ਮੌਨੀ ਅਮਾਵਸਿਆ ‘ਤੇ ਜਦੋਂ ਕੁੰਭ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆਂ ਸਨ 800 ਮੌਤਾਂ, ਜਾਣੋ ਕਦੋਂ-ਕਦੋਂ ਹੋਏ ਸਨ ਹਾਦਸੇ
Mahakumbh stampdes history: ਮੌਨੀ ਅਮਾਵਸਿਆ ਦੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਮੰਗਲਵਾਰ ਰਾਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਮਹਾਕੁੰਭ ਵਿੱਚ ਭਗਦੜ ਮਚੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ 14 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। 50 ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ਖਮੀ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੌਨੀ ਅਮਾਵਸਿਆ ਦੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਦੇ ਕੁੰਭ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਵਿੱਚ ਮੌਨੀ ਅਮਾਵਸਿਆ 'ਤੇ ਭਗਦੜ ਵਿੱਚ 800 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਜਾਣੋ ਕਿ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਕਿਉਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਅਤੇ ਕੁੰਭ ਵਿੱਚ ਕਦੋਂ-ਕਦੋਂ ਭਗਦੜ ਮਚੀ।
ਮੰਗਲਵਾਰ ਦੇਰ ਰਾਤ ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਦੇ ਕੁੰਭ ਨਗਰੀ ਵਿੱਚ ਭਗਦੜ ਮਚ ਗਈ। ਇਸ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ 14 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। 50 ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ਖਮੀ ਹਨ। ਭਗਦੜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਾਰੇ 13 ਅਖਾੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੌਨੀ ਅਮਾਵਸਿਆ ਦਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਇਸ਼ਨਾਨ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਮਹਾਂਕੁੰਭ ਵਿੱਚ, ਅੱਜ ਯਾਨੀ ਬੁੱਧਵਾਰ ਨੂੰ, ਮੌਨੀ ਅਮਾਵਸਿਆ ‘ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਹੈ।
ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 5 ਕਰੋੜ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਮੌਜੂਦ ਹੋਣਗੇ। ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਾਰਨ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪਾਂਟੂਨ ਪੁਲ ਬੰਦ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਨਹਾਉਣ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭੀੜ ਵਧਦੀ ਗਈ। ਕੁਝ ਲੋਕ ਬੈਰੀਕੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਫਸਣ ਅਤੇ ਭਗਦੜ ਦੀਆਂ ਅਫਵਾਹਾਂ ਫੈਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਡਿੱਗ ਪਏ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਅਜਿਹੇ ਹਾਲਾਤ ਪੈਦਾ ਹੋਏ।
ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕੁੰਭ ਵਿੱਚ ਮੌਨੀ ਅਮਾਵਸਿਆ ‘ਤੇ ਭਗਦੜ ਮਚੀ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਵਿੱਚ ਮੌਨੀ ਅਮਾਵਸਿਆ ‘ਤੇ ਭਗਦੜ ਵਿੱਚ 800 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਜਾਣੋ ਕਿ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਕਿਉਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਅਤੇ ਕੁੰਭ ਵਿੱਚ ਕਦੋਂ ਭਗਦੜ ਮਚੀ।
ਮੌਨੀ ਅਮਾਵਸਿਆ: ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਇਸ਼ਨਾਨ ਦਾ ਉਹ ਪਲ ਜਦੋਂ 800 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਈ ਸੀ
ਤਾਰੀਖ਼ 3 ਫਰਵਰੀ, 1954 ਸੀ। ਉਹ ਥਾਂ ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ (ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਲਾਹਾਬਾਦ) ਸੀ। ਮੌਨੀ ਅਮਾਵਸਿਆ ਦੇ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਲੱਖਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਪਹੁੰਚੇ ਸਨ। ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਭਗਦੜ ਮਚ ਗਈ ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਹਾਥੀ ਕਾਬੂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਲੋਕ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਭੱਜਣ ਲੱਗੇ। ਹਾਲਾਤ ਇੰਨੇ ਵਿਗੜ ਗਏ ਕਿ ਭਗਦੜ ਮਚ ਗਈ। ਹਰ ਪਾਸੇ ਹਫੜਾ-ਦਫੜੀ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਸੀ। ਲੋਕ ਚੀਕ ਰਹੇ ਸਨ। ਹਰ ਪਾਸੇ ਹਫੜਾ-ਦਫੜੀ ਸੀ।
