ਮੰਗਲ ਪਾਂਡੇ ਨੂੰ 10 ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਉਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਫਾਂਸੀ, ਚਰਬੀ ਵਾਲੇ ਕਾਰਤੂਸਾਂ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਭੜਕੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੀ ਚੰਗਿਆੜੀ?

ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਸਭ ਕੁਝ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪਹਿਲਾ ਨਾਂਅ ਮੰਗਲ ਪਾਂਡੇ ਦਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ‘ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਗੋਲੀ ਚਲਾਣ ਵਾਲੇ ਬਲੀਆ ਦੇ ਇਸ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਡਰ, ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇੰਨਾ ਡੂੰਘਾ ਬੈਠਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਬਗਾਵਤ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ ਅਤੇ ਦਸ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ 8 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਰਸੀ ‘ਤੇ, ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਇਨਕਲਾਬੀ ਮੰਗਲ ਪਾਂਡੇ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ।

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੀ ਚੰਗਿਆੜੀ ਜਗਾਉਣ ਵਾਲੇ ਮੰਗਲ ਪਾਂਡੇ ਦਾ ਜਨਮ ਯੂਪੀ ਦੇ ਬਲੀਆ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਨਾਗਵਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਤਾਰੀਖ਼ 19 ਜੁਲਾਈ 1827 ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂਅ ਦਿਵਾਕਰ ਪਾਂਡੇ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂਅ ਅਭੈ ਰਾਣੀ ਸੀ। ਸਿਰਫ਼ 22 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਿਪਾਹੀ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ। ਸਿਪਾਹੀ ਨੰਬਰ 1446, ਮੰਗਲ ਪਾਂਡੇ, ਕਲਕੱਤਾ (ਕੋਲਕਾਤਾ) ਦੇ ਨੇੜੇ ਬੈਰਕਪੁਰ ਛਾਉਣੀ ਵਿੱਚ ਤਾਇਨਾਤ ਸੀ।

ਚਰਬੀ ਵਾਲੇ ਕਾਰਤੂਸਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਭੜਕੇ ਸਨ ਸਿਪਾਹੀ

ਉਸ ਸਮੇਂ, ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਲਈ ਐਨਫੀਲਡ ਪੀ-53 ਨਾਮਕ ਰਾਈਫਲ ਲਈ ਨਵੇਂ ਕਾਰਤੂਸ ਲਾਂਚ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਤੂਸਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਚਰਬੀ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਕਿਹਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਕਾਰਤੂਸਾਂ ਵਿੱਚ ਸੂਰ ਅਤੇ ਗਾਂ ਦੀ ਚਰਬੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਰਨ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੇ ਧਾਰਮਿਕ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਤੂਸਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਰਾਈਫਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਬੰਦੂਕ ਵਿੱਚ ਭਰਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਨਾਲ ਛਿੱਲਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ।

ਅੰਦਰ ਹੀ ਅੰਦਰ ਭੜਕ ਰਹੀ ਸੀ ਚੰਗਿਆੜੀ

ਇਸ ਕਾਰਨ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਹੋਏ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾਰਾਜ਼ਗੀ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ, 31 ਮਈ 1857 ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਗੁਪਤ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, 2 ਫਰਵਰੀ 1857 ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ, ਬੈਰਕਪੁਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਰੇਡ ਦੌਰਾਨ, ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੇ ਨਵੇਂ ਕਾਰਤੂਸਾਂ ‘ਤੇ ਆਪਣੀ ਅਸਹਿਮਤੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕਠਪੁਤਲੀਆਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ। ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਿਕ ਰਾਤ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਫਸਰਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਅਸਹਿਮਤੀ ਵਾਲੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੇ ਬੈਰਕਪੁਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਫ ਦਫ਼ਤਰ ਨੂੰ ਸਾੜ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ‘ਤੇ ਬਲਦੇ ਤੀਰ ਵੀ ਚਲਾਏ ਸਨ।

ਅਖੀਰ ਮੰਗਲ ਪਾਂਡੇ ਨੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਬਗਾਵਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ

ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਉਦੋਂ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜਦੋਂ 29 ਮਾਰਚ 1857 ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ, ਸਿਪਾਹੀ ਮੰਗਲ ਪਾਂਡੇ ਨੇ ਬੈਰਕਪੁਰ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਛਾਉਣੀ ਵਿੱਚ ਹਲਚਲ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਦਾ ਵਰਣਨ ਮਸ਼ਹੂਰ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਰੁਦਰਾਂਸ਼ੂ ਮੁਖਰਜੀ ਦੀ ਕਿਤਾਬ “ਡੇਟਲਾਈਨ 1857 ਰਿਵੋਲਟ ਅਗੇਂਸਟ ਦ ਰਾਜ” ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮੰਗਲ ਪਾਂਡੇ ਆਪਣੀ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦੇ ਕੋਟ ਨਾਲ ਧੋਤੀ ਪਹਿਨ ਕੇ, ਨੰਗੇ ਪੈਰੀਂ, ਭਰੀ ਹੋਈ ਬੰਦੂਕ ਲੈ ਕੇ ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚਿਆ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨਾਲ ਦੁਰਵਿਵਹਾਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇੱਥੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਹਨ। ਤੁਸੀਂ ਸਾਰੇ ਤਿਆਰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਹੇ? ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਤੂਸਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦੰਦਾਂ ਨਾਲ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਅਧਰਮੀ ਹੋ ਜਾਵਾਂਗੇ। ਤੁਸੀਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਸਭ ਕਰਨ ਲਈ ਉਕਸਾਇਆ ਅਤੇ ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰਾ ਸਮਰਥਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ।

ਛਾਤੀ ਵਿੱਚ ਮਾਰ ਲਈ ਗੋਲੀ

ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਣ ‘ਤੇ ਮੰਗਲ ਪਾਂਡੇ ਨੇ ਪਹੁੰਚੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਫਸਰਾਂ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਇੱਕ ਗੱਦਾਰ ਸ਼ੇਖ ਪਲਟੂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਫੜ ਲਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਪਾਂਡੇ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਦੂਰ ਧੱਕ ਕੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਨੇ ਹੋਰ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਮੰਗਲ ਪਾਂਡੇ ਨੂੰ ਫੜਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਪਰ ਉਹ ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ ਹੋਏ। ਇਸ ‘ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰਨ ਦੀ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਜਦੋਂ ਸਿਪਾਹੀ ਮੰਗਲ ਪਾਂਡੇ ਵੱਲ ਵਧੇ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਬੰਦੂਕ ਆਪਣੀ ਛਾਤੀ ਨਾਲ ਰੱਖੀ ਅਤੇ ਗੋਲੀ ਚਲਾ ਦਿੱਤੀ। ਉਹ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਦਾ ਨਹੀਂ ਡਿੱਗਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਗੋਲੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪਸਲੀ ਨੂੰ ਖੁਆ ਕੇ ਖਿਸਕ ਗਈ ਅਤੇ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਫੜ ਲਿਆ ਅਤੇ 6 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ।

ਜੱਲਾਦਾਂ ਨੇ ਫਾਂਸੀ ਦੇਣ ਤੋਂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਇਨਕਾਰ

ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਮੰਗਲ ਪਾਂਡੇ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦੇਣ ਲਈ 18 ਅਪ੍ਰੈਲ 1857 ਦੀ ਤਾਰੀਖ਼ ਤੈਅ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਦੇਰੀ ਬਗਾਵਤ ਨੂੰ ਹੋਰ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਏ ਜਾਣ ਦੇ ਅਗਲੇ ਹੀ ਦਿਨ, ਯਾਨੀ 7 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦੇਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਗਈ।

ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ, ਮੰਗਲ ਪਾਂਡੇ ਵਿਚਾਰ ਮੰਚ ਦੇ ਬੁਲਾਰੇ ਬੱਬਨ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ 7 ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੀ ਸਵੇਰ ਨੂੰ ਮੰਗਲ ਪਾਂਡੇ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦੇਣ ਲਈ ਦੋ ਜੱਲਾਦਾਂ ਨੂੰ ਬੈਰਕਪੁਰ ਛਾਉਣੀ ਵਿੱਚ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਮੰਗਲ ਪਾਂਡੇ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਕਲਕੱਤਾ ਤੋਂ ਜਲਾਦ ਨੂੰ ਬੁਲਾਇਆ ਅਤੇ ਮੰਗਲ ਪਾਂਡੇ ਨੂੰ ਅਗਲੇ ਦਿਨ 8 ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੀ ਸਵੇਰ ਨੂੰ ਬੈਰਕਪੁਰ ਦੇ ਪਰੇਡ ਗਰਾਊਂਡ ਵਿੱਚ ਫਾਂਸੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਭਾਰਤ ਆਪਣੇ ਇਸ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ 8 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ।