ਗੋਆ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲਣ ਵਿੱਚ 14 ਸਾਲ ਕਿਉਂ ਲੱਗੇ? ਜਾਣੋ, ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
Goa Independence History: ਗੋਆ 19 ਦਸੰਬਰ 1961 ਤੱਕ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸ਼ਾਸਨ ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ। ਯਾਨੀ ਕਿ ਇਹ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲਣ ਤੋਂ 14 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਇਆ। 1600 ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੈਰ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ, ਗੋਆ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਬਸਤੀ ਸੀ।
ਹਰ ਸਾਲ 15 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬੇ ਹੋਏ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਗੋਆ ਲਈ ਵੀ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦਾ ਦਿਨ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਦਿਨ ਇਸ ਸੂਬੇ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ। ਇਸ ਦਾ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਛੱਡਣ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਗੋਆ 1510 ਤੋਂ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਬਸਤੀ ਸੀ।
ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੈਰ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ, ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਨੇ ਇੱਥੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ, ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਨੇ ਸੱਤਾ ਸੌਂਪਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਸੀ ਕਿ 15 ਅਗਸਤ 1947 ਦੀ ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਗੋਆ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲੀ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਗੋਆ ਨੂੰ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲੀ।
ਗੋਆ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲਣ ਵਿੱਚ 14 ਸਾਲ ਕਿਉਂ ਲੱਗੇ?
ਗੋਆ 19 ਦਸੰਬਰ 1961 ਤੱਕ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸ਼ਾਸਨ ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ। ਯਾਨੀ ਕਿ ਇਹ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲਣ ਤੋਂ 14 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਇਆ। 1600 ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੈਰ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ, ਗੋਆ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਬਸਤੀ ਸੀ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਚਲੇ ਜਾਣ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਸੰਪੰਨ ਰਾਸ਼ਟਰ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਸਮਾਂ ਬਾਅਦ ਵੀ, ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸੱਤਾ ਸੌਂਪਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਬਗਾਵਤ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਬੁਲੰਦ ਹੁੰਦੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਪਰ ਗੋਆ ਮੁਕਤੀ ਅੰਦੋਲਨ ਯੂਰਪੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਰਾਜ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਲਈ ਇੱਕਜੁੱਟ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਕਈ ਅਸਫਲ ਗੱਲਬਾਤਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਰਤ ਨੇ ਗੋਆ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਹੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਰਾਜ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।
ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਇੱਥੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਰਾਜ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਫੌਜੀ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ। 18 ਦਸੰਬਰ 1961 ਨੂੰ, ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ, ਜਲ ਸੈਨਾ ਅਤੇ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਨੇ ਸਾਂਝੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਨੂੰ ‘ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਵਿਜੇ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਪੂਰੇ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਗੋਆ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ 3,300 ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਸੈਨਿਕ ਸਨ। ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਅੱਗੇ ਝੁਕਣਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਹਟਾਏ ਗਏ ਗਵਰਨਰ ਜਨਰਲ ਮੈਨੂਅਲ ਐਂਟੋਨੀਓ ਵਾਸਾਲੋ-ਏ ਸਿਲਵਾ ਨੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। 18 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮ 6 ਵਜੇ, ਸਕੱਤਰੇਤ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਝੰਡੇ ਹਟਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਅਤੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਚਿੱਟਾ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ।
ਕਦੋਂ ਲਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਭਾਰਤੀ ਤਿਰੰਗਾ?
19 ਦਸੰਬਰ ਦੀ ਸਵੇਰ ਨੂੰ, ਮੇਜਰ ਜਨਰਲ ਕੈਂਡੇਥ ਨੇ ਸਕੱਤਰੇਤ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾਇਆ। ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੱਤ ਬਹਾਦਰ ਨੌਜਵਾਨ ਜਲ ਸੈਨਾ ਕਰਮਚਾਰੀ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਗੋਆ ਮੁਕਤੀ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੀ ਅਧਿਕਾਰਤ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, “ਭਾਰਤੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ ਗੋਮੰਤਕ ‘ਤੇ ਜੰਗੀ ਯਾਦਗਾਰ ਸੱਤ ਨੌਜਵਾਨ ਬਹਾਦਰ ਮਲਾਹਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 19 ਦਸੰਬਰ 1961 ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੇ “ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਵਿਜੇ” ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ।” 19 ਦਸੰਬਰ ਜਾਂ ਗੋਆ ਮੁਕਤੀ ਦਿਵਸ ਦਾ ਗੋਆ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
