ਈਰਾਨ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਲੜਾਈ ‘ਚ ਅਟਕੀ ਡਰੈਗਨ ਦੀ ਜਾਨ… ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ‘ਚ ਫਸਿਆ ਚੀਨ ਦਾ ਵੱਡਾ ਪੈਸਾ

ਚੀਨੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸ਼ੀ ਜਿਨਪਿੰਗ ਦੀ ਤਸਵੀਰ (Pic Credit: AFP)

ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਈਰਾਨ ਵਿਚਾਲੇ ਜੰਗ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਹ ਉਦੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਈਰਾਨ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਸੁੱਟੀਆਂ। ਈਰਾਨ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਹਮਲੇ ਜੈਸ਼-ਅਲ-ਅਦਲ ਨਾਂ ਦੇ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਟਿਕਾਣਿਆਂ ‘ਤੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਜੋ ਈਰਾਨ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਈਰਾਨ ਦੇ ਸਿਸਤਾਨ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਜਵਾਬੀ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਾਲੇ ਤਣਾਅ ਵਧਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਮਾਮਲਾ ਜੰਗ ਦੇ ਕੰਢੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਤਾਂ ਚੀਨ ਨੂੰ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਖੇਤਰਫਲ ਦੇ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਾਲ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸੂਬਾ ਹੈ। ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਨਾ ਸਿਰਫ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਲਈ ਸਗੋਂ ਚੀਨ ਲਈ ਵੀ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਇਸ ਸੂਬੇ ਦੀ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਕੀਮਤੀ ਕੁਦਰਤੀ ਖਣਿਜ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਰਣਨੀਤਕ ਸਥਿਤੀ ਚੀਨ ਦਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਦਾ ਕਿੰਨਾ ਪੈਸਾ ਨਿਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਚੀਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਆਰਥਿਕ ਗਲਿਆਰਾ

ਸਾਲ 2015 ਵਿੱਚ, CPEC ਯਾਨੀ ਚੀਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਆਰਥਿਕ ਗਲਿਆਰੇ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਚੀਨ ਦੇ ਅਭਿਲਾਸ਼ੀ ਬੈਲਟ ਐਂਡ ਰੋਡ ਇਨੀਸ਼ੀਏਟਿਵ ਦੇ ਤਹਿਤ ਬਣਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਵਪਾਰਕ ਨੈੱਟਵਰਕ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਚੀਨ ਨੇ CPEC ਤਹਿਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ 62 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦਾ ਨਿਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਚੀਨ ਆਪਣੇ ਬੈਲਟ ਐਂਡ ਰੋਡ ਇਨੀਸ਼ੀਏਟਿਵ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸੀਪੀਈਸੀ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੰਨਦਾ ਹੈ।

ਚੀਨ ਦੇ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ ਤੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਦੇ ਗਵਾਦਰ ਤੱਕ 3000 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਬੇ ਰਸਤੇ ‘ਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਚਲਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਕੋਰੀਡੋਰ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਬੰਦਰਗਾਹ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਧਿਆਨ ਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਕਾਰੀਡੋਰ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਦਾ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।

ਪੋਰਟ ਅਤੇ ਏਅਰਪੋਰਟ

ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਦੇ ਗਵਾਦਰ ਬੰਦਰਗਾਹ ਨੂੰ CPEC ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਲਈ 770 ਮਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੀ ਰਕਮ ਅਲਾਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਚੀਨ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਮੀਲ ਦਾ ਪੱਥਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚੀਨ ਨੂੰ ਗਵਾਦਰ ਬੰਦਰਗਾਹ ਤੋਂ ਸਾਮਾਨ ਦੀ ਦਰਾਮਦ ‘ਚ ਕਾਫੀ ਫਾਇਦਾ ਮਿਲੇਗਾ। ਗਵਾਦਰ ਰੂਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਮੇਂ, ਦੂਰੀ ਅਤੇ ਲਾਗਤ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਮੀ ਆਵੇਗੀ। ਬੀਬੀਸੀ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਗਵਾਦਰ ਬੰਦਰਗਾਹ ‘ਤੇ 10 ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਪੂਰਾ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ 4 ਪਾਈਪਲਾਈਨ ‘ਤੇ ਹਨ।

ਚੀਨ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਦੇ ਗਵਾਦਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡਾ ਵੀ ਵਿਕਸਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਲਾਗਤ 260 ਮਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੱਸੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਏਅਰਬੱਸ 380 ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਬੋਇੰਗ ਜੈੱਟਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਵੱਡਾ ਹਵਾਈ ਅੱਡਾ ਹੋਵੇਗਾ।

ਬਗਾਵਤ ਵੱਡਾ ਖ਼ਤਰਾ

ਸੰਭਾਵਿਤ ਈਰਾਨ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਿਦਰੋਹ ਤੋਂ ਵੀ ਚੀਨ ਦੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਨੂੰ ਖਤਰਾ ਹੈ। ਬਲੋਚ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਦਾ ਇਤਰਾਜ਼ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦੇਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਲਾਹ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।

ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਸਰੋਤਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਇਲਾਕਾ ਹੈ। ਯੂਰੇਨੀਅਮ, ਸੋਨਾ, ਤਾਂਬਾ, ਪੈਟਰੋਲ, ਕੁਦਰਤੀ ਗੈਸ ਵਰਗੇ ਕੀਮਤੀ ਖਣਿਜ ਇੱਥੇ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਇੰਨੇ ਵਸੀਲੇ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਦੂਜੇ ਸੂਬਿਆਂ ਜਿੰਨਾ ਵਿਕਾਸ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਬਲੋਚ ਵੱਖਵਾਦੀ ਦਲੀਲ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਮੁਨਾਫਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸੂਬਿਆਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹੀ ਸਥਿਤੀ ਚੀਨ ਦੇ ਸੀਪੀਈਸੀ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੋਵੇਗੀ।

ਬਲੋਚ ਕਰ ਰਹੇ ਨੇ ਚੀਨ ਦਾ ਵਿਰੋਧ

ਚੀਨ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬਲੋਚ ਵੱਖਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਾਲ 2018 ‘ਚ ਕਰਾਚੀ ‘ਚ ਚੀਨੀ ਦੂਤਾਵਾਸ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਬਲੋਚ ਵੱਖਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨ ਬਲੋਚ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਆਰਮੀ ਨੇ ਲਈ ਸੀ। ਸਾਲ 2022 ਵਿੱਚ, ਸੰਗਠਨ ਨੇ ਇੱਕ ਵੀਡੀਓ ਸੰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਖੁੱਲੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਸੀ, ‘ਬਲੋਚ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਆਰਮੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਗਾਰੰਟੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਬਲੋਚ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਸੀਪੀਈਸੀ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫੇਲ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਅਜੇ ਵੀ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਛੱਡਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੈ।