World Diabetes Day: ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ‘ਡਾਇਬਟੀਜ਼ ਕੈਪਿਟਲ’ ਬਣ ਰਿਹਾ ਭਾਰਤ, ਸਾਲ 2030 ਤੱਕ ਚੀਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਵੇਗਾ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ
ਪਿਛਲੇ 25 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਤੇਜ਼ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਅਮੀਰੀ ਕਰਕੇ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬਦਲਾਅ ਆਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪੋਸ਼ਣ ਸੰਬੰਧੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ, ਖੁਰਾਕ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਐਕਟੀਵਿਟੀ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ੂਗਰ ਅਤੇ ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੱਧ ਰਹੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ।
ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ੂਗਰ ਨੇ ਇੰਨੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸ਼ੂਗਰ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਕਹਿਣਾ ਗਲਤ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। 2023 ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਅਨ ਕੌਂਸਲ ਆਫ਼ ਮੈਡੀਕਲ ਰਿਸਰਚ (ICMR) ਦੁਆਰਾ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਟਾਈਪ 1 ਅਤੇ ਟਾਈਪ 2 ਸ਼ੂਗਰ ਦੇ ਕੁੱਲ 10.1 ਕਰੋੜ ਮਰੀਜ਼ ਹਨ। ਇਹ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਬਾਲਗ ਆਬਾਦੀ (18 ਸਾਲ ਤੋਂ ਉੱਪਰ) ਦਾ 11.4 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੈ। ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ, 2021 ਤੱਕ, ਇਹ ਸੰਖਿਆ ਸੱਤ ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਲਗ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਸਿਰਫ ਅੱਠ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਸੀ। ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 36 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਇਹੀ ਨਹੀਂ, ਲਗਭਗ 13.6 ਕਰੋੜ ਲੋਕ ਪ੍ਰੀ-ਡਾਇਬਟੀਜ਼ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ, ਇੰਨੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਬਾਲਗ ਆਬਾਦੀ ਦਾ 15 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਅੰਦਰੋਂ ਖੋਖਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਫੈਲ ਰਹੀ ਹੈ।
ਭਾਰਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜੈਨੇਟਿਕ ਹੈ… ਟਾਈਪ 2 ਡਾਇਬਟੀਜ਼ ਦੇ 75 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸ਼ੂਗਰ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰਕ ਇਤਿਹਾਸ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਟਾਈਪ 2 ਡਾਇਬਟੀਜ਼ ਦੇ 90 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਮਰੀਜ਼ ਜਾਂ ਤਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭਾਰ ਜਾਂ ਮੁਟਾਪੇ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹਨ।
ਡਾਇਬੀਟਿਕ ਨੈਫਰੋਪੈਥੀ (ਕਿਡਨੀ ਖਰਾਬ ਹੋਣਾ) ਵਾਲੇ 20 ਤੋਂ 30 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਬਚਣ ਲਈ ਡਾਇਲਸਿਸ ਜਾਂ ਕਿਡਨੀ ਟ੍ਰਾਂਸਪਲਾਂਟ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਸ਼ੂਗਰ ਅਤੇ ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਿਡਨੀ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਣ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਕਾਰਨ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਟਾਈਪ 1 ਸ਼ੂਗਰ ਵਾਲੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਲੱਛਣ
- ਟਾਈਪ 1 ਡਾਇਬਟੀਜ਼ ਵਾਲੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ, ਲੱਛਣ ਅਚਾਨਕ ਅਤੇ ਗੰਭੀਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
- ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਿਆਸ, ਮੂੰਹ ਸੁੱਕਣਾ ਅਤੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਪਿਸ਼ਾਬ ਆਉਣਾ।
- ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਭਾਰ ਘਟਣਾ ਅਤੇ ਭੁੱਖ ਵਧਣਾ
- ਧੁੰਦਲੀ ਨਜ਼ਰ ਅਤੇ ਪੇਟ ਦਰਦ ਅਤੇ ਉਲਟੀਆਂ
- ਚੱਕਰ ਆਉਣਾ, ਉਲਝਣ, ਅਤੇ ਬੇਹੋਸ਼ੀ (ਮੌਤ ਦੇ ਖਤਰੇ ਵਾਲੀ ਸਥਿਤੀ ਜਿਸਨੂੰ ਕੀਟੋਆਸੀਡੋਸਿਸ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ)
ਟਾਈਪ 2 ਸ਼ੂਗਰ ਵਾਲੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਲੱਛਣ
- ਟਾਈਪ 2 ਡਾਇਬਟੀਜ਼ ਵਾਲੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੀਟੋਆਸੀਡੋਸਿਸ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਉੱਪਰ ਦਿੱਤੇ ਸਾਰੇ ਲੱਛਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਲੱਛਣ ਅਚਾਨਕ ਅਤੇ ਨਾਟਕੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਹ ਟਾਈਪ 1 ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
- ਇਹ ਲੱਛਣ ਹਰ ਕਿਸਮ ਦੇ ਸ਼ੂਗਰ ਰੋਗੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ
- ਥਕਾਵਟ ਅਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਠੰਡੇ ਪੈਣਾ
- ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਦੇ ਠੀਕ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ
- ਮੂੰਹ ਅਤੇ ਗੁਪਤ ਅੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਯੀਸਟ ਦਾ ਇੰਨਫੈਕਸ਼ਨ
- ਪੈਰਾਂ ਵਿੱਚ ਝਰਨਾਹਟ, ਸੁੰਨ ਹੋਣਾ ਜਾਂ ਸੋਜ
