ਅਮਰੀਕਾ-ਈਰਾਨ ਦੋਸਤੀ ਭੁੱਲ ਕੇ ਕਿਵੇਂ ਬਣੇ ਦੁਸ਼ਮਣ? ਤਬਾਹੀ ਮਚਾਉਣ ‘ਤੇ ਕਿਉਂ ਤੁਲੇ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼

ਜਦੋਂ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨੇ ਈਰਾਨ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਬੰਬ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾ ਕੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਹਰ ਕੋਈ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਹੱਥ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਹੋਰ ਵੀ ਪੱਕੀ ਹੋ ਗਈ ਜਦੋਂ ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਨੇ ਈਰਾਨ ‘ਤੇ ਹਮਲੇ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੇ ਈਰਾਨ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਪਲਾਂਟਾਂ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਕਈ ਹਵਾਈ ਹਮਲੇ ਕੀਤੇ। ਇਸ ਨਾਲ ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚਕਾਰ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਤਣਾਅ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਈਰਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਕਿੰਨੀ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਹੋਰ ਵੀ ਡੂੰਘੀ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ?

ਇਹ ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਵੀ ਸ਼ਾਸਨ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਈਰਾਨ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਚੰਗੇ ਸਬੰਧ ਸਨ। ਪਹਿਲਵੀ ਸ਼ਾਸਕ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਸਨ। ਇਸਦਾ ਅਸਲ ਕਾਰਨ 1900 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਲੱਭੇ ਗਏ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਸਨ।

ਤੇਲ ਲਈ ਕੂਪ

1953 ਵਿੱਚ ਤਣਾਅ ਉਦੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਜਮਹੂਰੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਚੁਣੇ ਗਏ ਈਰਾਨੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੁਹੰਮਦ ਮੋਸਾਦੇਘ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜੀ ਸ਼ਕਤੀ ਅਧੀਨ ਇੱਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼-ਈਰਾਨ ਸੰਯੁਕਤ ਉੱਦਮ ਕੰਪਨੀ, ਐਂਗਲੋ-ਈਰਾਨੀ ਤੇਲ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀਕਰਨ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਜਦੋਂ 1951 ਵਿੱਚ ਚੁਣੇ ਗਏ ਮੋਸਾਦੇਗ ਨੇ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀਕਰਨ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਘਬਰਾ ਗਿਆ। ਇਸ ‘ਤੇ, ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਨੇ ਅਮਰੀਕੀ ਖੁਫੀਆ ਏਜੰਸੀ ਸੀਆਈਏ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਤਖ਼ਤਾਪਲਟ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਵੀ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ।

ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਖੁਦ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਪਲਾਂਟ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਇਆ

1957 ਤੱਕ, ਜਦੋਂ ਈਰਾਨ ਦੇ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ, ਤਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਹੋਰ ਪੱਛਮੀ ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਨੇ ਈਰਾਨ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ। ਫਿਰ ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚਕਾਰ ਪਰਮਾਣੂ ਊਰਜਾ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸਮਝੌਤਾ ਵੀ ਹੋਇਆ। ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਬਾਅਦ, ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਈਰਾਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਪਲਾਂਟ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ। ਇੱਥੇ ਤੱਕ ਸਭ ਕੁਝ ਠੀਕ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਬੰਧ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਸਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਈਰਾਨ ਦੇ ਵਪਾਰ ‘ਤੇ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਸੀ।

ਇਸਲਾਮੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਤਣਾਅ

1978 ਤੱਕ, ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹ ਵਿਰੁੱਧ ਬਗਾਵਤ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ 1979 ਵਿੱਚ, ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਛੱਡ ਕੇ ਭੱਜਣਾ ਪਿਆ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ, ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਇਸਲਾਮੀ ਇਨਕਲਾਬ ਦੇ ਨੇਤਾ ਅਯਾਤੁੱਲਾ ਰੂਹੁੱਲਾ ਖੋਮੇਨੀ, ਜੋ ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਜਲਾਵਤਨੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਿਤਾ ਰਹੇ ਸਨ, ਈਰਾਨ ਵਾਪਸ ਆ ਗਏ। 1979 ਦੀ ਇਸਲਾਮੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਫਲ ਰਹੀ ਅਤੇ ਖੋਮੇਨੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਸ਼ਾਸਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ

ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਰੂਸ ਦੇ ਜ਼ਾਰ ਸਾਮਰਾਜ ਤੋਂ ਕੀ ਖਰੀਦਦੇ ਅਤੇ ਕੀ ਵੇਚਦੇ ਸੀ?

ਰੂਸੀ ਦੀ ਉਹ ਖੋਜ ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਪੜ੍ਹਨਾ ਲਾਜ਼ਮੀ,

ਭਾਰਤੀ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਦੀਵਾਨੇ ਕਿਉਂ ਹੋਏ, ਵੀਅਤਨਾਮ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡਿਆ

ਖੋਮੇਨੀ ਈਰਾਨ ਦੇ ਸੁਪਰੀਮ ਲੀਡਰ ਬਣੇ। 1980 ਵਿੱਚ, ਈਰਾਨ ਦੇ ਜਲਾਵਤਨ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋ ਕੇ, ਈਰਾਨੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਤਹਿਰਾਨ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਦੂਤਾਵਾਸ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ ਅਤੇ 52 ਅਮਰੀਕੀਆਂ ਨੂੰ 444 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਬੰਧਕ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ‘ਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਈਰਾਨ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਕੂਟਨੀਤਕ ਸਬੰਧ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਉਸ ‘ਤੇ ਕਈ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਮੌਤ ਜਲਾਵਤਨੀ ਵਿੱਚ ਹੋਈ।

।

1980 ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਸੱਦਾਮ ਹੁਸੈਨ ਨੇ ਈਰਾਨ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਇਰਾਕ ਦੇ ਨਾਲ ਖੜ੍ਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਇਰਾਕ ਵਿਚਕਾਰ ਤਣਾਅ ਹੋਰ ਵਧ ਗਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਅੱਠ ਸਾਲ ਤੱਕ ਚੱਲੀ ਈਰਾਨ-ਇਰਾਕ ਜੰਗ ਦਾ ਕੋਈ ਨਤੀਜਾ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਿਆ। ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ, ਇਰਾਕ ਨੇ ਈਰਾਨ ਵਿਰੁੱਧ ਰਸਾਇਣਕ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕੀਤੀ। ਫਿਰ ਵੀ, ਈਰਾਨ ਨੇ ਹਾਰ ਨਹੀਂ ਮੰਨੀ। ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਵੀ ਵਿਗੜ ਗਈ। ਅਖੀਰ, ਅੱਠ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ, ਸਾਲ 1988 ਵਿੱਚ, ਇਹ ਯੁੱਧ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਨਤੀਜੇ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ ਰੁਕ ਗਿਆ।

ਇਸ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਹੀ, 1984 ਵਿੱਚ, ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ, ਰੋਨਾਲਡ ਰੀਗਨ ਨੇ ਈਰਾਨ ਨੂੰ ਅੱਤਵਾਦ ਨੂੰ ਸਪਾਂਸਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ, ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨੇ ਲੇਬਨਾਨ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਸੀ। ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ, ਬੇਰੂਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਅੱਡੇ ‘ਤੇ ਹੋਏ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ 241 ਅਮਰੀਕੀ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਇਸ ਲਈ ਈਰਾਨ ਸਮਰਥਿਤ ਲੇਬਨਾਨੀ ਸ਼ੀਆ ਲਹਿਰ ਹਿਜ਼ਬੁੱਲਾ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਇਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਰੋਨਾਲਡ ਰੀਗਨ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਖੁਦ ਈਰਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਹਿਜ਼ਬੁੱਲਾ ਦੁਆਰਾ ਬੰਧਕ ਬਣਾਏ ਗਏ ਅਮਰੀਕੀਆਂ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਮਾਮਲਾ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਆਇਆ, ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਰੀਗਨ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸਕੈਂਡਲ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ।

ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਈਰਾਨੀ ਨਾਗਰਿਕ ਜਹਾਜ਼ ਸੁੱਟਿਆ

ਇਹ 1988 ਦਾ ਸਾਲ ਸੀ। ਈਰਾਨ-ਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਖਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਖਾੜੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਫੌਜੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ‘ਤੇ ਹਮਲੇ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਫਿਰ ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ ਨੇ ਈਰਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਦੁਬਈ ਜਾ ਰਹੇ ਉਸਦੇ ਨਾਗਰਿਕ ਜਹਾਜ਼ IR655 ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਜਹਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਸਵਾਰ ਸਾਰੇ 290 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸਨੇ ਇਹ ਹਮਲਾ ਗਲਤੀ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਇਸ ਲਈ ਕਦੇ ਵੀ ਰਸਮੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮੁਆਫੀ ਨਹੀਂ ਮੰਗੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇਸਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲਈ। ਇਹ ਵੱਖਰੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੇ ਇਸ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਗਏ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ 61.8 ਮਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦਾ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।

ਬਿਲ ਕਲਿੰਟਨ ਨੇ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਸਖ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ

ਜਦੋਂ ਅਮਰੀਕਾ ਇਰਾਕ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਈਰਾਨ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਚੀਨ, ਰੂਸ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਵੱਲ ਮੁੜਿਆ। ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ, ਈਰਾਨ ਨੇ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਬਣਾਉਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਰੂਸ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਈਰਾਨ ਨੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਪਲਾਂਟ ਲਗਾਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਇਸ ਨਾਲ ਅੰਕਲ ਸੈਮ ਦਾ ਗੁੱਸਾ ਹੋਰ ਵਧ ਗਿਆ ਅਤੇ 1995-96 ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਈਰਾਨ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਹੋਰ ਸਖ਼ਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਫਿਰ ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਿਲ ਕਲਿੰਟਨ ਨੇ ਇੱਕ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਆਦੇਸ਼ ਜਾਰੀ ਕਰਕੇ ਸਾਰੀਆਂ ਅਮਰੀਕੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਈਰਾਨ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ।

2002 ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਅਮਰੀਕਾ ‘ਤੇ 9/11 ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜਾਰਜ ਡਬਲਯੂ. ਬੁਸ਼ ਨੇ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਰਾਕ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਦੇ ਨਾਲ, ਈਰਾਨ ਵੀ ਭੂਤਾਂ ਦਾ ਧੁਰਾ ਹੈ। ਇਹ ਹੋਰ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਉਸੇ ਸਮੇਂ, ਈਰਾਨ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਤਾਲਿਬਾਨ ਅਤੇ ਅਲ ਕਾਇਦਾ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਪਰਦੇ ਪਿੱਛੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੇ ਇਸ ਬਿਆਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁੜੱਤਣ ਆ ਗਈ। 2022 ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ, ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਈਰਾਨ ਨੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸ਼ੁੱਧ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ‘ਤੇ ਹੋਰ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ।

ਓਬਾਮਾ ਨੇ ਹਾਲਾਤ ਸੁਧਾਰੇ, ਟਰੰਪ ਨੇ ਫਿਰ ਕੀਤਾ ਬਦਤਰ

2013 ਅਤੇ 2015 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਰਾਕ ਓਬਾਮਾ ਨੇ ਈਰਾਨ ਨਾਲ ਇੱਕ ਉੱਚ-ਪੱਧਰੀ ਗੱਲਬਾਤ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। 2015 ਵਿੱਚ, ਈਰਾਨ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਦੇ ਬਦਲੇ ਆਪਣੀਆਂ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਚੀਨ, ਰੂਸ, ਫਰਾਂਸ, ਜਰਮਨੀ, ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਅਤੇ ਯੂਰਪੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ ਵੀ ਇਸ ਸਮਝੌਤੇ ਦੇ ਪੱਖ ਸਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਈਰਾਨ ਦੇ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ 3.67 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ‘ਤੇ ਰੱਖਣਾ ਸੀ। ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਨੇ 2018 ਵਿੱਚ ਓਬਾਮਾ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇਸ ਸੌਦੇ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਗਏ ਅਤੇ ਈਰਾਨ ‘ਤੇ ਨਵੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀਆਂ।

ਇਸ ‘ਤੇ, ਈਰਾਨ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਸਮਝੌਤੇ ਵਿੱਚ ਨਿਰਧਾਰਤ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਉੱਚ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲਾ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਸਾਲ ਮਾਰਚ (ਮਾਰਚ 2025) ਵਿੱਚ, ਟਰੰਪ ਨੇ ਈਰਾਨ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸੁਪਰੀਮ ਲੀਡਰ ਅਯਾਤੁੱਲਾ ਅਲੀ ਖਮੇਨੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੱਤਰ ਲਿਖਿਆ ਅਤੇ 60 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਰੱਖਿਆ, ਜਿਸਨੂੰ ਈਰਾਨ ਨੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਈਰਾਨ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦਾ, ਸਗੋਂ ਆਪਣੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਥੋਪ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਮਸਕਟ ਦੀ ਵਿਚੋਲਗੀ ਹੇਠ ਓਮਾਨ ਅਤੇ ਇਟਲੀ ਵਿੱਚ ਗੈਰ-ਰਸਮੀ ਗੱਲਬਾਤ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਅਤੇ ਟਰੰਪ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕਈ ਦੌਰ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਟੀਮ ਇੱਕ ਸਮਝੌਤੇ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਸੀ ਅਤੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨੂੰ ਈਰਾਨ ‘ਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਮਲੇ ਵਿਰੁੱਧ ਚੇਤਾਵਨੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ।

ਇਸ ਸਭ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਈਰਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਛੇਵੇਂ ਦੌਰ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ, ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨੇ ਈਰਾਨ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੇ ਬਚਾਅ ਵਿੱਚ ਈਰਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਪਲਾਂਟਾਂ ‘ਤੇ ਭਾਰੀ ਬੰਬਾਰੀ ਵੀ ਕੀਤੀ।