ਫਿਜੀ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਬਣਾਇਆ ਆਪਣੀ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ? ਜਾਣੋ ਕੀ ਹੈ 55 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ਕੁਨੈਕਸ਼ਨ
World Hindi Day 2025: ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਦੇਸ਼ ਫਿਜੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਿੰਦੀ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ (Official Language) ਦਾ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਹਿੰਦੀ ਨੂੰ ਇਹ ਦਰਜਾ 1997 ਵਿੱਚ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਫਿਜੀ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਹਿੰਦੀ ਇੰਨੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਗਈ ਕਿ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਵੀ ਇਸਨੂੰ ਵਰਤਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਾਲ 2006 ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ, ਹਰ ਸਾਲ 10 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਦੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਮਾਨਤਾ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ, ਇਸ ਦਿਨ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਾਗਮ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹਿੰਦੀ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਗੋਂ ਫਿਜੀ ਦੀ ਵੀ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਫਿਜੀ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਕਿਵੇਂ ਬਣੀ?
ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਨੇ 14 ਸਤੰਬਰ 1949 ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ। ਇਸੇ ਲਈ ਹਰ ਸਾਲ 14 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਿੰਦੀ ਦਿਵਸ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1953 ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਦੱਸਣ ਲਈ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਲਿਖਣ, ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਬੋਲਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਮਾਣ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹਿੰਦੀ ਅੱਜ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਹਿੰਦੀ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਅੱਜ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਚੌਥੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ 80 ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਹਿੰਦੀ ਬੋਲਦੇ ਅਤੇ ਸਮਝਦੇ ਹਨ।
ਕਾਮਿਆਂ ਨਾਲ ਫਿਜੀ ਪਹੁੰਚੀ ਹਿੰਦੀ
ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਦੇਸ਼ ਫਿਜੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਿੰਦੀ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ, ਇਹ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਫਿਜੀ ਇੱਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬਸਤੀ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਕਾਮਿਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਈ। ਅੰਗਰੇਜ਼ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹਿੰਦੀ ਬੈਲਟ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਗੰਨਾ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਮਿਆਂ ਨੂੰ ਫਿਜੀ ਲੈ ਗਏ।
ਇਸ ਵੇਲੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਬਿਹਾਰ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਰਗੇ ਰਾਜ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਕਾਮਿਆਂ ਨੂੰ ਫਿਜੀ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹਿੰਦੀ ਵੀ ਫਿਜੀ ਪਹੁੰਚਣ ਲੱਗੀ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਨਵੀਂ ਕਿਸਮ ਦੀ ਹਿੰਦੀ ਦਾ ਹੋਇਆ ਵਿਕਾਸ
ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਫਿਜੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਹਿੰਦੀ ਵਿਕਸਤ ਹੋਈ। ਦਰਅਸਲ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਇੱਥੇ ਆਏ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੀਆਂ ਹਿੰਦੀ ਦੀਆਂ ਬੋਲੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਜਿਵੇਂ ਕੁਝ ਲੋਕ ਅਵਧੀ ਬੋਲਦੇ ਸਨ, ਕੁਝ ਮਗਹੀ ਜਾਂ ਭੋਜਪੁਰੀ ਬੋਲਦੇ ਸਨ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਲੋੜ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜਿਸਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਕਾਮੇ ਸਮਝ ਅਤੇ ਬੋਲ ਸਕਣ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਫਿਜੀ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀ ਹਿੰਦੀ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਤੱਤ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।
ਫਿਜੀ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਣੀ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ
ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਫਿਜੀ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਹਿੰਦੀ ਇੰਨੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਗਈ ਕਿ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਵੀ ਇਸਨੂੰ ਵਰਤਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਅੱਜ, ਫਿਜੀ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਦਾ 37 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਭਾਰਤੀ ਮੂਲ ਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਪੂਰਵਜ ਕਾਮਿਆਂ ਵਜੋਂ ਫਿਜੀ ਗਏ ਸਨ। ਜਦੋਂ 1970 ਵਿੱਚ ਫਿਜੀ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲੀ, ਤਾਂ ਉੱਥੋਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਫਿਜੀ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੀ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਮਿਲੀ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਇਹ ਉੱਥੇ ਇਸ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਫਿਜੀ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਿੰਦੀ ਬੋਲੀ ਅਤੇ ਸਮਝੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ
ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਫਿਜੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹਿੰਦੀ ਕਈ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਅਤੇ ਸਮਝੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ ਨੇਪਾਲ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਨੇਪਾਲੀ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ, ਪਰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਹਿੰਦੀ ਦੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨੇਪਾਲੀ ਵੀ ਇਸਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਅਤੇ ਬੋਲਦੇ ਹਨ।
ਹਿੰਦੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਨੇਪਾਲੀ ਭੋਜਪੁਰੀ ਅਤੇ ਮੈਥਿਲੀ ਵੀ ਵਰਤਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲੋਕ ਹਿੰਦੀ ਬੋਲਦੇ ਅਤੇ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਉੱਥੋਂ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵੀ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਮਿਲਦਾ-ਜੁਲਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ 1947 ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਣੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਉਰਦੂ ਹੈ, ਪਰ ਉੱਥੇ ਸਿਰਫ਼ ਹਿੰਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵੀ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬੋਲੀ ਅਤੇ ਸਮਝੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਖੈਰ, ਉਰਦੂ ਵੀ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਦਾ ਹੀ ਇੱਕ ਰੂਪ ਹੈ।
ਤ੍ਰਿਨੀਦਾਦ ਅਤੇ ਟੋਬੈਗੋ, ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ, ਕੈਨੇਡਾ, ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਸਮੇਤ ਕਈ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਿੰਦੀ ਬੋਲਣ ਅਤੇ ਸਮਝਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ ਹਨ। ਉੱਥੇ ਵਸੇ ਪਰਵਾਸੀ ਭਾਰਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੀ ਜਾਂ ਇਸਦੀ ਕੋਈ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਆਪਣੀ ਮਾਤ ਭਾਸ਼ਾ ਵਜੋਂ ਬੋਲਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਲੋਕ ਹਿੰਦੀ ਪੜ੍ਹਨਾ ਅਤੇ ਲਿਖਣਾ ਵੀ ਜਾਣਦੇ ਹਨ।
