Organ Donation: ਕੀ HIV ਅਤੇ TB ਦੇ ਮਰੀਜ਼ ਅੰਗਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ? ਜਾਣੋ…ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੀ ਰਾਏ
Organ Donation In India: ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਅੰਗਦਾਨ ਕਰਕੇ ਕਈ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ 10 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗ ਦਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਹਾਲੇ ਵੀ ਘੱਟ ਹੈ।
Organ Donation In India: ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ 10 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਦਾਨ (Organ Donation) ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਪਰ ਹਾਲੇ ਵੀ ਅੰਗਦਾਨ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਕਈ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ ਤਕਰੀਬਨ ਪੰਜ ਲੱਖ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅੰਗ ਟਰਾਂਸਪਲਾਂਟ (Organ transplant) ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਏਨੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਦਾਨੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਕਈ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਡਾਕਟਰ (Doctor) ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਅੰਗ ਦਾਨ ਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹਾ ਇਸ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਟਰਾਂਸਪਲਾਂਟ ਕੀਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸਮੱਸਿਆ ਮਹਿਸੂਸ ਨਾ ਹੋਵੇ।ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਪੂਰੀ ਮੈਡੀਕਲ ਹਿਸਟਰੀ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ ਕਿ ਵਿਅਕਤੀ ਅੰਗ ਦਾਨ ਲਈ ਯੋਗ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ।
ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਐਚਆਈਵੀ (HIV) ਅਤੇ ਟੀਬੀ (TB) ਦੇ ਮਰੀਜ਼ ਵੀ ਅੰਗ ਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ? ਇਹ ਸਵਾਲ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਐੱਚਆਈਵੀ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਖਤਰਨਾਕ ਵਾਇਰਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਰੋਗ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧਕ ਸਮਰੱਥਾ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਟੀਬੀ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵੀ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਕੀ ਇਹ ਮਰੀਜ਼ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਅੰਗ ਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ? ਇਸ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਜਾਣਨ ਲਈ ਅਸੀਂ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਐੱਚਆਈਵੀ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧਕ ਸ਼ਕਤੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ
ਡਾਕਟਰ ਮਨੀਸ਼ ਜਾਂਗੜਾ, ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਆਫ ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਟ ਡਾਕਟਰਜ਼ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਅੰਗਦਾਨ ਲਈ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਐਚਆਈਵੀ ਸੰਕਰਮਿਤ ਮਰੀਜ਼ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਸਿਹਤਮੰਦ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਅੰਗ ਦਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਐਚਆਈਵੀ ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਅੰਗ ਲਈ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਵਧੀਆ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਵਾਇਰਸ ਕਾਰਨ ਅੰਗ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬੀਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਇਮਿਊਨਿਟੀ (Immunity) ਕਮਜ਼ੋਰ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਗ ਵੀ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਐਚਆਈਵੀ ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਅੰਗ ਨੂੰ ਟ੍ਰਾਂਸਪਲਾਂਟ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗ ਦਾਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਐੱਚਆਈਵੀ ਟੈਸਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਉਹ ਟੈਸਟ ਵਿੱਚ ਸੰਕਰਮਿਤ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਅੰਗ ਦਾਨ ਲਈ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿਹਤਮੰਦ ਜੀਵਨ (Healthy Life) ਦੇ ਰਾਹ ‘ਤੇ ਚੱਲਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹੋ। ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਅੰਗ ਦਾਨ ਕਰਕੇ 6 ਤੋਂ 7 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾ ਸਕਾਂਗੇ।
ਕੀ ਟੀਬੀ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ ਅੰਗ ਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ?
ਸਫਦਰਜੰਗ ਹਸਪਤਾਲ Safdarjung Hospital ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਟ ਡਾ: ਦੀਪਕ ਕੁਮਾਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਟੀਬੀ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਇਮਿਊਨਿਟੀ ਵੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਰੀਰ ਵੀ ਸਿਹਤਮੰਦ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਟੀਬੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਰੀਜ਼ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਗਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਮਰੀਜ਼ ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗ ਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਟੀਬੀ ਫੇਫੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਤਾਂ ਮਰੀਜ਼ ਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।, ਪਰ ਜੇਕਰ ਫੇਫੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਟੀ.ਬੀ ਹੈ ਤਾਂ ਫੇਫੜੇ ਦਾਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ। ਜੇਕਰ ਟੀਬੀ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਠੀਕ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਠੀਕ ਹੋਣ ਦੇ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ‘ਤੇ ਅੰਗ ਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਟੀਬੀ ਦੇ ਮਰੀਜਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਖੂਨਦਾਨੀ ਵਜੋਂ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਕਰਵਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਫਿੱਟ ਰੱਖਣਾ
ਡਾ: ਦੀਪਕ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਦੂਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਟਰਾਂਸਪਲਾਂਟ (Transplant) ਕੀਤਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਅੰਗ ਤੰਦਰੁਸਤ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ ਹੀ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਲਾਭ ਮਿਲੇਗਾ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਮਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੰਗ ਦਾਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਗੰਭੀਰ ਬੀਮਾਰੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਨਾ ਹੋਵੋ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਸਿਹਤਮੰਦ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖ ਕੇ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਸਹੀ ਰੱਖ ਕੇ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