- ਟਾਈਪ 2 ਡਾਇਬਟੀਜ਼ ਵਾਲੇ ਲਗਭਗ 50 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਲੱਛਣ ਸਾਹਮਣੇ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਖੂਨ ਦੇ ਨਿਯਮਤ ਟੈਸਟਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੂਗਰ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਟੈਸਟ
ਡਾਇਬਟੀਜ਼ ਦਾ ਨਿਦਾਨ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਭੁੱਖੇ ਪੇਟ (ਫਾਸਟਿੰਗ) ਗਲੂਕੋਜ਼ ਦੇ ਪੱਧਰ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਕੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਟੈਸਟ ਲਈ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ 8 ਤੋਂ 10 ਘੰਟੇ ਤੱਕ ਭੁੱਖਾ ਰਹਿਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਕਈ ਵਾਰ ਗਲੂਕੋਜ਼ ਦੇ ਪੱਧਰ ਬਾਰੇ ਸਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੈਣ ਲਈ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਟੈਸਟ ਕਰਨੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ।
ਬਚਾਅ
- ਕਸਰਤ ਅਤੇ ਸਹੀ ਖੁਰਾਕ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਸ਼ੂਗਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬਸ ਲੋੜ ਹੈ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਸਰਤ ਕਰਨ, ਲੋੜੀਂਦੀ ਕੈਲੋਰੀ ਵਾਲੀ ਸਿਹਤਮੰਦ ਖੁਰਾਕ ਖਾਣ ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਬਾਡੀ ਮਾਸ ਇੰਡੈਕਸ (BMI) ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਵਿਚ ਰੱਖਣ ਦੀ ਹੈ।
- ਸਹੀ ਦੇਖਭਾਲ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ, ਪ੍ਰੀ-ਡਾਇਬਟੀਜ਼ ਦੇ ਅੱਧੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਰੀਜ਼ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ੂਗਰ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
- ਬਚਪਨ ਅਤੇ ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰ ਵਧਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦਾ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰਕ ਇਤਿਹਾਸ ਸ਼ੂਗਰ, ਪੋਲੀਸਿਸਟਿਕ ਓਵੇਰੀਅਨ ਡਿਸੀਜ਼, ਜੇਸਟੇਸਨਲ ਡਾਇਬੀਟੀਜ਼ ਅਤੇ ਪ੍ਰੀ-ਡਾਇਬੀਟੀਜ਼ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖੁਰਾਕ ਅਤੇ ਕਸਰਤ ਵੱਲ ਵਧੇਰੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
- ਡਾਈਟ ‘ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਕੁਝ ਚੀਜ਼ਾਂ: ਸਹੀ ਤੇਲ, ਰੇਸ਼ੇਦਾਰ ਪਦਾਰਥ, ਮੇਵੇ, ਦਾਲਚੀਨੀ ਆਦਿ ਬਲੱਡ ਸ਼ੂਗਰ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ‘ਚ ਮਦਦਗਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਸ਼ੂਗਰ ਦਾ ਇਲਾਜ
- ਮੋਟੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੂਗਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖੁਰਾਕ, ਕਸਰਤ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰੀ-ਡਾਇਬੀਟੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ ਮੋਟੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਡਾਇਬੀਟੀਜ਼ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਠੀਕ ਕਰਨ ਲਈ ਬੇਰੀਏਟ੍ਰਿਕ ਸਰਜਰੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਤਰੀਕਾ ਹੈ।
- ਡਾਇਬੀਟੀਜ਼ ਦਾ ਇਲਾਜ ਹਰੇਕ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਅਨੁਸਾਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
- ਡਾਇਬਟੀਜ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਡਾਇਬਟੀਜ਼ ਦੀ ਕਿਸਮ, ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਦੀ ਆਦਤ, ਸਰੀਰਕ ਕਸਰਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ, ਉਮਰ, ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ, ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ, ਜਟਿਲਤਾਵਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਅਤੇ ਨਿਦਾਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਡਾਕਟਰੀ ਸਥਿਤੀ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
- ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪੇਚੀਦਗੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ, ਬਲੱਡ ਸ਼ੂਗਰ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਨਿਰੰਤਰ ਨਿਯੰਤਰਣ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।
- ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਹਰੇਕ ਮਰੀਜ਼ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਇਲਾਜ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
- ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਸਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਸਹੀ ਦੇਖਭਾਲ, ਸਹੀ ਇਲਾਜ ਅਤੇ ਨਿਯਮਤ ਫਾਲੋ-ਅੱਪ ਦੁਆਰਾ ਸੰਭਵ ਹੈ।
- ਸ਼ੂਗਰ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ ਜੋ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵਧਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਉਮਰ ਵਧਦੀ ਹੈ, ਬਲੱਡ ਸ਼ੂਗਰ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਦਵਾਈ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਵਧਾਉਣੀ ਪੈ ਸਕਦੀ ਹੈ।
- ਇਲਾਜ ਨੂੰ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਬਦਲਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਗੰਭੀਰ ਸਥਿਤੀਆਂ (ਬੁਖਾਰ, ਦਸਤ, ਉਲਟੀਆਂ, ਆਦਿ), ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ, ਗੁਰਦੇ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਜਾਂ ਸਰਜਰੀ ਹੋਣ ਤੇ।