ਇਸ ਘਟਨਾ ਵਿੱਚ 800 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਾਥੀ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਹਾਥੀਆਂ ਦਾ ਦਾਖਲਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਕਈ ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਦੀ ਫੇਰੀ ਨੇ ਕੁੰਭ ਵਿੱਚ ਭੀੜ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਦਾ ਕੁੰਭ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ‘ਤੇ ਅਸਰ ਪਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬੀਬੀਸੀ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਪੰਡਿਤ ਨਹਿਰੂ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਮੇਲੇ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਹ ਇਸ ਹਾਦਸੇ ਦੌਰਾਨ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਸਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਸਬਕ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਇਕੱਠਾਂ ਵਿੱਚ ਭੀੜ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਲਈ ਆਪਣੀ ਰਣਨੀਤੀ ਬਦਲ ਦਿੱਤੀ। ਕੁੰਭ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਲ-ਪਲ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਲਾਊਡਸਪੀਕਰ ਲਗਾਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਰੋਸ਼ਨੀ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਵੱਲ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। 1954 ਦੀ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪੰਡਿਤ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਭੀੜ-ਭੜੱਕੇ ਵਾਲੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਦਿਨ ਵੇਲੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੁੰਭ ਸਥਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਵੀਆਈਪੀ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਈ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਅਤੇ ਸੰਗਮ ਦੇ ਨੇੜੇ ਅਸਥਾਈ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਅਤੇ ਗੁਆਚੀਆਂ ਅਤੇ ਲੱਭੀਆਂ ਬੂਥਾਂ ਸਮੇਤ ਕਈ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤੇ।
ਕੁੰਭ ਵਿੱਚ ਭਗਦੜ ਕਦੋਂ-ਕਦੋਂ ਹੋਈ ਸੀ?
1986: ਹਰਿਦੁਆਰ ਕੁੰਭ ਵਿੱਚ 200 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ।
ਸਾਲ 1986 ਵਿੱਚ, ਹਰਿਦੁਆਰ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਭਗਦੜ ਮਚ ਗਈ ਜਦੋਂ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਵੀਰ ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਕਈ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀਆਂ ਅਤੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨਾਲ ਹਰਿਦੁਆਰ ਪਹੁੰਚੇ। ਜਦੋਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਤਾਂ ਭੀੜ ਕਾਬੂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਭਗਦੜ ਵਿੱਚ 200 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।
2003: ਨਾਸਿਕ ਵਿੱਚ 39 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ, 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ।
2003 ਵਿੱਚ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਨਾਸਿਕ ਵਿੱਚ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਗਦੜ ਮਚ ਗਈ ਜਦੋਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਦੌਰਾਨ ਪਵਿੱਤਰ ਇਸ਼ਨਾਨ ਲਈ ਗੋਦਾਵਰੀ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ। ਭਗਦੜ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਸਮੇਤ 39 ਲੋਕ ਮਰ ਗਏ ਅਤੇ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਏ।
2013: ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਵਿੱਚ ਫੁੱਟਬ੍ਰਿਜ ਢਹਿਣ ਕਾਰਨ ਭਗਦੜ, 42 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ
ਸਾਲ 2013 ਵਿੱਚ ਵੀ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੁੰਭ ਦੌਰਾਨ ਭਗਦੜ ਮਚੀ ਸੀ। 10 ਫਰਵਰੀ, 2013 ਨੂੰ, ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਫੁੱਟਬ੍ਰਿਜ ਢਹਿ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਭਗਦੜ ਮਚ ਗਈ। ਇਸ ਵਿੱਚ 42 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ 45 ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਏ।
