ਪਰਲੋ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ ਇਸ ਬੀਜ ਨੂੰ ਤਬਾਹ, ਜਾਣੋ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਵਚ ਡੂਮਸਡੇ ਵਾਲਟ ਦੀ ਕਹਾਣੀ
ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ (UAE) ਵਿੱਚ ਉਗਾਏ ਗਏ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਆਰਕਟਿਕ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਭੰਡਾਰ, ਸਵੈਲਬਾਰਡ ਗਲੋਬਲ ਸੀਡ ਵਾਲਟ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਲਟ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਆਫ਼ਤ, ਜਲਵਾਯੂ ਸੰਕਟ ਜਾਂ ਯੁੱਧ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ।
ਜੇਕਰ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੱਡੀ ਆਫ਼ਤ ਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ? ਜੇ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ, ਯੁੱਧ, ਜਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤਾਂ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦੇਣ ਤਾਂ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ? ਅਜਿਹੇ ਸੰਕਟਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ, ਦੁਨੀਆ ਕੋਲ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦਾ ‘ਜੀਵਨ ਬੀਮਾ’ ਹੈ – ਸਵੈਲਬਾਰਡ ਗਲੋਬਲ ਸੀਡ ਵਾਲਟ, ਜਿਸਨੂੰ ‘ਡੂਮਸਡੇ ਵਾਲਟ’ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਆਰਕਟਿਕ ਦੇ ਬਰਫੀਲੇ ਪਹਾੜਾਂ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇਹ ਵਾਲਟ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਬੀਜ ਬੈਂਕ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਤੋਂ ਲਿਆਂਦੇ ਗਏ ਲੱਖਾਂ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ, ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ, ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ (UAE) ਤੋਂ ਬੀਜ ਵੀ ਇੱਥੇ ਭੇਜੇ ਗਏ ਹਨ। ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਬਾਇਓਸਲਾਈਨ ਐਗਰੀਕਲਚਰ (ICBA), ਦੁਬਈ ਨੇ ਅਜਿਹੇ ਬੀਜ ਚੁਣੇ ਹਨ ਜੋ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉੱਗ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਨਾਰਵੇਈ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਸੰਚਾਲਿਤ ਇਹ ਤਿਜੋਰੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਇੱਕ ਅਨਮੋਲ ਖਜ਼ਾਨਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕਦੇ ਖੇਤੀ ਮੁੜ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਪਵੇ, ਤਾਂ ਇੱਥੇ ਬਚਾਏ ਗਏ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਕੱਢ ਕੇ ਨਵੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਉਗਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਆਓ ਇਸ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਜਾਣੀਏ।
ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਵਾਲਟ ਬਾਰੇ ਜਾਣੋ
ਸਵੈਲਬਾਰਡ ਗਲੋਬਲ ਸੀਡ ਵਾਲਟ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਹੈ ਜੋ ਉੱਤਰੀ ਧਰੁਵ ਦੇ ਨੇੜੇ ਨਾਰਵੇ ਦੇ ਸਵੈਲਬਾਰਡ ਟਾਪੂ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ‘ਡੂਮਸਡੇ ਵਾਲਟ’ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਆਫ਼ਤ, ਜਲਵਾਯੂ ਸੰਕਟ ਜਾਂ ਯੁੱਧ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਹ ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਢੱਕੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਠੰਡਾ ਤਾਪਮਾਨ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇੱਥੇ ਤਾਪਮਾਨ -18 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਬੀਜ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਹਿ ਸਕਣ। ਇੱਥੇ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਧਿਆਨ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਪਹਿਲਾਂ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਕਾ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਨਮੀ ਨਾ ਰਹੇ। ਫਿਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਏਅਰਟਾਈਟ ਪੈਕੇਟਾਂ ਵਿੱਚ ਪੈਕ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਟੀਲ ਦੇ ਡੱਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਟੋਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਬੀਜ ਦੀ ਪ੍ਰਜਾਤੀ, ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਸੀਡ ਵਾਲਟ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਕੀ ਹੈ?
ਇਸ ਵਾਲਟ ਦੀ ਉਸਾਰੀ 2004 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ 2008 ਵਿੱਚ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਨਾਰਵੇਈ ਸਰਕਾਰ, ਕ੍ਰੌਪ ਟਰੱਸਟ ਅਤੇ ਨਾਰਵੇਈ ਜੈਨੇਟਿਕ ਰਿਸੋਰਸ ਸੈਂਟਰ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਇਸ ਦੀ ਕਲਪਨਾ 1984 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਜੇਕਰ ਫਸਲਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤ, ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਜਾਂ ਯੁੱਧ ਕਾਰਨ ਤਬਾਹ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਬਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਬੀਜ ਸੁਰੱਖਿਆ ‘ਤੇ ਚਰਚਾ ਹੋਈ ਅਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਪਰ ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੀ ਲੋੜ ਕਿਉਂ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਈ?
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਬੀਜ ਵਾਲਟ ਦੀ ਲੋੜ ਕਿਉਂ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਈ?
ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਉਗਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਫਸਲ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ, ਕੀੜਿਆਂ ਦੇ ਹਮਲੇ, ਯੁੱਧ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਈ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ, ਰਵਾਇਤੀ ਫਸਲਾਂ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਅਲੋਪ ਹੁੰਦੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਨਾ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਭੋਜਨ ਸੰਕਟ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਕਟ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ, ਸਵੈਲਬਾਰਡ ਵਾਲਟ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਬੀਜ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ ‘ਤੇ ਸਬੰਧਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਹੁਣ ਤੱਕ ਕਿੰਨੇ ਬੀਜ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ?
ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਰਕਾਰ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾ ਜਾਂ ਬੀਜ ਬੈਂਕ ਆਪਣੇ ਬੀਜ ਸਵੈਲਬਾਰਡ ਵਾਲਟ ਵਿੱਚ ਜਮ੍ਹਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਉਸ ਸੰਸਥਾ ਕੋਲ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭੇਜਿਆ ਸੀ। ਜੇਕਰ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ। 2024 ਤੱਕ, ਇਸ ਵਾਲਟ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 13 ਲੱਖ ਬੀਜਾਂ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਜਮ੍ਹਾ ਕੀਤੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਤੱਕ, 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਇੱਥੇ ਆਪਣੇ ਬੀਜ ਰਾਖਵੇਂ ਰੱਖੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ, ਅਮਰੀਕਾ, ਚੀਨ, ਅਫਰੀਕੀ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਬੀਜ 100 ਤੋਂ 1000 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਹਿ ਸਕਦੇ ਹਨ।
