189 ਬੇਕਸੂਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਮੁਲਜ਼ਮ ਬੇਕਸੂਰ, ਮੁੰਬਈ ਟ੍ਰੇਨ ਧਮਾਕੇ ਦਾ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਕੌਣ?

ਮੁੰਬਈ ਟ੍ਰੇਨ ਧਮਾਕੇ ਦਾ ਜ਼ਿਮੇਦਾਰ ਕੌਣ?

ਸਾਲ 2006 ਵਿੱਚ ਮੁੰਬਈ ਦੀ ਲੋਕਲ ਟ੍ਰੇਨ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਧਮਾਕੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 189 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਮੁੰਬਈ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਨੇ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਫੈਸਲਾ ਸੁਣਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਜਸਟਿਸ ਅਨਿਲ ਕਿਲੋਰ ਅਤੇ ਜਸਟਿਸ ਐਸਜੀ ਚਾਂਡਕ ਦੀ ਬੈਂਚ ਨੇ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਸਵਾਲ ਉੱਠ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ 189 ਬੇਕਸੂਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਲਈ ਕੌਣ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸਾਰੇ ਮੁਲਜ਼ਮ ਬੇਕਸੂਰ ਹਨ, ਤਾਂ ਫਿਰ 189 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਕਿਸਨੇ ਲਈ।

ਸਰਕਾਰੀ ਵਕੀਲ ਉੱਜਵਲ ਨਿਕਮ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈਂ ਇਸ ਕੇਸ ਨੂੰ ਫਾਲੋ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਪਰ ਅਦਾਲਤ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗੰਭੀਰ ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਮੁਲਜ਼ਮ ਧਮਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਤਾਂ ਕੌਣ ਸੀ। ਉੱਧਰ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਜਾਵੇਗੀ।

ਘਟਨਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣੋ।

ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਨੇ ਆਪਣੇ ਫੈਸਲੇ ਵਿੱਚ ਕੀ ਕਿਹਾ ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਘਟਨਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ। ਦਿਨ 11 ਜੁਲਾਈ ਦਾ। ਸਾਲ 2006 ਸੀ। ਸਮਾਂ ਸ਼ਾਮ ਦਾ ਸੀ। ਮੁੰਬਈ ਆਮ ਵਾਂਗ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ। ਲੋਕ ਆਪਣਾ ਦਫ਼ਤਰ ਦਾ ਕੰਮ ਖਤਮ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਰਵਾਨਾ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਅੱਤਵਾਦੀ ਮੁੰਬਈ ਨੂੰ ਦਹਿਸ਼ਤਜ਼ਦਾ ਕਰਨ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਮੁੰਬਈ ਲੋਕਲ ਟ੍ਰੇਨ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਬੰਬ ਲਗਾਏ ਗਏ ਸਨ। ਚੱਲਦੀ ਲੋਕਲ ਟ੍ਰੇਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਸੱਤ ਧਮਾਕੇ ਹੋਏ। ਇਹ ਸਭ 11 ਮਿੰਟਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਹੋਇਆ। ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਹਫੜਾ-ਦਫੜੀ ਮਚ ਗਈ। ਲੋਕ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਭੱਜਣ ਲੱਗੇ। ਮਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੀ ਭਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਜੋ ਬਚ ਗਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਦੱਸਣ ਲਈ ਸਿਰਫ਼ ਦਰਦ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਧਮਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ 189 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ 800 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਏ।

ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 13 ਮੁਲਜ਼ਮਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ ਕਿ 15 ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ ਲੋੜੀਂਦਾ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਕਥਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਨ। ATS ਨੇ ਨਵੰਬਰ 2006 ਵਿੱਚ MCOCA ਅਤੇ UAPA ਦੇ ਤਹਿਤ ਚਾਰਜਸ਼ੀਟ ਦਾਇਰ ਕੀਤੀ।

ਕਿੱਥੇ-ਕਿੱਥੇ ਅਤੇ ਕਿੰਨੇ ਵੱਜੇ ਹੋਏ ਧਮਾਕੇ?

ਪਹਿਲਾ ਬੰਬ ਧਮਾਕਾ ਸ਼ਾਮ 6.20 ਵਜੇ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ, ਪੱਛਮੀ ਰੇਲਵੇ ਦੀ ਇੱਕ ਉਪਨਗਰੀ ਰੇਲਗੱਡੀ ਚਰਚਗੇਟ ਤੋਂ ਬੋਰੀਵਲੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਹ ਬੰਬ ਉਦੋਂ ਫਟਿਆ ਜਦੋਂ ਰੇਲਗੱਡੀ ਖਾਰ ਅਤੇ ਸਾਂਤਾਕਰੂਜ਼ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੀ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ, ਬਾਂਦਰਾ ਅਤੇ ਖਾਰ ਰੋਡ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਲੋਕਲ ਰੇਲਗੱਡੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਬੰਬ ਫਟਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੋਗੇਸ਼ਵਰੀ, ਮਾਹਿਮ ਜੰਕਸ਼ਨ, ਮੀਰਾ ਰੋਡ-ਭਾਇੰਦਰ, ਮਾਟੁੰਗਾ-ਮਾਹਿਮ ਜੰਕਸ਼ਨ ਅਤੇ ਬੋਰੀਵਲੀ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਹੋਰ ਧਮਾਕੇ ਹੋਏ।

ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਕੀ-ਕੀ ਹੋਇਆ?

