ਬੋਇੰਗ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ ਤੋਂ 6000 ਹਾਦਸੇ ਫਿਰ ਵੀ ਦੁਨੀਆ ਦੇ 150 ਦੇਸ਼ ਕਿਉਂ ਖਰੀਦ ਰਹੇ? ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ ਖਾਮੀਆਂ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ
Boeing-787 Dreamliner History: ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ ਹਾਦਸਾਗ੍ਰਸਤ ਹੋਇਆ ਜਹਾਜ਼ ਅਮਰੀਕੀ ਕੰਪਨੀ ਬੋਇੰਗ ਦਾ 787-8 ਡ੍ਰੀਮਲਾਈਨਰ ਸੀ। ਬੋਇੰਗ 787 ਦਾ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਲੰਮਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ। ਜਾਣੋ ਬੋਇੰਗ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਇੰਨੇ ਹਾਦਸੇ ਕਿਉਂ ਹੋਏ? ਇਹ ਕੰਪਨੀ ਕਦੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋਈ? ਇਹ ਕੰਪਨੀ ਹਰ ਸਾਲ ਕਿੰਨੇ ਜਹਾਜ਼ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਦੇਸ਼ ਇਸ ਤੋਂ ਜਹਾਜ਼ ਖਰੀਦ ਰਹੇ ਹਨ?
ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਤੋਂ ਗੈਟਵਿਕ (ਲੰਡਨ) ਜਾ ਰਹੇ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਹਾਦਸੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸਵਾਲ ਉੱਠ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਜਹਾਜ਼ ਅਮਰੀਕੀ ਕੰਪਨੀ ਬੋਇੰਗ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਿਤ 787-8 ਡ੍ਰੀਮਲਾਈਨਰ ਸੀ ਅਤੇ ਏਵੀਏਸ਼ਨ ਸੇਫਟੀ ਨੈੱਟਵਰਕ ਡੇਟਾਬੇਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਬੋਇੰਗ-787 ਜਹਾਜ਼ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਹਾਦਸਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਦੋ ਇੰਜਣਾਂ ਵਾਲੇ ਇਸ ਵੱਡੇ ਬੋਇੰਗ-787 ਡ੍ਰੀਮਲਾਈਨਰ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਹਾਦਸੇ ਦਾ ਕੋਈ ਰਿਕਾਰਡ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਜਹਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਬਿਜ਼ਨਸ ਅਤੇ ਇਕਾਨਮੀ ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ 254 ਤੋਂ 267 ਸੀਟਾਂ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਹੁਣ ਤੱਕ ਹੋਰ ਬੋਇੰਗ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨਾਲ 6000 ਹਾਦਸੇ ਹੋਏ ਹਨ।
ਬੋਇੰਗ 787 ਦਾ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਲੰਮਾ ਇਤਿਹਾਸ ਰਿਹਾ ਹੈ। 2023 ਵਿੱਚ, ਲੰਡਨ ਜਾ ਰਹੇ 787 ਜਹਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਦੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ਵਾਲੀ ਲਾਈਟ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਾਪਸ ਜਾਣਾ ਪਿਆ। ਜਨਵਰੀ 2024 ਵਿੱਚ, ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਜਾ ਰਹੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਬਿਮਾਨ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਦੇ ਇੱਕ ਬੋਇੰਗ 787 ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਕਾਕਪਿਟ ਵਿੰਡਸਕਰੀਨ ਵਿੱਚ ਤਰੇੜਾਂ ਆ ਗਈਆਂ। ਮਈ 2025 ਵਿੱਚ, ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਤੋਂ ਫ੍ਰੈਂਕਫਰਟ ਜਾ ਰਹੀ ਲੁਫਥਾਂਸਾ ਦੀ ਇੱਕ ਉਡਾਣ ਨੇ ਨੋਜ਼ ਵ੍ਹੀਲ ਵਿੱਚ ਸਮੱਸਿਆ ਕਾਰਨ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਉਡਾਣ ਭਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਅਚਾਨਕ ਬ੍ਰੇਕਿੰਗ ਕਾਰਨ ਕਈ ਟਾਇਰ ਪੰਕਚਰ ਹੋ ਗਏ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਬੋਇੰਗ 787 ਵਿੱਚ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ।
ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਬੋਇੰਗ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਇੰਨੇ ਹਾਦਸੇ ਕਿਉਂ ਹੋਏ? ਇਹ ਕੰਪਨੀ ਕਦੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋਈ? ਇਹ ਕੰਪਨੀ ਹਰ ਸਾਲ ਕਿੰਨੇ ਜਹਾਜ਼ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਦੇਸ਼ ਇਸ ਤੋਂ ਜਹਾਜ਼ ਖਰੀਦ ਰਹੇ ਹਨ?
ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ
ਹੁਣ ਤੱਕ, ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਬੋਇੰਗ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਛੇ ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਾਦਸੇ ਵਾਪਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਚਾਰ ਸੌ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਾਦਸੇ ਬਹੁਤ ਘਾਤਕ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਾਦਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨੌਂ ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਚਲੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਇਹ ਬੋਇੰਗ-787 ਡ੍ਰੀਮਲਾਈਨਰ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਪਹਿਲਾ ਹਾਦਸਾ ਹੈ ਜੋ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਹਾਦਸੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਸਿਰਫ਼ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਬਲੈਕ ਬਾਕਸ ਤੋਂ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਜਹਾਜ਼ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਕੰਪਨੀ ਬੋਇੰਗ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਯੂਰਪੀਅਨ ਕੰਪਨੀ ਏਅਰਬੱਸ ਹੈ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵਪਾਰਕ ਜਹਾਜ਼ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਿਊਯਾਰਕ ਟਾਈਮਜ਼ ਦੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਯੂਰਪ, ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਰਗੇ ਮਹਾਂਦੀਪਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਬੋਇੰਗ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 150 ਦੇਸ਼ ਇਸ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੰਪਨੀ ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ‘ਤੇ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕੁੱਲ ਯਾਤਰੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਬੋਇੰਗ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 14 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
1916 ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ ਸਥਾਪਨਾ
ਇਹ 1916 ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਵਿਲ ਬੋਇੰਗ ਨੇ ਇਸ ਕੰਪਨੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸੀਏਟਲ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਸਾਲ 1933 ਵਿੱਚ, ਬੋਇੰਗ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਸਫਲ ਮਾਡਲ 247 ਬਣਾਇਆ। ਇਸ ਜਹਾਜ਼ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਨਿਊਯਾਰਕ-ਸੈਨ ਫਰਾਂਸਿਸਕੋ ਦੀ ਦੂਰੀ 19 ਘੰਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਕੰਪਨੀ ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ‘ਤੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸਦੇ 737 ਮੈਕਸ, 777X ਅਤੇ 787 ਡ੍ਰੀਮਲਾਈਨਰ ਯਾਤਰੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦਾ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਯਾਤਰੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦਾ 90 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।
737 ਮੈਕਸ ਦੀ ਜਾਂਚ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕਾਰਨ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬੋਇੰਗ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਾਦਸਿਆਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਵੀ ਬਹੁਤ ਲੰਮਾ ਹੈ। ਬੋਇੰਗ-737 ਦੇ ਨਵੇਂ ਮਾਡਲ, 737 ਮੈਕਸ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ 2018 ਅਤੇ 2019 ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਹਾਦਸੇ ਹੋਏ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 737 ਮੈਕਸ ਦੀ ਜਾਂਚ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਮੈਨਿਊਵਰਿੰਗ ਕੈਰੇਸਿਟਰਿਕਸ ਔਗਮੈਂਟੇਸ਼ਨ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਮੱਸਿਆ ਪਾਈ ਗਈ। ਦਰਅਸਲ, ਇਸ ਸਿਸਟਮ ਨੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਮੈਨੂਅਲ ਲੈਂਡਿੰਗ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਘਟਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਪਰ ਪਾਇਲਟਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਸਿਸਟਮ ਬਾਰੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਨਿਕਲਿਆ ਕਿ 2018 ਅਤੇ 2019 ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਹਾਦਸਿਆਂ ਵਿੱਚ 346 ਯਾਤਰੀਆਂ ਅਤੇ ਚਾਲਕ ਦਲ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਚਲੀ ਗਈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਾਦਸਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬੋਇੰਗ ਨੇ ਇਸ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਅਪਡੇਟ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਨਵਾਂ ਮਾਡਲ 737-800 ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਇਆ।
ਬੋਇੰਗ 787 ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ
ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਬੋਇੰਗ 787 ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸਵਾਲ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੋਈ ਹਾਦਸਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਇਹ ਜਹਾਜ਼ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਰਹੇ ਹਨ। ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਬੋਇੰਗ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਸੈਮ ਸਲੇਹਪੁਰ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ 787 ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਫਿਊਜ਼ਲੇਜ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਲਗਾਏ ਗਏ ਸਨ। ਉਹ 2020 ਤੋਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਚੇਤਾਵਨੀਆਂ ਦੇ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਬੋਇੰਗ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ‘ਤੇ ਚੁੱਪ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਯੂਐਸ ਫੈਡਰਲ ਏਵੀਏਸ਼ਨ ਐਡਮਿਨਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਨੇ ਸਾਲ 2024 ਵਿੱਚ ਸੈਮ ਸਲੇਹਪੁਰ ਦੇ ਆਰੋਪਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਆਡਿਟ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਬੋਇੰਗ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨਿਯੰਤਰਣ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਦਾ ਵੀ ਖੁਲਾਸਾ ਹੋਇਆ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਬੋਇੰਗ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਕੁਆਲਿਟੀ ਕੰਟਰੋਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਜੌਨ ਬਾਰਨੇਟ ਨੇ ਵੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਮਾਸਕ 25 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੱਕ ਉਡਾਣ ਦੌਰਾਨ ਫੇਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ‘ਤੇ ਬਾਰਨੇਟ ਨੂੰ ਵੀ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਸਾਲ 2024 ਵਿੱਚ ਬਾਰਨੇਟ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਬੋਇੰਗ ਵਿਰੁੱਧ ਕੇਸ ਵੀ ਦਾਇਰ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਕੰਮ ਕਾਰਨ ਬਾਰਨੇਟ ਨੂੰ ਮਾਨਸਿਕ ਸਦਮਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ, ਬੋਇੰਗ ਦੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਕੈਨਿਕ ਰਿਚਰਡ ਕੁਏਵਾਸ ਨੇ ਸਾਲ 2023 ਵਿੱਚ ਬੋਇੰਗ ਦੇ ਮਾੜੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਇਸ ਸਭ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਬੋਇੰਗ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਸਦੇ 787 ਜਹਾਜ਼ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹਨ। ਇਸਦੀ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਜੋਖਮ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਹੁਣ ਇਸ ਵੱਡੇ ਹਾਦਸੇ ਨੇ ਬੋਇੰਗ ਦੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ‘ਤੇ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ।
