ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ ਲੁੱਟਖੋਹ, ਮੁਗਲਾਂ ਦਾ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ, ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹਾ ਕਿਵੇਂ ਬਣਿਆ ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ?

ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੰਭਾਲਿਆ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਬੀਤਣ ਨਾਲ, ਚਿੱਟੇ ਚੂਨੇ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਖਰਾਬ ਹੋਣ ਲੱਗੀਆਂ। ਇਸ ਕਾਰਨ, ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ 19ਵੀਂ-20ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰਵਾਈ। ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਨੂੰ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਹੋਈ ਅਤੇ ਲਾਲ ਰੇਤਲੇ ਪੱਥਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਾਰਨ ਇਹ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਇਆ।

ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਲਹਿਰਾਇਆ ਤਿਰੰਗਾ

ਜਦੋਂ 15 ਅਗਸਤ 1947 ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਲੰਬੀ ਲੜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇਸ਼ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਇਆ, ਤਾਂ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹਾ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਮਾਣ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਗਿਆ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਐਲਾਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਤੋਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਝੰਡਾ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਪੰਡਿਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇਸ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਤੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਝੰਡਾ ਤਿਰੰਗਾ ਲਹਿਰਾਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਉਦੋਂ ਤੋਂ, ਹਰ ਸਾਲ 15 ਅਗਸਤ ਨੂੰ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਫਸੀਲ ਤੋਂ ਤਿਰੰਗਾ ਲਹਿਰਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੂੰ ਭਵਿੱਖ ਦਾ ਲੇਖਾ-ਜੋਖਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਉਹ ਥਾਂ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ

ਹੁਣ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹਾ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਵਿਸ਼ਾਲ ਕਿਲ੍ਹਾ ਅਤੇ ਦੀਵਾਨ-ਏ-ਆਮ ਇਸ ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਮਾਰੋਹਾਂ ਲਈ ਢੁਕਵਾਂ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਲਈ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ‘ਤੇ, ਪਰੇਡ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਭਵਨ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ‘ਤੇ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ, ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹਾ ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੁਣਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੈਲਾਨੀ ਸਥਾਨ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਅੱਜ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਾਲ 2007 ਵਿੱਚ, ਯੂਨੈਸਕੋ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀ ਆਪਣੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ।

ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਲਈ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕੇਂਦਰ

ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਹਾਲ ਨੂੰ ਦੀਵਾਨ-ਏ-ਆਮ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਚਰਚਾ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਦੀਵਾਨ-ਏ-ਖਾਸ ਨਿੱਜੀ ਦਰਬਾਰ ਹਾਲ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਅਤੇ ਦਰਬਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹੀ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹਿਲ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਰੰਗ ਮਹਿਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ

ਮੁਗਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਕੌਣ ਸੀ?

ਮੁਗਲ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਦਲਿਤਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਕੀ ਸੀ, ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੇ ਕੀ ਕਿਹਾ?

ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਰੂਸ ਦੇ ਜ਼ਾਰ ਸਾਮਰਾਜ ਤੋਂ ਕੀ ਖਰੀਦਦੇ ਅਤੇ ਕੀ ਵੇਚਦੇ ਸੀ?

ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਬਾਗ਼, ਜੋ ਕਿ ਮੁਗਲ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਦੇ ਚਾਰਬਾਗ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਬਣਿਆ ਸੀ, ਹਯਾਤ ਬਖਸ਼ ਬਾਗ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਇੱਕ ਚਿੱਟੇ ਸੰਗਮਰਮਰ ਦੀ ਮਸਜਿਦ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੋਤੀ ਮਸਜਿਦ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਅੱਜ ਇਹ ਸਾਰੇ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਲਈ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਸ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਕਈ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਲਾਕ੍ਰਿਤੀਆਂ, ਹਥਿਆਰ, ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਰੱਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।

ਇਹ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਅਜਾਇਬ ਘਰ, ਯਾਦ-ਏ-ਜੱਲੀਆਂ ਅਤੇ 1857 ਦੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਹਨ। ਹੁਣ ਹਰ ਸ਼ਾਮ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲਾਈਟ ਐਂਡ ਸਾਊਂਡ ਸ਼ੋਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਨੂੰ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।