾਣ ਭਰੀ ਸੀ। ਗਰੈਂਟ ਨੂੰ ਨੂੰ ਸੈਬਰ ਸਲੇਅਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ 1965 ਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵਿਮਾਨ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਐਫ-86 ਸੈਬਰ ਜੈੱਟ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸੇਖੋਂ ਦੀ ਗਰੈਂਟ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਉਸ ਦਾ ਤੇਜ਼ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਸਮਾਂ,ਘੱਟ ਉਚਾਈ ‘ਤੇ ਹਮਲਾਵਰ ਅਭਿਆਸ, ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨਿਆਂ ‘ਤੇ ਸਟੀਕ ਡਾਈਵ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹੁਨਰਮੰਦ ਇੰਟਰਸੈਪਟਰ ਪਾਇਲਟ ਬਣਾਇਆ। 1971 ਦੀ ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ, ਉਹ ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ਵਿੱਚ ਤਾਇਨਾਤ ਸਨ। ਇੱਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਮੋਰਚਾ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਨਿਰੰਤਰ ਚੌਕਸੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦਿਵਸ (IAF) ਮੌਕੇ ਤੇ ਪੜ੍ਹੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ।
1971 ਦੀ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿ ਜੰਗ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀਨਗਰ ਵਿੱਚ ਫੈਸਲਾਕੁੰਨ ਸਵੇਰ
14 ਦਸੰਬਰ, 1971 ਦੀ ਸਵੇਰ ਨੂੰ, ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ਏਅਰਫੀਲਡ ‘ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਏਅਰ ਫੋਰਸ ਦੇ ਐਫ-86 ਸੈਬਰ ਜੈੱਟਾਂ ਨੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਉਦੇਸ਼ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਰਨਵੇਅ ਅਤੇ ਏਅਰ ਫੋਰਸ ਸੰਪਤੀਆਂ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰਕੇ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਹਵਾ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਗਸ਼ਤ ਸੀਮਤ ਸੀ,ਅਤੇ ਏਅਰਫੀਲਡ ਤੁਰੰਤ ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ ਸੀ।
ਇਸ ਨਾਜ਼ੁਕ ਪਲ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਫਲਾਇੰਗ ਅਫਸਰ ਸੇਖੋਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਜੋਖਮ ਵਿੱਚ ਪਾਈ ਅਤੇ ਇੱਕ Gnat ਜਹਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਸਵਾਰ ਹੋ ਗਏ। ਇਹ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਉਡਾਣ ਭਰਨ ਦਾ ਪਲ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ – ਘੱਟ ਉਚਾਈ, ਸੀਮਤ ਗਤੀ, ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਹਮਲੇ ਦੇ ਮੋਡ ਵਿੱਚ। ਫਿਰ ਵੀ, ਸੇਖੋਂ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਦੇਰੀ ਕੀਤੇ ਉਡਾਣ ਭਰੀ ਅਤੇ ਸਿੱਧੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਵੱਲ ਵੱਧੇ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਸੀਮਤ ਸਰੋਤਾਂ ਅਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਉਸ ਨੇ ਛੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ। ਹਵਾਈ ਯੁੱਧ ਦੀਆਂ ਬਾਰੀਕੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਸਥਿਤੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਹਰ ਸਕਿੰਟ ਮਾਇਨੇ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਸੇਖੋਂ ਨੇ ਹਮਲਾਵਰ ਮੋੜ, ਸਟੀਕ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਅਤੇ ਦਲੇਰਾਨਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇਕ ਸੈਂਬਰ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਨੂੰ ਬੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਇਆ।
ਲੜਾਈ ਦੌਰਾਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗੈਨੈਟ ਵੀ ਭਾਰੀ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਦੀ ਲਪੇਟ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ। ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਉਚਾਈ ‘ਤੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀਕੂਲ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਹਾਜ਼ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਉਹ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਹਮਲੇ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣਾ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ ਸੀ।
ਬਹਾਦਰੀ ਦਾ ਫੌਜੀ-ਰਣਨੀਤਕ ਮਹੱਤਵ
ਫਲਾਇੰਗ ਅਫਸਰ ਸੇਖੋਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਸਿਰਫ਼ ਨਿੱਜੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਵਿਆਪਕ ਫੌਜੀ ਮਹੱਤਵ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ਏਅਰਫੀਲਡ ਉੱਤਰੀ ਮੋਰਚੇ ‘ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਲਈ ਮੁੱਖ ਅਧਾਰ ਸੀ। ਜੇਕਰ ਉਸ ਸਵੇਰ ਰਨਵੇ ਜਾਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਹੂਲਤਾਂ ਨੂੰ ਅਯੋਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ, ਤਾਂ ਸਰਹੱਦੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨੀ ਫੌਜਾਂ ਲਈ ਹਵਾਈ ਸਹਾਇਤਾ, ਸਪਲਾਈ ਅਤੇ ਜਾਸੂਸੀ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਆਉਂਦੀ।
ਸੇਖੋਂ ਦੇ ਹਮਲਾਵਰ ਜਵਾਬ ਨੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ, ਉਸ ਨੂੰ ਖਿੰਡਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਮਨੋਬਲ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਹਵਾਈ ਜਿੱਤ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਖੇਤਰ ‘ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਫੌਜੀ-ਰਣਨੀਤਕ ਪਕੜ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਫੈਸਲਾਕੁੰਨ ਪਲ ਸੀ।
