ਧਨਤੇਰਸ, ਦੀਵਾਲੀ ਤੋਂ ਭਾਈ ਦੂਜ ਤੱਕ 5 ਦਿਨ ਕਿਉਂ ਹਨ ਖਾਸ, ਜਾਣੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
ਦੀਵਾਲੀ 2023: ਦੀਵਾਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ 5 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਧਨਤੇਰਸ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਈ ਦੂਜ ਦੇ ਦਿਨ ਸਮਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 5 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿੱਚ ਹਰ ਦਿਨ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਮਹੱਤਵ ਅਤੇ ਮਾਨਤਾ ਹੈ। ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇਵੀ ਲਕਸ਼ਮੀ, ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ।
ਦੀਵਾਲੀ (Diwali) ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ 5 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਧਨਤੇਰਸ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਈ ਦੂਜ ਦੇ ਦਿਨ ਸਮਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਸਮੇਂ ਦੀ ਗਣਨਾ ਸਤਯੁਗ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦੀਵਾਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤ੍ਰੇਤਾ ਅਤੇ ਦੁਆਪਰ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਰਾਮ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਸ ਵਿੱਚ ਨਵੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਜੁੜ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਇਹ ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਬਣ ਗਿਆ।
ਇਸ ਸਮੇਂ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ‘ਚ ਦੀਵਾਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦੀਵਾਲੀ ਮਨਾਉਣ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕਰਨ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। 5 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿੱਚ ਹਰ ਦਿਨ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਮਹੱਤਵ ਅਤੇ ਮਾਨਤਾ ਹੈ। ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇਵੀ ਲਕਸ਼ਮੀ (Devi Laxmi) , ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ।
ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਮਹੱਤਵ?
ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿੱਚ ਦੀਵਾਲੀ ਸਭ ਤੋਂ ਖਾਸ ਹੈ। ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿੱਚ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਧਨਤੇਰਸ ਦੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਖ਼ਰੀਦਦਾਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਯਮ ਦਵਿਤੀਆ ‘ਤੇ ਖ਼ਤਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਹਰ ਪਾਸੇ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਕਈ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਧਨਤੇਰਸ ਤੋਂ ਭਾਈ ਦੂਜ ਤੱਕ ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
- ਪਹਿਲਾ ਦਿਨ (ਧਨਤੇਰਸ)
ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਸਤਯੁਜ ਵਿੱਚ, ਭਗਵਾਨ ਧਨਵੰਤਰੀ ਕਾਰਤਿਕ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪੱਖ ਦੀ ਤ੍ਰਯੋਦਸ਼ੀ ਤਰੀਕ ਨੂੰ ਸਮੁੰਦਰ ਮੰਥਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਸਨ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਹੀ ਧਨਤੇਰਸ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਧਨਤੇਰਸ ‘ਤੇ, ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਪਾਤਰ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਭਾਂਡੇ ਅਤੇ ਨਵੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਘਰ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਦੀਵੇ ਦਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਵੀ ਮਾਨਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਯਮਰਾਜ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਾਲ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ 10 ਨਵੰਬਰ 2023 ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। - ਦੂਜਾ ਦਿਨ (ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ)
ਦਵਾਪਰ ਯੁਜ ਵਿੱਚ ਇਸ ਕੱਤੇ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪੱਖ ਦੀ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਤਰੀਕ ਨੂੰ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਨਰਕਾਸੁਰ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਦੇ ਦਿਨ ਪੰਜ ਜਾਂ ਸੱਤ ਦੀਵੇ ਜਗਾਉਣ ਦੀ ਵੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਰ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ 11 ਨਵੰਬਰ 2023 ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। - ਤੀਜਾ ਦਿਨ (ਦੀਵਾਲੀ)
ਸਤਯੁਗ ਵਿੱਚ, ਦੇਵੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕੱਤੇ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਨਵੇਂ ਚੰਦ ‘ਤੇ ਸਮੁੰਦਰ ਮੰਥਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਸਨ। ਇੱਕ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਿਨ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਮੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਹੀ ਦੀਵਾਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਤ੍ਰੇਤਾਯੁਜ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਿਨ, ਰਾਮ, ਬਨਵਾਸ ਤੋਂ ਘਰ ਪਰਤਿਆ। ਇਹ ਦਿਨ ਮਹਾਲਕਸ਼ਮੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਲਈ ਖਾਸ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਦੀਵਾਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ 12 ਨਵੰਬਰ 2023 ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। - ਚੌਥਾ ਦਿਨ (ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ)
ਦੁਆਪਰ ਯੁਜ ਵਿੱਚ, ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ, ਪ੍ਰਤਿਪਦਾ ਨੂੰ ਗੋਵਰਧਨ ਪਰਬਤ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਇਹ ਦਿਨ ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ। ਇਸ ਦਿਨ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਪਕਵਾਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਭਗਵਾਨ ਨੂੰ ਦੁੱਧ, ਦਹੀ ਅਤੇ ਘਿਓ ਚੜ੍ਹਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਵਾਧੇ ਲਈ ਦੀਵੇ ਜਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਾਲ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ 13 ਨਵੰਬਰ 2023 ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। - ਪੰਜਵਾਂ ਦਿਨ (ਭਾਈ ਦੂਜ)
ਦੁਆਪਰ ਯੁਜ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਿਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨਰਕਾਸੁਰ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਸੁਭਦਰਾ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਤਯੁਜ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਦੇ ਹੀ ਦਿਨ ਯਮਰਾਜ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਯਮੁਨਾ ਦੇ ਘਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੱਦੇ ‘ਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਯਮੁਨਾ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਿਲਕ ਲਗਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਭਾਈ ਦੂਜ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਨ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਦੇ ਪਿਆਰ ਦੇ ਬੰਧਨ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਦਾ ਦਿਨ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਭਾਈ ਦੂਜ 14 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ।
