ਤਿੱਬਤ ਵਿੱਚ ਗਣਪਤੀ ਬੋਧੀ ਦੇਵਤਾ ਕਿਵੇਂ ਬਣੇ, ਇੱਥੇ ਕਿੰਨਾ ਬਦਲਿਆ ਬੱਪਾ ਦਾ ਰੂਪ?

ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਸਮੇਤ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧਵਾਰ ਤੋਂ ਗਣੇਸ਼ ਉਤਸਵ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਗਣਪਤੀ ਦੀ ਪਛਾਣ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੇਪਾਲ, ਤਿੱਬਤ, ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ, ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ, ਥਾਈਲੈਂਡ, ਮੰਗੋਲੀਆ, ਜਾਪਾਨ, ਕੰਬੋਡੀਆ ਅਤੇ ਕਈ ਬੋਧੀ-ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੇਵਤਾ ਵਜੋਂ ਪੂਜਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਤਿੱਬਤ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਗਣਪਤੀ ਨੂੰ ਮੁਸੀਬਤ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੋਧੀ ਤਾਂਤਰਿਕ ਪੰਥ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨ ਮਿਲਿਆ।

ਗਣੇਸ਼ ਉਤਸਵ ਦੇ ਬਹਾਨੇ, ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਗਣਪਤੀ ਤਿੱਬਤੀ ਬੋਧੀ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਆਇਆ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਾਮਾ ਪਰੰਪਰਾ (ਲਾਮਾਵਾਦ) ਨਾਲ ਕਿਉਂ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ? ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਨਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂ ਪੂਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?

ਗਣਪਤੀ ਤਿੱਬਤ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਦਾਖਲ ਹੋਏ?

ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਤਿੱਬਤ ਵਿਚਕਾਰ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਨਾਲੰਦਾ ਅਤੇ ਵਿਕਰਮਸ਼ਿਲਾ ਵਰਗੇ ਮਹਾਂਵਿਹਾਰਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਆਚਾਰੀਆ ਤਿੱਬਤ ਗਏ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਧਰਮ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਤਾਂਤਰਿਕ ਬੋਧੀ ਪਰੰਪਰਾ (ਵਜ੍ਰਯਾਨ) ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਧਰਮਪਾਲ ਜਾਂ ਰੱਖਿਅਕ ਦੇਵਤਿਆਂ ਵਜੋਂ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਗਣਪਤੀ ਦਾ ਤਿੱਬਤੀਕਰਨ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਅੱਠਵੀਂ-ਨੌਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਪਦਮਸੰਭਵ (ਗੁਰੂ ਰਿੰਪੋਚੇ) ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਦੋਂ ਬੋਧੀ ਅਭਿਆਸ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ “ਵਿਘਨ” ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਗਣਪਤੀ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਦਾ ਦੇਵਤਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਅਤੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਕਰਨ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

Pic Source: Wikimedia Commons

ਤਿੱਬਤੀ ਬੋਧੀ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਗਣਪਤੀ ਦੇ ਰੂਪ

ਤਿੱਬਤੀ ਕਲਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਗਣਪਤੀ ਨੂੰ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਰੂਪਾਂ ਬਾਰੇ ਇੱਥੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।

ਮਹਾਕਾਲ ਗਣਪਤੀ (Tsogdag): ਇੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦਾ ਪ੍ਰਦਾਤਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚਿੱਟਾ ਗਣਪਤੀ (ਸਿੱਧੀ ਗਣਪਤੀ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਮਧੂ ਦਾ ਰਤਨ ਜਾਂ ਭਾਂਡਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਰੂਪ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਦਾ ਹੈ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ

ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਰੂਸ ਦੇ ਜ਼ਾਰ ਸਾਮਰਾਜ ਤੋਂ ਕੀ ਖਰੀਦਦੇ ਅਤੇ ਕੀ ਵੇਚਦੇ ਸੀ?

ਰੂਸੀ ਦੀ ਉਹ ਖੋਜ ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਪੜ੍ਹਨਾ ਲਾਜ਼ਮੀ,

ਭਾਰਤੀ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਦੀਵਾਨੇ ਕਿਉਂ ਹੋਏ, ਵੀਅਤਨਾਮ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡਿਆ

ਲਾਲ ਜਾਂ ਨੱਚਦਾ ਗਣਪਤੀ: ਇਸ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਨੱਚਦੇ ਹੋਏ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਊਰਜਾ, ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ।

ਮਹਾ-ਵਿਘਨੇਸ਼ਵਰ: ਕੁਝ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਵਿਰੋਧੀ ਤਾਕਤਾਂ ਦੇ ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਅਭਿਆਸੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਖ਼ਤ ਤਾਂਤਰਿਕ ਰਸਮਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਹਰੇ ਗਣਪਤੀ, ਨੀਲ ਗਣਪਤੀ: ਰੰਗ ਵਿਤਕਰਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਾਂਤਰਿਕ ਅਭਿਆਸਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤਿੱਬਤੀ ਧਾਰਮਿਕ ਅਭਿਆਸ ਵਿੱਚ ਗਣਪਤੀ ਦਾ ਸਥਾਨ ਬਹੁਪੱਖੀ ਰਿਹਾ ਹੈ।

Pic Source: TV9 Hindi

ਲਾਮਾਈ ਧਰਮ ਅਤੇ ਗਣਪਤੀ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ

ਲਾਮਵਾਦ ਤਿੱਬਤੀ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਜਰਾਯਾਨ ਜਾਂ ਤਾਂਤਰਿਕ ਬੋਧੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ। ਤਾਂਤਰਿਕ ਦੇਵਤਾ (ਮੰਡਲਾ) ਦਾ ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਗਣਪਤੀ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੰਡਲਾਂ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦੇ ਸਹਾਇਕ ਦੇਵਤੇ ਵਜੋਂ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਇੱਕ ਰੁਕਾਵਟ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਦੇਵਤੇ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲਾਮਾ ਸਾਧਕ ਆਪਣੇ ਰਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਗਣਪਤੀ ਨੂੰ ਬੁਲਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਸਾਧਨਾ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਣ। ਕਈ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ, ਗਣਪਤੀ ਨੂੰ ਮਹਾਕਾਲ (ਰੱਖਿਅਕ ਦੇਵਤਾ) ਦੇ ਸਾਥੀ ਵਜੋਂ ਵੀ ਪੂਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਲਾਮਵਾਦ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਤਿੱਬਤੀ ਲੋਕਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਗਣਪਤੀ

ਇੱਕ ਕਹਾਣੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਧਾਰਮਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਵਿਘਨ ਪੈ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਪਦਮਸੰਭਵ ਨੇ ਗਣਪਤੀ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਤਾਂਤਰਿਕ ਸਾਧਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਧਰਮ ਦੇ ਰੱਖਿਅਕ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗਣਪਤੀ ਬੋਧੀ ਦੇਵਤਾ ਮਹਾਕਾਲ ਦੇ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਅਸੀਮਿਤ ਭੌਤਿਕ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਤਿੱਬਤੀ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ (ਥੰਗਕਾਂ) ਅਤੇ ਮੂਰਤੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਨੱਚਦੇ ਗਣਪਤੀ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਖੁਸ਼ੀ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹਨ।

Pic Source: Getty Images

ਤਿੱਬਤ ਵਿੱਚ, ਗਣਪਤੀ ਧਿਆਨ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦਾ ਰੱਖਿਅਕ

ਤਿੱਬਤ ਵਿੱਚ ਗਣਪਤੀ ਜੀ ਦੀ ਬੋਧੀ ਦੇਵਤਾ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਨਾ ਇਸ ਤੱਥ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਧਰਮ ਨੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਗੁਆਂਢੀ ਸੱਭਿਅਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਤਿੱਬਤੀ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਦੇਵਤਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦੇ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਵਜੋਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਗਣੇਸ਼ ਜੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪੂਜਾ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰ ਅਜੇ ਵੀ ਏਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਤੱਕ ਜ਼ਿੰਦਾ ਹੈ।

ਗਣੇਸ਼ ਦਾ ਇਹ ਸਰਵਵਿਆਪੀ ਰੂਪ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਦਾ ਵਿਨਾਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਭਾਰਤੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕਤਾ, ਤਿੱਬਤੀ ਤੰਤਰ, ਜਾਪਾਨੀ ਕਲਾ ਅਤੇ ਥਾਈ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਂਝਾ ਧਾਗਾ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।

Pic Source: Getty Images

ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਗਣਪਤੀ

ਗਣੇਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਤਿੱਬਤ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਗਈ ਹੈ। ਉਹ ਹੁਣ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਦੇਵਤਾ ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕਿਹੜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਗਣੇਸ਼ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਿਹੜੇ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਨੇਪਾਲ: ਇੱਥੇ ਗਣੇਸ਼ ਨੂੰ ਬਿਨਾਇਕ ਜਾਂ ਗਣਪਤੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਾਠਮੰਡੂ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਬਿਨਾਇਕ ਮੰਦਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸੂਰਿਆਮਬੀਨਾਇਕ, ਜਲਵਿਨਾਇਕ, ਚੰਦਰਬਿਨਾਇਕ ਅਤੇ ਕਾਂਤੀਵਿਨਾਇਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ: ਇੱਥੇ ਗਣਪਤੀ ਨੂੰ ਪਿੱਲਯਾਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਾਮਿਲ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਗਣੇਸ਼ ਚਤੁਰਥੀ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਮਿਆਂਮਾਰ (ਬਰਮਾ): ਇੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਹਾ ਪੀਨੇ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਵਪਾਰੀ ਵਰਗ ਦੁਆਰਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉਸਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਥਾਈਲੈਂਡ: ਇੱਥੇ ਗਣੇਸ਼ ਨੂੰ ਫਾਦਰ ਪੇਕੇਨੇਸ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਲਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਲੋਕ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਕੰਬੋਡੀਆ: ਇੱਥੇ ਉਹ ਹਿੰਦੂ ਯੁੱਗ ਦੇ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਾਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਉੱਥੇ ਗਣੇਸ਼ ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ: ਇੱਥੇ ਗਣੇਸ਼ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਨ। ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਣਪਤੀ ਜਾਂ ਗੈਂਸਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਲੀ ਦੇ ਹਰ ਘਰ ਦੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ‘ਤੇ ਗਣੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ।

ਸਿੰਗਾਪੁਰ: ਵਿਨਾਇਕ ਚਤੁਰਥੀ ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਲਿਟਲ ਇੰਡੀਆ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ।

ਜਪਾਨ: ਇੱਥੇ ਗਣੇਸ਼ ਦਾ ਰੂਪ ਕਾਂਗਿਤੇਨ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਰੂਪ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਛਾ-ਪੂਰਤੀ, ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਅਤੇ ਵਿਆਹੁਤਾ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਮੰਗੋਲੀਆ: ਗਣਪਤੀ ਇੱਥੇ ਤਿੱਬਤੀ ਲਾਮਾ ਪਰੰਪਰਾ ਰਾਹੀਂ ਪਹੁੰਚੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਅਤੇ ਮੂਰਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।

ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ: ਇੱਥੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਗਣੇਸ਼ ਮੂਰਤੀਆਂ ਮਿਲੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਇੱਥੇ ਸਿਲਕ ਰੂਟ ਰਾਹੀਂ ਪਹੁੰਚੀ ਸੀ।

ਗਣੇਸ਼ ਚਤੁਰਥੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਰੂਪ

ਅੱਜ ਗਣੇਸ਼ ਚਤੁਰਥੀ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਤਿਉਹਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਮਨਾਉਂਦੇ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਗਣੇਸ਼ਉਤਸਵ ਅਮਰੀਕਾ, ਕੈਨੇਡਾ, ਬ੍ਰਿਟੇਨ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ, ਮਾਰੀਸ਼ਸ, ਫਿਜੀ, ਤ੍ਰਿਨੀਦਾਦ ਅਤੇ ਟੋਬੈਗੋ ਆਦਿ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਭਾਰਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ।