ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ, ਕੀ ਹਨ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਅਤੇ ਖਾਲਸੇ ਦੇ ਨਿਯਮ? ਜਾਣੋ…

Khalsa Panth: ਸਾਲ 1699 ਵਿੱਚ, ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੰਵਿਅਮ ਸੇਵਕਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਆਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜੋ ਸਰਵਉੱਚ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਸਨ। ਪੰਜ ਲੋਕ ਅੱਗੇ ਆਏ, ਸਿਰ ਕਟਾਉਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।

ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਿਉਂ ਕਰਨੀ ਪਈ? ਕੌਣ ਸਨ ਪਹਿਲੇ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਅਤੇ ਕੀ ਹਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਯਮ?

ਵਧਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮ

ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਰਾਜ ਦੀ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਜ਼ੁਲਮ ਵਧਦੇ ਹੀ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਡਰੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ ਫੌਜ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੇ ਕਈ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੰਦਰਾਂ ਨੂੰ ਢਾਹ ਰਹੀ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬਨਾਰਸ, ਉਦੈਪੁਰ ਅਤੇ ਮਥੁਰਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਸਾਲ 1669 ਵਿੱਚ, ਸ਼ਾਹੀ ਹੁਕਮ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਮ੍ਰਿਤਕ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢਿਆਂ ‘ਤੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ, ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਉਕਸਾਉਣ ‘ਤੇ ਸ਼ੇਰ ਅਫਗਾਨ ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਹਮਲਾਵਰ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚੋਂ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਪੰਡਤਾਂ ਦਾ ਨਾਮ-ਨਿਸ਼ਾਨ ਮਿਟਾਉਣ ‘ਤੇ ਤੁਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ‘ਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਪੰਡਿਤ ਨੌਵੇਂ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਕੋਲ ਆਪਣੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਲੈ ਕੇ ਪਹੁੰਚੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦਰਦ ਭਰੀ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣ ਕੇ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਬਹੁਤ ਦੁਖੀ ਹੋਏ ਅਤੇ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਚੱਲ ਨਿਕਲੇ।

ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ

ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਇੱਕ ਵਫ਼ਦ ਨਾਲ ਦਿੱਲੀ ਪਹੁੰਚੇ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੂੰ ਇਸਲਾਮ ਕਬੂਲ ਕਰਵਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਪੰਡਿਤ ਆਪਣਾ ਧਰਮ ਕਬੂਲ ਕਰ ਲੈਣਗੇ। ਇਸ ‘ਤੇ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੀਮਤ ‘ਤੇ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦਾ ਧਰਮ ਬਦਲਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਲਈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ, ਪਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਟੱਸ ਤੋਂ ਮੱਸ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਏ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆਏ ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ, ਸਤੀ ਦਾਸ ਅਤੇ ਭਾਈ ਦਿਆਲ ਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

ਇਸ ਲਈ ਹੋਈ ਖਾਲਸਾ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ

ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ ਬਣੇ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਖਾਲਸਾ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਖਾਲਸਾ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਸ਼ੁੱਧ ਜਾਂ ਪਵਿੱਤਰ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 30 ਮਾਰਚ, 1699 ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਮੰਣਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਬੁਲਾਇਆ। ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਤਲਵਾਰ ਲਹਿਰਾਈ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਧਰਮ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਪੰਜ ਸ਼ੀਸ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਕੌਣ ਸ਼ੀਸ਼ ਦੇਵੇਗਾ? ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਈ ਦਯਾਰਾਮ ਉੱਠੇ ਅਤੇ ਬੋਲੇ ਕਿ ਆਪਣਾ ਸੀਸ ਦੇਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਕਰਕੇ ਚਾਰ ਹੋਰ ਲੋਕ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਗਏ। ਉਹ ਸਨ ਭਾਈ ਧਰਮ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਮੋਹਕਮ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸਹਿਬ ਸਿੰਘ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ

ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੀ ਚਰਨ ਛੋਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਧਰਤੀ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਿੰਮ ਸਾਹਿਬ

ਅੱਜ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੋਈ ਚੰਗੀ ਖ਼ਬਰ ਮਿਲੇਗੀ, ਜਾਣੋ ਅੱਜ ਦਾ ਰਾਸ਼ੀਫਲ

ਸ਼ਰਧਾ ਭਾਵ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪਰਵ

ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਾ ਕੇ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਕੀਤੀ ਸਥਾਪਨਾ

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਤੰਬੂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਗਏ ਅਤੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਨੀਲੇ ਚੋਲੇ ਪੁਆ ਕੇ ਬਾਹਰ ਲੈ ਆਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ‘ਤੇ ਵੀ ਕੇਸਰੀ ਪੱਗ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਖੁਦ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਾਣਾ ਧਾਰਨ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਫਿਰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਕਟੋਰੇ ਵਿੱਚ ਭਰੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਪਤਾਸੇ ਮਿਲਾਏ ਅਤੇ ਤਲਵਾਰ ਨਾਲ ਹਿਲਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਂ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਾਇਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਵਾਇਆ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਹੋਈ। ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੇ ਇਹ ਪੰਜ ਬਹਾਦਰ ਵੱਖ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜਾਤਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਕਿਹਾ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੱਜ ਤੱਕ, ਇਹ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਪਾਲਕੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਇਹ ਹਨ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਅਤੇ ਖਾਲਸੇ ਦੇ ਨਿਯਮ

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਲਈ ਪੰਜ ਕਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕੇਸ, ਕੰਘੀ, ਕੜਾ, ਕੱਛਾ ਅਤੇ ਕਿਰਪਾਣ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਵਿੱਚ ਕੇਸ ਯਾਨੀ ਵਾਲ ਕੱਟਣ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਸਵੈ-ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ, ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਕੰਘੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸਫਾਈ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਕੜਾ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਸਹੁੰ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਕੱਛਾ ਇੱਕ ਨੈਤਿਕ ਅਤੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸਿਤ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ, ਜੋ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਤਲਵਾਰ ਜਾਂ ਕਿਰਪਾਨ ਹਿੰਮਤ, ਕਮਜ਼ੋਰਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ, ਨਿਆਂ ਲਈ ਲੜਨ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਇਹੀ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਅਤੇ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਦੇ ਨਿਯਮ ਬਣ ਗਏ।

ਗੁਰੂਆਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ‘ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ

ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ 10 ਗੁਰੂਆਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਹਰ ਸਿੱਖ ਹਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਭਗਤੀ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੋਵੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਨ ਅਤੇ ਤੇਗ (ਤਲਵਾਰ) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਰਬਾਨੀ, ਇਮਾਨਦਾਰੀ, ਸਫਾਈ, ਦਾਨ ਅਤੇ ਹਿੰਮਤ ਵਰਗੇ ਗੁਣ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਖਾਲਸਾ ਤਲਵਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਵਿਪਦਾ ਕਾਲ ਵਰਗ੍ਹੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕਰੇਗਾ। ਸਾਰੀਆਂ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਅਸਫਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਤਲਵਾਰ ਖਿੱਚੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਸਵੈ-ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਪੀੜਤਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।