ਰੇਬੀਜ਼ ਕਿੰਨੀ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਬਿਮਾਰੀ? ਇੱਕ ਵਾਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿਉਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਮੌਤ?
ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੀ ਐਨੀਮਲ ਸਾਇੰਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਡਾ. ਐਨ.ਆਰ. ਰਾਵਤ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹਰ ਵਾਇਰਸ ਵਾਂਗ, ਰੇਬੀਜ਼ ਵਾਇਰਸ ਦਾ ਵੀ ਇੱਕ ਇਨਕਿਊਬੇਸ਼ਨ ਪੀਰੀਅਡ (ਲੱਛਣਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣ ਦਾ ਸਮਾਂ) ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਇੱਕ ਖਿੜਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਟੀਕਾਕਰਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਵਾਇਰਸ ਨੂੰ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲਣ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਰੇਬੀਜ਼ ਇੱਕ ਵਾਇਰਸ ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਮੌਤ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਗੰਭੀਰ ਲੱਛਣ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਵਾਇਰਸ ਨੂੰ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ਟੀਕਾਕਰਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਕੁੱਤਾ ਜਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਸੰਕਰਮਿਤ ਜਾਨਵਰ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਕੱਟਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ 24 ਤੋਂ 72 ਘੰਟਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪਹਿਲਾ ਟੀਕਾ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਜੇਕਰ ਟੀਕਾਕਰਨ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ, ਤਾਂ ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ 100 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਘਾਤਕ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਕੀ ਹੈ ਕਿ ਗੰਭੀਰ ਲੱਛਣ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ? ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਮਾਹਰ ਤੋਂ ਇਸ ਬਾਰੇ।
ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੀ ਐਨੀਮਲ ਸਾਇੰਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਡਾ. ਐਨ.ਆਰ. ਰਾਵਤ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹਰ ਵਾਇਰਸ ਵਾਂਗ, ਰੇਬੀਜ਼ ਵਾਇਰਸ ਦਾ ਵੀ ਇੱਕ ਇਨਕਿਊਬੇਸ਼ਨ ਪੀਰੀਅਡ (ਲੱਛਣਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣ ਦਾ ਸਮਾਂ) ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਇੱਕ ਖਿੜਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਟੀਕਾਕਰਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਵਾਇਰਸ ਨੂੰ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲਣ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਡਾ: ਰਾਵਤ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰੇਬੀਜ਼ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ, ਇਨਕਿਊਬੇਸ਼ਨ ਪੀਰੀਅਡ ਕੁਝ ਦਿਨ ਜਾਂ 3 ਤੋਂ 8 ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਤੱਕ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਟੀਕਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਵਾਇਰਸ ਕੇਂਦਰੀ ਦਿਮਾਗੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਦਾ। ਇਸ ਨਾਲ ਗੰਭੀਰ ਲੱਛਣ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਅਤੇ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਮਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਜੇਕਰ ਇਹ ਦਿਮਾਗੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਮੌਤ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹੈ।
ਰੇਬੀਜ਼ 100 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਘਾਤਕ ਕਿਉਂ
ਡਾ. ਰਾਵਤ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਸੇ ਸੰਕਰਮਿਤ ਜਾਨਵਰ ਦੇ ਕੱਟਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰੇਬੀਜ਼ ਵਾਇਰਸ ਪਹਿਲਾਂ ਖੂਨ ਜਾਂ ਟਿਸ਼ੂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਨਾੜੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਦਿਮਾਗੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਵਾਇਰਸ ਦਿਮਾਗੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ 5 ਤੋਂ 15 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਡਾ: ਰਾਵਤ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਰੇਬੀਜ਼ ਘਾਤਕ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਇੱਕ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੋਕਥਾਮਯੋਗ ਬਿਮਾਰੀ ਵੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਰਫ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਸੰਕਰਮਿਤ ਜਾਨਵਰ ਦੁਆਰਾ ਕੱਟੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜ਼ਖ਼ਮ ਨੂੰ ਸਾਬਣ ਨਾਲ ਧੋਤਾ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਟੀਕਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾਵੇ।
ਕਿੰਨੇ ਰੇਬੀਜ਼ ਟੀਕਿਆਂ ਦੀ ਲੋੜ?
ਜਨ ਸਿਹਤ ਮਾਹਿਰ ਡਾ: ਸਮੀਰ ਭਾਟੀ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਨੇ ਖੁਦ ਇਸ ਲਈ ਸਮਾਂ-ਸਾਰਣੀ ਤੈਅ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ 4 ਜਾਂ 5 ਖੁਰਾਕਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਰੇਬੀਜ਼ ਲਈ ਕਿੰਨੇ ਟੀਕੇ ਜ਼ਰੂਰੀ?
Day 0 24 ਤੋਂ 72 ਘੰਟਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ( ਵੰਡਣ ਵਾਲੇ ਦਿਨ)
Day 3 –ਦੂਸਰਾ
Day 7 –ਤੀਸਰਾ
Day 14 –ਚੌਥਾ
ਕਈ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਖੁਰਾਕ 28ਵੇਂ ਦਿਨ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਉਸ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਟੀਕਾਕਰਨ ਨਿਯਮਾਂ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਕੀ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਬਾਲਗਾਂ ਲਈ ਟੀਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਅੰਤਰ ਹੈ?
ਡਾ. ਭਾਟੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰੇਬੀਜ਼ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਟੀਕਾਕਰਨ ਸ਼ਡਿਊਲ ਬੱਚਿਆਂ, ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਜਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਹੈ। ਫਰਕ ਸਿਰਫ਼ ਇੰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਡਾਕਟਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਅਤੇ ਭਾਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਖੁਰਾਕ (ਐਮਐਲ) ਨੂੰ ਐਡਜਸਟ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਕਿੰਨੇ ਟੀਕੇ ਲਗਾਏ ਜਾਣ ਅਤੇ ਕਦੋਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਦਾ ਮਾਪਦੰਡ ਸਾਰਿਆਂ ‘ਤੇ ਇੱਕੋ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਰੱਖੋ ਧਿਆਨ
ਜੇਕਰ ਜਾਨਵਰ ਕੱਟਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਿਰਫ਼ ਚੱਟਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚਮੜੀ ‘ਤੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ਹੈ ਤਾਂ ਟੀਕਾਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਟੀਕਾਕਰਨ ਦਾ ਪੂਰਾ ਕੋਰਸ ਲੈਣਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਚਕਾਰੋਂ ਰੋਕਣ ਨਾਲ ਜੋਖਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਕਿਸੇ ਸੰਕਰਮਿਤ ਜਾਨਵਰ ਦੁਆਰਾ ਕੱਟੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਘਰੇਲੂ ਉਪਚਾਰਾਂ ‘ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਨਾ ਕਰੋ ਅਤੇ ਟੀਕਾ ਲਗਾਓ।
