MODI 3.0: ਚੁਣੌਤੀ ਵੀ ਮੋਦੀ ਅਤੇ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵੀ ਮੋਦੀ
ਨਰੇਂਦਰ ਮੋਦੀ ਚਾਰ ਵਾਰ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ। ਇਸ ਵਾਰ ਤਜਰਬਾ ਮੋਦੀ ਲਈ ਵੱਖਰਾ ਹੈ ਪਰ ਮੋਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜ ਕੇ ਰਾਹ ਲੱਭਣ ਲਈ ਵੀ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਸਾਲ 1998 ‘ਚ ਜਦੋਂ ਕੇਸ਼ੂਭਾਈ ਪਟੇਲ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ‘ਚ ਗੁਜਰਾਤ ‘ਚ ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਬਣੀ ਤਾਂ ਕੁਝ ਹੀ ਸਮੇਂ ‘ਚ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹੱਥੋਂ ਖਿਸਕਦੀਆਂ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣ ਲੱਗੀਆਂ। ਸਰਕਾਰ ਅਸਥਿਰ ਅਤੇ ਅਲੋਕਪ੍ਰਿਯ ਹੋਣ ਲੱਗੀ। 2001 ਤੱਕ, ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਹੋਣੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸੀ ਜਦੋਂ ਸੱਤਾ ਦੀ ਵਾਗਡੋਰ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਇੱਕ ਸਰਗਰਮ ਸਿਪਾਹੀ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤੀ ਗਈ । ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਰੇਂਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ ਕੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ। 2002 ‘ਚ ਸੂਬੇ ‘ਚ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਹੋਇਆ ਜੋ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਧਿਆਨ ‘ਚ ਆਇਆ ਅਤੇ ਫਿਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਹੋਈਆਂ ਜਿਸ ‘ਚ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਜਨਾਦੇਸ਼ ਮਿਲਿਆ। ਗੁਜਰਾਤ ਦੀਆਂ 182 ਸੀਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 10ਵੀਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ 127 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤ ਕੇ ਮੋਦੀ ਮੁੜ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ। ਇਹ ਸਿਲਸਿਲਾ 2007 ਅਤੇ 2012 ਵਿੱਚ ਵੀ ਦੁਹਰਾਇਆ ਗਿਆ।
2012 ਵਿੱਚ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਨਰੇਂਦਰ ਮੋਦੀ 114 ਸੀਟਾਂ ਦੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਬਹੁਮਤ ਨਾਲ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਪਾਰਟੀ ਦਫ਼ਤਰ ਤੋਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਬੋਧਨ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹਿੰਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਮੋਦੀ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਨੂੰ ਨਹੀਂ।
ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਬੈਠ ਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਵਿਵਾਦਾਂ ਦੇ ਵੱਡੀ ਗਠਰੀ ਨੂੰ ਮੋਦੀ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ‘ਤੇ ਲੱਦ ਕੇ ਚੱਲ ਰਹੇ ਹਨ, ਦਿੱਲੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਅਛੂਤੀ ਹੀ ਰਹੇਗੀ। ਪਾਰਟੀ ਅੰਦਰ ਹੀ ਇਸ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕਈ ਵਿਰੋਧਤਾਈਆਂ ਅਤੇ ਅੜਿਕੇ ਸਨ। ਅਡਵਾਨੀ ਦੀ ਪਕੜ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਗਡਕਰੀ ਅਤੇ ਰਾਜਨਾਥ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸੰਗਠਨ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਰਹੇ ਸਨ। ਜੇਤਲੀ ਅਤੇ ਸੁਸ਼ਮਾ ਸਦਨ ਵਿੱਚ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਸਨ। ਮੋਦੀ ਵੀ ਇਸ ਸਭ ਤੋਂ ਸਹਿਜ ਨਹੀਂ ਸਨ।
ਪਰ ਸਤੰਬਰ 2013 ਵਿੱਚ, ਮੋਦੀ ਭਾਜਪਾ ਵੱਲੋਂ 2014 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਹੁਦੇ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਬਣ ਗਏ। ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਪਲਟਿਆ ਅਤੇ ਮੋਦੀ 282 ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਜਿੱਤ ਨਾਲ ਦਿੱਲੀ ਪਹੁੰਚ ਗਏ। 2019 ਵਿੱਚ ਭਾਜਪਾ ਵੱਡੀ ਹੋ ਗਈ ਪਰ 2024 ਨੇ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ ਝਟਕਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪਾਰਟੀ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਭਾਜਪਾ 240 ਤੱਕ ਸਿਮਟ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ 272 ਦਾ ਅੰਕੜਾ ਹੁਣ ਐਨਡੀਏ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਪਹਿਲੀ-ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹੈ
4 ਜੂਨ ਨੂੰ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਨਰੇਂਦਰ ਮੋਦੀ ਦਿੱਲੀ ਸਥਿਤ ਭਾਜਪਾ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ‘ਤੇ ਵਰਕਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਨਜ਼ਰ ਆਏ ਤਾਂ ਸਟੇਜ ‘ਤੇ ਬੈਨਰ ‘ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ-ਧੰਨਵਾਦ ਭਾਰਤ। ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖਿਆ ਸੀ – ਨੈਸ਼ਨਲ ਡੈਮੋਕ੍ਰੇਟਿਕ ਅਲਾਇੰਸ (NDA)।
ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੋਦੀ ਤਾਂ ਹਨ ਪਰ ਬਹੁਮਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸੱਤਾ ‘ਚ ਰਹਿਣ ਦੇ 24 ਸਾਲਾਂ ‘ਚ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਕਰੀਅਰ ‘ਚ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਸਥਿਤੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਥਨ ਵਾਲੀ ਕੁਰਸੀ ‘ਤੇ ਬੈਠਣਾ ਪਿਆ ਹੈ। ਮੋਦੀ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਆਦਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਦਲੀਲਾਂ ਅਤੇ ਸਵਾਲ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਹਨ।
ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਗਠਜੋੜ ਧਰਮ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸੰਭਾਲਣਗੇ? ਤਾਲਮੇਲ ਕਿਵੇਂ ਬਣੇਗਾ ਅਤੇ ਇਹ ਕਦੋਂ ਤੱਕ ਟਿੱਕੇਗਾ? ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਮੁਸ਼ਕਲ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਪ੍ਰਤੀ ਮੋਦੀ ਦੇ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿਚ ਦਿਖਾਈ ਗਈ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਗਠਜੋੜ ਵਿਚ ਕਿਵੇਂ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗੀ? ਭਾਜਪਾ ਤੋਂ ਪਰੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਆਤਮਸਾਤ ਕਰਨਗੇ?
ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਇਸ ਨੈਰੇਟਿਵ ਨੂੰ ਵੀ ਹਵਾ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਮੋਦੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਐਨਡੀਏ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗਾ ਲਗਾਤਾਰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਅਧਾਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਾਰਗੇਨਿੰਗ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਮਜ਼ੋਰ ਪਈ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਹਿਯੋਗੀ ਸਿਰਫ ਮੋਦੀ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਖੜ੍ਹੇ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਹੋਰ ਐਨਡੀਏ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵੀ ਬੋਹੜ ਦੇ ਰੁੱਖ ਹੇਠ ਸੁੰਗੜਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਜ਼ਾਹਿਰ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਵਾਲ ਮੌਜੂਦਾ ਜਾਂ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੋਵੇਗਾ।
ਚੰਦਰਬਾਬੂ ਖੁਦ ਜਿਸ ਮੈਨੀਫੈਸਟੋ ਨਾਲ ਜਿੱਤ ਕੇ ਆਏ ਹਨ ਉਹ ਮੁਸਲਿਮ ਰਿਜ਼ਰਵੇਸ਼ਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਿਤੀਸ਼ ਵਚਨਬੱਧ ਹਿ ਕਿ NRC ਅਤੇ UCC ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਚੱਲੇਗਾ। ਜਯੰਤ ਜਾਟ-ਮੁਸਲਿਮ ਸਦਭਾਵਨਾ ਦਾ ਨਾਅਰਾ ਬੁਲੰਦ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਜਿਤ ਲਈ ਵੀ ਇਹ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਨਾਲ ਹਨ ਪਰ ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨਾਲ ਨਹੀਂ। ਅਜਿਹੇ ਕਈ ਸਵਾਲ ਅੱਜ ਤੱਕ ਚਾਹ ਦੇ ਕੱਪ ਖਾਲੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਇਸ ਲਈ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਹ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਅਜਿਹੇ ਸਵਾਲ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਚ ਅਟੱਲ ਹਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਚੰਦਰਬਾਬੂ ਅਤੇ ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਮੋਦੀ ਖੁਦ ਗਠਜੋੜ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਜਰਬਾ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਵੀ ਥੋੜੀ ਅਸਹਿਜਤਾ ਹੋਵੇਗੀ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਇਹ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਸਹਿਯੋਗੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਫਰੀ ਹੈਂਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਚੋਣਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਿਆਨਾਂ ਨੂੰ ਕੰਟ੍ਰੋਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
ਜਿਹੜੇ ਵੱਡੇ ਫੈਸਲਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਮੋਦੀ ਆਪਣੇ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਫੈਸਲਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਰਸਤਾ ਕਿਵੇਂ ਤਿਆਰ ਕਰੇਗਾ, ਜਿਸ ਦੀ ਗੱਲ ਮੋਦੀ ਰਾਮ ਮੰਦਰ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ? ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਡਾ ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਗੁਆਚੀਆਂ ਸੀਟਾਂ ਅਤੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਭਾਜਪਾ ਲਈ ਖਾਦ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਿਵੇਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਹੁਣ ਸੰਵਿਧਾਨ ਅਤੇ ਰਾਖਵੇਂਕਰਨ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ‘ਤੇ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੇ ਬਿਆਨ ਅਤੇ ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਖਿੱਲਰੀ ਹੋਈ ਸੋਸ਼ਲ ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣਾ ਚੁਣੌਤੀ ਹੋਵੇਗੀ।
ਮੋਦੀ ਨੇ ਤੀਜੀ ਵਾਰ ਚੁੱਕੀ ਪੀਐਮ ਅਹੁਦੇ ਦੀ ਸੰਹੁ
ਆਫ਼ਤ ਵਿੱਚ ਮੌਕਾ
ਪਰ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਫੋਕਸ ਮੋਦੀ ਦੀ ਕਾਰਜਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਅੰਗ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਦੇਖਣ ਅਤੇ ਕਰਨ ਦਾ ਆਪਣਾ ਤਰੀਕਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਚੀਜਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਅਤੇ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੀ ਰਵਾਇਤੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਅਕਸਰ ਅਟਕਲਾਂ ਮੋਦੀ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ। ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਹੋਣ, ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਹੋਣ, ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੋਣ, ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਚੋਣਾਂ ਹੋਣ, ਟਿਕਟਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਹੋਵੇ, ਚੋਣ ਨਾਅਰੇ ਹੋਣ, ਮੋਦੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦੂਜਿਆਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨ।
ਸਰਕਾਰ ਗਠਨ ਦਾ ਹੁਣੇ ਦਾ ਰਾਹ ਬਹੁਤ ਔਖਾ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਗੱਠਜੋੜ ਵਿੱਚ, ਸਰਕਾਰ ਬਣਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਅਤੇ ਭਾਵ-ਤਾਵ ਹੁਣ ਤੱਕ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਅਸਥਿਰਤਾ ਨਾਲ ਭਰ ਚੁੱਕੇ ਹੁੰਦੇ। 4 ਜੂਨ ਤੋਂ 9 ਜੂਨ ਤੱਕ ਮੀਡੀਆ ਵੀ ਮਸਾਲਾ ਲਈ ਤਰਸਦਾ ਰਿਹਾ। ਮੋਦੀ ਦੀ ਐਨਡੀਏ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ ਹੈ। ਤਜਰਬੇ ਅਤੇ ਸੰਤੁਲਨ ਲਈ ਕੁਝ ਚਿਹਰਿਆਂ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ ਮੋਦੀ ਇੱਕ ਨਵੇਂ, ਨੌਜਵਾਨ ਅਤੇ ਸਥਿਰ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਦੇ ਨਾਲ ਸਹੁੰ ਲੈ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।
ਦਿੱਲੀ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਸਵਾਲ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਮੋਦੀ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਗਲਿਆਰਿਆਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਪਰ ਮੋਦੀ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਡੂੰਘੀਆਂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਹੁਣ ਸਵਾਲ ਗਠਜੋੜ ਦਾ ਹੈ ਕਿ 24 ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਮੋਦੀ ਗਠਜੋੜ ਧਰਮ ਨਾਲ ਰੂ-ਬ-ਰੂ ਹੋਣਗੇ। ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਮੋਦੀ ਦੇ ਬੀਤੇ ਦੋ ਕਾਰਜਕਾਲ ਵੀ ਗਠਜੋੜ ਦੇ ਨਾਲ ਸਨ ਪਰ ਸਪਸ਼ਟ ਬਹੁਮਤ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਦੀ ਰਹੀ। ਉਹ ਗਠਜੋੜ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਤੇ ਨਹੀਂ ਰਹੇ। ਗਠਜੋੜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਤੇ ਰਿਹਾ। ਸਰਕਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਚੋਣਾਂ ਤੱਕ ਐਨਡੀਏ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਦੀ ਨਿਰਭਰਤਾ ਮੋਦੀ ਤੇ ਹੀ ਰਹੀ।
ਮੌਜੂਦਾ ਹਾਲਾਤਾਂ ‘ਚ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੋਦੀ ਹੁਣ ਤਾਲਮੇਲ ਦੇ ਨੈਰੇਟਿਵ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇਣਗੇ। ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੀ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਵੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਨੂੰ ਮੱਥੇ ‘ਤੇ ਲਗਾ ਕੇ ਸੰਕੇਤ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਦਲਿਤਾਂ ਅਤੇ ਪਛੜੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਕਿਵੇਂ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਇਸ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਛੜੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਬੁਲਾਇਆ ਜਾਵੇ?
ਸਭ ਤੋਂ ਅਹਿਮ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਮੋਦੀ ਲਈ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਮੰਨ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਮੋਦੀ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਕੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਅਤੇ ਮੋਦੀ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਕਿਸੇ ਰਵਾਇਤੀ ਸਿਆਸੀ ਸ਼ੈਲੀ ਤੋਂ ਤੈਅ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰੀਕਿਆਂ ਲਈ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗਣਿਤ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਆਪਣੇ ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਬੁਣ ਰਹੇ ਹਨ, ਮੋਦੀ ਦੀ ਚਾਦਰ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰੇ ਤਾਣੇ-ਬਾਣੇ ‘ਤੇ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੰਨੇ ਸਾਰੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਮੋਦੀ ਦੀ ਅਨ-ਪ੍ਰਾਡਿਕਟਿਬਿਲਿਟੀ ਹੀ ਮੋਦੀ ਦੀ ਤਾਕਤ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਨੂੰ ਤੋੜਕੇ ਨਵਾਂ ਮੈਦਾਨ ਖੜਾ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ – ਪਰਿਪੱਕਤਾ, ਨਿਯੰਤਰਣ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ2024 ਦੇ ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਵਿੱਚ ਕੀ ਕੁਝ ਬਦਲ ਚੁੱਕਾ ਹੈ?
ਦੂਸਰੀ ਅਹਿਮ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪਿਛਲੇ 10-15 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਿਆਸਤ ਬਹੁਤ ਬਦਲ ਗਈ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੇ ਲੋਕ, ਪੁਰਾਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇ, ਪੁਰਾਣੇ ਤਰੀਕੇ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਹੁਣ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ। ਨਵੇਂ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵੀ ਨਵੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਸੀਮਾਵਾਂ ਵੀ। ਮੋਦੀ ਦੀ ਸਿਆਸਤ ਨਵੇਂ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ‘ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਿਰਭਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਮੋਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖ ਕੇ ਹੀ ਚੱਲ ਰਹੇ ਹੋਣਗੇ।
ਮੋਦੀ ਦੀ ਲਲਕਾਰ ਅਤੇ ਮੋਦੀ ਦੀ ਤਾਕਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਤੰਦਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਜੋ ਘਾਹ ਪਿਆ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਸਿਆਸਤ ਵਿੱਚ ਕਿਸਮਤ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਨਵੀਂ ਸਰਕਾਰ ਚੱਲ ਪਈ ਹੈ। ਕਿਸਮਤ ਹੁਣ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿੱਚ ਹੈ।
