International Yoga Day 2024: ਯੋਗ ਦਿਵਸ ਲਈ 21 ਜੂਨ ਨੂੰ ਹੀ ਕਿਉਂ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ? ਕੀ ਹੈ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਨਾਲ ਕੂਨੈਕਸ਼ਨ
International Yoga Day 2024: ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਯੋਗ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ਤੇ ਪਛਾਣ ਦਵਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਸਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਵਾਮੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ ਨੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਕਿੰਨੇ ਵੱਖਰੇ ਸਨ। ਸਵਾਮੀ ਕੁਵਲਯਾਨੰਦ, ਸ੍ਰੀ ਯੋਗੇਂਦਰ, ਸਵਾਮੀ ਰਾਮ, ਸ੍ਰੀ ਅਰਬਿੰਦੋ, ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਮਹੇਸ਼ ਯੋਗੀ, ਆਚਾਰੀਆ ਰਜਨੀਸ਼, ਪੱਟਾਭੀਜੋਇਸ, ਬੀਕੇਐਸ ਅਯੰਗਰ, ਸਵਾਮੀ ਸਤੇਂਦਰ ਸਰਸਵਤੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਧੁਨਿਕ ਯੋਗਾ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਤਿਰੂਮਲਾਈ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣਮਾਚਾਰੀਆ ਤੱਕ, ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਯੋਗਾ ਨੂੰ ਘਰ-ਘਰ ਪਹੁੰਚਾਇਆ। ਜਾਣੋ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੈਲੀਬ੍ਰਿਟੀਜ਼ ਦੇ ਯੋਗਾ ਦੀ ਖਾਸੀਅਤ ਕੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਕਿੰਨੇ ਵੱਖਰੇ ਸਨ।
ਯੋਗ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਸਮਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਸੰਤਾਂ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ੀ ਮੁਨੀਆਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇਸ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਲਾ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਮਾਨਤਾ ਦੁਆਉਣ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ 2014 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਪੀਐਮ ਮੋਦੀ ਨੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਮਹਾਸਭਾ ਵਿੱਚ ਯੋਗ ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਮਹਾਸਭਾ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇਸਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ਤੇ ਇਸਦੇ ਆਯੋਜਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਯੋਗ ਦਿਵਸ ਬੇਸ਼ੱਕ 2015 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ, ਪਰ ਯੋਗ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਸੈਂਕੜੇ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ। ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਪਤੰਜਲੀ ਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਜਨਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਯੋਗ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸਾਂਖਿਆ, ਨਿਆਂ, ਵੈਸ਼ੇਸ਼ਿਕ, ਮੀਮਾਂਸਾ ਅਤੇ ਵੇਦਾਂਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਪਰ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਸੋਚਿਆ ਹੈ ਕਿ 21 ਜੂਨ ਨੂੰ ਯੋਗ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਕਿਉਂ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ? ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਯੋਗ ਦਿਵਸ, 21 ਜੂਨ ਅਤੇ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਵਿਚਕਾਰ ਕੀ ਖਾਸ ਕੂਨੈਕਸ਼ਨ ਹੈ?
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਦੋਂ ਤੋਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਯੋਗ?
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਯੋਗ ਕਦੋਂ ਤੋਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇਹ ਤਾਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਪਤੰਜਲੀ ਨੂੰ ਇਸਦਾ ਪਿਤਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਯੋਗ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ 200 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੁਝ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਯੋਗ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਿੰਧੂ ਘਾਟੀ ਦੀ ਸਭਿਅਤਾ ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਸੀ। ਇਸਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਮੋਹਨਜੋਦੜੋ ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਦੌਰਾਨ ਮਿਲੀ ਪਸ਼ੂਪਤੀ ਦੀ ਮੋਹਰ ਤੋਂ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਬੋਧ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਅਤੇ ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਰਿਗਵੇਦ ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਚੜ੍ਹਦੇ ਸੂਰਜ ਲਈ ਵੀ ਯੋਗ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਯੋਗ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ
ਸਰੀਰਕ, ਮਾਨਸਿਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਦੀ ਸੰਯੁਕਤ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਆ ਨੂੰ ਯੋਗ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖੀਏ ਤਾਂ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਯੋਗ ਸ਼ਬਦ ਯੁਜ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਜੋੜਨਾ ਜਾਂ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨਾ। ਭਾਵ, ਅਜਿਹੀ ਅਵਸਥਾ ਜਿਸ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮਨ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਕੇ ਇਕਸੁਰਤਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਰਿਗਵੇਦ ਸਮੇਤ ਕਈ ਉਪਨਿਸ਼ਦਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ ਵਿੱਚ ਯੋਗ ਦਾ ਇੱਕ ਪੂਰਾ ਅਧਿਆਏ ਹੈ।
21 ਜੂਨ ਨੂੰ ਹੀ ਕਿਉਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਯੋਗ ਦਿਵਸ?
ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ, ਤੁਸੀਂ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬੇ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਦਿਨ ਬਾਰੇ ਪੜ੍ਹਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। 21 ਜੂਨ ਨੂੰ ਯੋਗ ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਣ ਪਿੱਛੇ ਵੀ ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ, ਦਰਅਸਲ 21 ਜੂਨ ਨੂੰ ਸਾਲ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਦਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਉੱਤਰੀ ਗੋਲਿਸਫਾਇਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਦਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਗਰਮੀਆਂ ਦੀ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਹੈ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧ
ਯੋਗਾ ਦਿਵਸ 21 ਜੂਨ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦਿਨ ਗਰਮੀਆਂ ਦੀ ਸਂਕ੍ਰਾਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸੂਰਜ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਮੁੜਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦਕਸ਼ਨਾਇਨ ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਸਹੀ ਸਮਾਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
