ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਇਸਰੋ ਨੇ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਸੀ ਰਾਕੇਟ, ਅੱਜ ਇੰਡੀਆ ਚੰਦਰਮਾ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚਿਆ ਤਾਂ ਕਿਵੇਂ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਇਆ ਜਿਨਾਹ ਦਾ ਦੇਸ਼?

ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਿਊਜ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਨੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਦਹਿਸ਼ਤ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ (Pakistan) ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਾਫੀ ਚਰਚਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਫਲਤਾ ‘ਤੇ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ‘ਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਵਧਾਈ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕੁਝ ਅਜਿਹੇ ਹਨ ਜੋ ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੁਲਾੜ ਏਜੰਸੀ ਸੁਪਾਰਕੋ ‘ਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਸਾਧ ਰਹੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕ ਜਾਣਦੇ ਹੋਣਗੇ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸੁਪਾਰਕੋ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਸਰੋ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਰਾਕੇਟ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਸੀ।

ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸਰੋ (ISRO) ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਤਰੱਕੀ ਦੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ ‘ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪੁਲਾੜ ਏਜੰਸੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਅੱਜ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਕੇਟ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਲਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ ਲਾਈਨ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹੀ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅੱਜ ਵੀ ਆਪਣੀ ਗਰੀਬੀ ਅਤੇ ਗਰੀਬੀ ਦੀਆਂ ਸੁਰਾਂ ਗਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਪੁਲਾੜ ‘ਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਕਿਵੇਂ ਜਾਗੀ

ਅਸਲ ਵਿਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਪੁਲਾੜ (Space) ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਦਮ ‘ਤੇ ਕਦਮ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਹੱਥ ਸੀ। 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਜੌਹਨ ਐਫ ਕੈਨੇਡੀ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਚੰਦਰਮਾ ਉੱਤੇ ਮਨੁੱਖ ਭੇਜੇਗਾ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਵੀ ਲਿਆਏਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਸ ਐਲਾਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਮਰੀਕੀ ਪੁਲਾੜ ਏਜੰਸੀ ਨਾਸਾ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਖੜ੍ਹੀ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਉਹ ਸੀ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦਾ ਡਾਟਾ।

ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਇਸ ਲਈ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਜਿਨਾਹ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦਾ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਉਸ ਸਮੇਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿੱਚ ਬੈਠਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰੂਸ ਨਾਲ ਨੇੜਲੇ ਸਬੰਧ ਸਨ। ਕੈਨੇਡੀ ਦੇ ਇਸ ਐਲਾਨ ਨਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੁਲਾੜ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਚਮਕ ਗਈ।

ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮਦਦ

1961 ਵਿਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਜਨਰਲ ਅਯੂਬ ਖਾਨ ਅਮਰੀਕਾ (America) ਦੇ ਦੌਰੇ ‘ਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸੀਨੀਅਰ ਵਿਗਿਆਨੀ ਡਾਕਟਰ ਅਬਦੁਲ ਸਲਾਮ ਵੀ ਸਨ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਨ। ਅਬਦੁਲ ਸਲਾਮ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਪਰਮਾਣੂ ਊਰਜਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਇਸ ਫੇਰੀ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਗਲਿਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰ ਅਬਦੁਲ ਸਲਾਮ ਦੀ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ ਅਤੇ ਇਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਾਸਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅਮਰੀਕੀ ਪੁਲਾੜ ਏਜੰਸੀ ਨਾਸਾ ਨੇ ਡਾਕਟਰ ਅਬਦੁਲ ਸਲਾਮ ਨੂੰ ਫੋਨ ਕਰਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੀ

ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ 1962 ‘ਚ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਸੀ ਰਾਕੇਟ

ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਸਾ ਦੀ ਇਸ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਨੂੰ ਠੁਕਰਾ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਪੁਲਾੜ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਬੱਸ ਫਿਰ ਕੀ ਸੀ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸੁਪਾਰਕੋ ਨੇ 9 ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਰਾਕੇਟ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਲਾਂਚ ਵੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਰਾਕੇਟ ਰਹਿਬਰ-ਏ-ਅੱਵਲ 7 ਜੂਨ 1962 ਨੂੰ ਰਾਤ 8 ਵਜੇ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸੋਨਮਿਆਨੀ ਤੋਂ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਮੁਸਲਿਮ ਦੁਨੀਆ ਸਮੇਤ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ‘ਚ ਰਾਕੇਟ ਦਾਗਣ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਰਾਕੇਟ ਬਣਾਇਆ।

ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਪੁਲਾੜ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕਿਵੇਂ ਫੇਲ ਹੋਇਆ

ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਮਹਾਂਸ਼ਕਤੀ ਬਣਨ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਲੈਂਦਾ ਰਿਹਾ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਪੁਲਾੜ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸਥਿਤੀ ਅਜਿਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਪੁਲਾੜ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇ ਸਕੇ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਅਸਥਿਰ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦਾ ਦੌਰ ਆਉਂਦਾ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਵਿਚਕਾਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫ਼ੌਜ ਤਖ਼ਤਾ ਪਲਟ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ – ਇਸ ਨੇ ਕੋਈ ਕਸਰ ਬਾਕੀ ਨਹੀਂ ਛੱਡੀ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੋਂ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਾਰਾ ਧਿਆਨ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਫੌਜੀ ਤਾਕਤ ਬਣਾਉਣ ‘ਤੇ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਹ ਜੰਗ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਸੀ।ਇਸ ਕਾਰਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਫੌਜੀ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ‘ਤੇ ਕਾਫੀ ਪੈਸਾ ਖਰਚ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਪੁਲਾੜ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖੀ। ਅੱਜ ਹਾਲਾਤ ਇਹ ਹਨ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਆਪਣੇ ਦਮ ‘ਤੇ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਲਾਂਚ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ।

ਮਿਜ਼ਾਇਲ ਬਣਾਉਣ ‘ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਧਿਆਨ

ਮੀਡੀਆ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਇੱਕ ਵਿਗਿਆਨ ਮਾਹਰ, ਪੱਲਵ ਬਾਗਲਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੁਲਾੜ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਟੁੱਟ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਪੁਲਾੜ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਫਰਕ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਪੁਲਾੜ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਲਈ ਸਰਕਾਰੀ ਸਹਾਇਤਾ ਘਟਦੀ ਗਈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਪੁਲਾੜ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਹੁਲਾਰਾ ਮਿਲਿਆ।

ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ ਭਾਰਤ ਦਾ ਬਜਟ

2019 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪੁਲਾੜ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਬਜਟ ਲਗਭਗ 1.25 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਸੀ, ਜੋ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਲਗਭਗ 60 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵੱਧ ਹੈ। 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਵਿਗਿਆਨੀ ਮੁਨੀਰ ਅਹਿਮਦ ਖਾਨ ਨੇ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਜਨਰਲ ਜ਼ਿਆ-ਉਲ-ਹੱਕ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੁਲਾੜ ਏਜੰਸੀ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਫੰਡ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਪਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਧਿਆਨ ਆਪਣੇ ਰੱਖਿਆ ਉਦਯੋਗ ‘ਤੇ ਚਲਾ ਗਿਆ।