ਮੇਘਦੂਤ, ਵਿਜੇ ਅਤੇ ਹੁਣ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿੰਦੂਰ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਰੁੱਧ ਫੌਜ ਦੀਆਂ ਜਾਣੋ ਕਾਰਵਾਈਆਂ
ਪਹਿਲਗਾਮ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲਿਆਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਾਲੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਅੱਤਵਾਦੀ ਟਿਕਾਣਿਆਂ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਇਸ ਹਮਲੇ ਨੂੰ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿੰਦੂਰ ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਫੌਜ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਰੁੱਧ ਕਈ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦੇ ਨਾਮ ਕੀ ਸਨ?
ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਾਲੇ ਕਸ਼ਮੀਰ (ਪੀਓਕੇ) ਵਿੱਚ ਰਾਤ ਭਰ ਹਵਾਈ ਹਮਲੇ ਕਰਕੇ ਲਸ਼ਕਰ-ਏ-ਤੋਇਬਾ ਅਤੇ ਜੈਸ਼-ਏ-ਮੁਹੰਮਦ ਵਰਗੇ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸਮੂਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਨੌਂ ਅੱਤਵਾਦੀ ਕੈਂਪਾਂ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੈਂਪਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲੇ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਅੱਤਵਾਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਕੈਂਪਾਂ ‘ਤੇ ਇਸ ਫੌਜੀ ਹਮਲੇ ਨੂੰ ‘ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿੰਦੂਰ’ ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਫੌਜ ਨੇ ਬੁੱਧਵਾਰ ਸਵੇਰੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਦੇ ਟਿਕਾਣਿਆਂ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਹਮਲਾ ਪਹਿਲਗਾਮ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲੇ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਈ ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਲਗਭਗ 100 ਅੱਤਵਾਦੀ ਮਾਰੇ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ 60 ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਸਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਅੱਤਵਾਦ ਵਿਰੋਧੀ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਅਤੇ 1971 ਦੀ ਜੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਫੌਜੀ ਹਮਲਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਰੁੱਧ ਫੌਜ ਦੇ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਬਾਰੇ ਜਾਣੋ
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਰੁੱਧ ਸਾਰੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਫੌਜੀ ਨਾਮ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤਾਕਤ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਟਕਰਾਅ ਵਿੱਚ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਮੇਘਦੂਤ, ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਵਿਜੇ, ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਬੰਦਰ ਅਤੇ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਫੇਦ ਸਾਗਰ ਵਰਗੇ ਕੋਡ ਨਾਮਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਆਓ ਆਪਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਰੁੱਧ ਪਿਛਲੇ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ‘ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀਏ।
ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਅਬਲਜ਼
ਮਈ ਅਤੇ ਜੂਨ 1965 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਕੱਛ ਦੇ ਰਣ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੱਛਮੀ ਮੋਰਚੇ ‘ਤੇ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਇਹ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਅਪ੍ਰੈਲ 1965 ਵਿੱਚ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਕਬੱਡੀ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਜਿਬਰਾਲਟਰ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਈਆਂ ਸਨ।
ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਰਿਡਲ
ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਰਿਡਲ 1965 ਦੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਹਮਲਿਆਂ, ਜਿਸਨੂੰ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਜਿਬਰਾਲਟਰ ਅਤੇ ਗ੍ਰੈਂਡ ਸਲੈਮ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪ੍ਰਤੀ ਭਾਰਤ ਦਾ ਫੌਜੀ ਜਵਾਬ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ 6 ਸਤੰਬਰ 1965 ਨੂੰ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਰਿਡਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਟਿਕਾਣਿਆਂ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਕਾਰਵਾਈ ਲਾਹੌਰ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾ ਕੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ‘ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਕੈਕਟਸ ਲਿਲੀ
ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਕੈਕਟਸ ਲਿਲੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਮੇਘਨਾ ਹੈਲੀ ਬ੍ਰਿਜ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, 1971 ਦੀ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਫੌਜੀ ਮਿਸ਼ਨ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਅਤੇ ਹਵਾਈ ਫੌਜ ਨੂੰ ਮੇਘਨਾ ਨਦੀ ਪਾਰ ਕਰਨੀ ਪਈ, ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਗੜ੍ਹ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਢਾਕਾ ਵੱਲ ਵਧਣਾ ਪਿਆ। ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿੱਚ ਆਵਾਜਾਈ ਲਈ Mi-4 ਹੈਲੀਕਾਪਟਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਲਈ ਢਾਕਾ ਨੂੰ ਘੇਰਨ ਅਤੇ ਯੁੱਧ ਜਿੱਤਣ ਲਈ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ।
ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਟ੍ਰਾਈਡੈਂਟ
ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਟ੍ਰਾਈਡੈਂਟ 1971 ਦੀ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ ਕਰਾਚੀ ਵਿਰੁੱਧ ਭਾਰਤੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਇੱਕ ਅਪਮਾਨਜਨਕ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸੀ। ਇਸ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਇੱਕ ਮਾਈਨਸਵੀਪਰ, ਇੱਕ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਜਹਾਜ਼, ਇੱਕ ਗੋਲਾ ਬਾਰੂਦ ਮਾਲਵਾਹਕ ਜਹਾਜ਼ ਅਤੇ ਬਾਲਣ ਟੈਂਕ ਗੁਆ ਦਿੱਤੇ। ਇੱਕ ਹੋਰ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨੁਕਸਾਨਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਇਸ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ 4 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਨੇਵੀ ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਪਾਈਥਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਪਾਈਥਨ
ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਪਾਈਥਨ 1971 ਦੀ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਟ੍ਰਾਈਡੈਂਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪੱਛਮੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕਰਾਚੀ ‘ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਇੱਕ ਜਲ ਸੈਨਾ ਹਮਲਾ ਸੀ। ਪਹਿਲੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਹਵਾਈ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵਧਾ ਦਿੱਤੀ ਕਿਉਂਕਿ ਭਾਰਤੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸੰਕੇਤ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਇੱਕ ਹੋਰ ਹਮਲਾ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਗੁੰਮਰਾਹ ਕਰਨ ਲਈ, ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਜੰਗੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵਪਾਰੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਰਲਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 8-9 ਦਸੰਬਰ 1971 ਨੂੰ, ਭਾਰਤ ਨੇ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਪਾਈਥਨ ਚਲਾਇਆ ਅਤੇ ਕਰਾਚੀ ਤੱਟ ਦੇ ਨੇੜੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਮੇਘਦੂਤ
ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਮੇਘਦੂਤ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਯੁੱਧ ਖੇਤਰ, ਸਿਆਚਿਨ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਉੱਤੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਨਿਯੰਤਰਣ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਕਾਰਵਾਈ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਅਬਾਬਿਲ ਨੂੰ ਅਸਫਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਿਆਚਿਨ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਰਣਨੀਤਕ ਲਾਭ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਮੁਹਿੰਮ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1984 ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਦੀਆਂ ਉੱਚੀਆਂ ਚੋਟੀਆਂ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਇਸ ਫੈਸਲਾਕੁੰਨ ਕਦਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਰਤ ਨੇ ਪੂਰੇ ਸਿਆਚਿਨ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ‘ਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲਿਆ, ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਬਰਕਰਾਰ ਹੈ।
ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਵਿਜੇ
ਮਈ 1999 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜੀ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਦਾ ਨਾਮ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਵਿਜੇ ਸੀ। ਇਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਕਾਰਗਿਲ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਦੁਆਰਾ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲਏ ਗਏ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਹਾਸਲ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਪਿੱਛੇ ਧੱਕ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਮੁੜ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਜਿੱਤ ਹੋਈ।
ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਸਫੇਦ ਸਾਗਰ
1999 ਦੇ ਕਾਰਗਿਲ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੇ ਹਵਾਈ ਕਾਰਜਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਫੇਦ ਸਾਗਰ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿੱਚ ਹਵਾਈ ਹਮਲੇ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸਟੀਕ ਹਵਾਈ ਹਮਲੇ, ਤਾਂ ਜੋ ਦੁਸ਼ਮਣ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਉੱਚੇ ਪਹਾੜਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਟਿਕਾਣਿਆਂ ਤੋਂ ਭਜਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਹ ਕਾਰਵਾਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ 1971 ਦੇ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹਵਾਈ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਵੱਡੀ ਵਰਤੋਂ ਸੀ।
2016 ਸਰਜੀਕਲ ਸਟ੍ਰਾਈਕ
ਭਾਰਤੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਬਲਾਂ ਨੇ ਉੜੀ ਹਮਲੇ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਾਰਵਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਸਰਜੀਕਲ ਸਟ੍ਰਾਈਕ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ (LOC) ‘ਤੇ ਸਥਿਤ ਅੱਤਵਾਦੀ ਲਾਂਚ ਪੈਡਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ।
ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਬਾਂਦਰ
ਫਰਵਰੀ 2019 ਵਿੱਚ, ਜੈਸ਼-ਏ-ਮੁਹੰਮਦ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਸੀਆਰਪੀਐਫ ਦੇ ਕਾਫਲੇ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 40 ਜਵਾਨ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਨੇ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਬੰਦਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਬਾਲਾਕੋਟ ਵਿੱਚ ਜੈਸ਼-ਏ-ਮੁਹੰਮਦ ਕੈਂਪ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