ਪਰਮ ਵੀਰ ਚੱਕਰ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਨਮਾਨ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੇਮਿਸਾਲ ਬਹਾਦਰੀ, ਡਿਊਟੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸਮਰਪਣ ਅਤੇ ਸਰਵਉੱਚ ਕੁਰਬਾਨੀ ਲਈ, ਫਲਾਇੰਗ ਅਫਸਰ ਨਿਰਮਲ ਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ ਨੂੰ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਪਰਮਵੀਰ ਚੱਕਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸਰਵਉੱਚ ਸਨਮਾਨ ਦੇ ਇਕਲੌਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਹਨ। ਇਹ ਤੱਥ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਹੁਨਰ ਨੇ ਮਿਲ ਕੇ ਇਤਿਹਾਸ ਰਚਿਆ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਯਾਦਗਾਰਾਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਡਾਕ ਟਿਕਟਾਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਚੌਕਾਂ, ਪਾਰਕਾਂ ਅਤੇ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੰਤਕਥਾ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੇ ਸਿਖਲਾਈ ਕੇਂਦਰਾਂ ਅਤੇ ਸਕੁਐਡਰਨ ਵਿੱਚ ਉੱਭਰਦੇ ਪਾਇਲਟਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਝੰਡੇ ਵਾਂਗ ਉੱਚੀ ਉੱਡਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।
ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਗੁਣ ਉੱਭਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਤੁਰੰਤਤਾ: ਖ਼ਤਰੇ ਦੇ ਪਲ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਪਲ ਦੀ ਦੇਰੀ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਹੇਠ ਵੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤੁਰੰਤ ਦੌੜ, ਡਿਊਟੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸਮਰਪਣ ਦੇ ਉੱਚਤਮ ਮਿਆਰ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਤਕਨੀਕੀ ਮੁਹਾਰਤ: Gnat ਵਰਗੇ ਤੇਜ਼ ਅਤੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਦਾ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਨਿਯੰਤਰਣ, ਨਿਸ਼ਾਨੇਬਾਜ਼ੀ ਦੇ ਹੱਲ ਲੱਭਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ, ਅਤੇ ਘੱਟ ਉਚਾਈ ਦੀਆਂ ਜਟਿਲਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਟੀਚਿਆਂ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰਨਾ ਉੱਚ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੀ ਸਿਖਲਾਈ ਅਤੇ ਅਭਿਆਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਅਤੇ ਹਿੰਮਤ: ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘੱਟ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਸ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨਾ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਹਿੰਮਤ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਸਾਥੀਆਂ ਅਤੇ ਬੇਸ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਇੱਕ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਵੀ ਸੀ।
ਇਹਨਾਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਹੁਨਰਮੰਦ ਪਾਇਲਟ ਬਣਾਇਆ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਆਦਰਸ਼ ਫਰੰਟ-ਲਾਈਨ ਏਅਰ ਡਿਫੈਂਸ ਸੈਂਟੀਨੇਲ ਵੀ ਬਣਾਇਆ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਅਕਸਰ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁਸ਼ਕਲ ਪਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਅਤੇ ਫਰਜ਼ ਨੂੰ ਨਿੱਜੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਜਦੋਂ ਕਿ ਆਧੁਨਿਕ ਹਵਾਈ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਨੈੱਟਵਰਕ-ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਾਰਜ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੋ ਗਏ ਹਨ, ਹਿੰਮਤ, ਤਿਆਰੀ ਅਤੇ ਮਨੋਬਲ ਅਜੇ ਵੀ ਜਿੱਤ ਅਤੇ ਹਾਰ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸੇਖੋਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਉਪਕਰਣ ਵੀ ਇਸਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਸ਼ਕਤੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਅਧੂਰਾ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਜੋ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਮਿਸ਼ਨ-ਫੋਕਸ, ਟੀਮ ਵਰਕ ਅਤੇ ਖ਼ਤਰੇ ਦੇ ਸਾਮ੍ਹਣੇ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ, ਉਹ ਸੇਖੋਂ ਵਰਗੇ ਨਾਇਕਾਂ ਦੇ ਚੁੱਪ ਯੋਗਦਾਨ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਹਨ।
ਇਸੇ ਲਈ 14 ਦਸੰਬਰ ਦੀ ਉਹ ਸਵੇਰ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਹਵਾਈ ਲੜਾਈ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਅਫ਼ਸਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਅਤੇ ਹਿੰਮਤ ਨਾਲ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਇਰਾਦਿਆਂ ਨੂੰ ਨਾਕਾਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮਾਤ ਭੂਮੀ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਰੱਖਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਸਿਰਫ਼ ਅਤੀਤ ਦੀ ਯਾਦ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਵਰਤਮਾਨ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਇੱਕ ਮਾਪਦੰਡ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤਿਰੰਗਾ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਲਹਿਰਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਅਣਗਿਣਤ ਪਹਿਰੇਦਾਰਾਂ ਦੀ ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਕੁਰਬਾਨੀ ਅਤੇ ਅਜਿੱਤ ਭਾਵਨਾ ਖੜ੍ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