ਹੇਠਲੀ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ, ਸਰਕਾਰੀ ਵਕੀਲਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹਮਲੇ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਖੁਫੀਆ ਏਜੰਸੀ ISI ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਥਿਤ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸਮੂਹ ਲਸ਼ਕਰ-ਏ-ਤੋਇਬਾ ਦੇ ਕਾਰਕੁਨਾਂ ਨੇ ਪਾਬੰਦੀਸ਼ੁਦਾ ਭਾਰਤੀ ਸਮੂਹ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਇਸਲਾਮਿਕ ਮੂਵਮੈਂਟ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅੰਜਾਮ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਹਰ ਵਾਰ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨੇ ਹਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਦਾ ਕੋਈ ਸਬੂਤ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ।

ਅੱਠ ਸਾਲ ਤੱਕ ਚੱਲੇ ਮੁਕੱਦਮੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਹੇਠਲੀ ਅਦਾਲਤ ਨੇ 13 ਵਿੱਚੋਂ 12 ਮੁਲਜ਼ਮਾਂ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਇਆ। ਪੰਜ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ ਅਤੇ ਬਾਕੀਆਂ ਨੂੰ ਉਮਰ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਹੰਮਦ ਫੈਸਲ ਸ਼ੇਖ, ਏਹਤੇਸ਼ਾਮ ਸਿੱਦੀਕੀ, ਨਾਵੇਦ ਹੁਸੈਨ ਖਾਨ, ਆਸਿਫ਼ ਖਾਨ, ਕਮਾਲ ਅੰਸਾਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਕਮਾਲ ਅੰਸਾਰੀ ਦੀ 2022 ਵਿੱਚ ਕੋਵਿਡ-19 ਕਾਰਨ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।

ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਪੁਸ਼ਟੀ ਲਈ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚੀ

ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਲਈ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਪਟੀਸ਼ਨ ਦਾਇਰ ਕੀਤੀ। ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਜ਼ਾ ਅਤੇ ਸਜ਼ਾ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਅਪੀਲਾਂ ਵੀ ਦਾਇਰ ਕੀਤੀਆਂ। ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਏਹਤੇਸ਼ਾਮ ਸਿੱਦੀਕੀ ਵੱਲੋਂ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਅਰਜ਼ੀ ਦਾਇਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਪੀਲਾਂ ਅਤੇ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਲਈ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਬੈਂਚ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਰਕਾਰੀ ਵਕੀਲ ਰਾਜਾ ਠਾਕਰੇ ਨੇ ਲਗਭਗ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ ਬਹਿਸ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅਦਾਲਤ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਰੇਅਰੇਸਟ ਆਫ ਦ ਰੇਅਰ ਕੇਸ ਦੱਸਿਆ। ਮੁਲਜ਼ਮਾਂ ਦੇ ਵਕੀਲਾਂ ਨੇ ਚਾਰ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਬਹਿਸ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸਤਗਾਸਾ ਪੱਖ ਦੇ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਖਾਮੀਆਂ ਗਿਣਵਾਈਆਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮੁੰਬਈ ਅਪਰਾਧ ਸ਼ਾਖਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜਾਂਚ ਦਾ ਵੀ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਅਨ ਮੁਜਾਹਿਦੀਨ (ਆਈਐਮ) ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਆਈਐਮ ਮੈਂਬਰ ਸਾਦਿਕ ਨੇ ਕਬੂਲ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਆਈਐਮ ਰੇਲ ਧਮਾਕਿਆਂ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ। ਬਚਾਅ ਪੱਖ ਦੇ ਵਕੀਲਾਂ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਮੁਲਜ਼ਮ 18 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਹੈ ਅਤੇ ਕਦੇ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਆਇਆ।

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਬੈਂਚ ਨੇ 6 ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਚੱਲੀ ਸੁਣਵਾਈ

ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਦੇ ਜਸਟਿਸ ਅਨਿਲ ਕਿਲੋਰ ਅਤੇ ਜਸਟਿਸ ਸ਼ਿਆਮ ਚਾਂਡਕ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਬੈਂਚ ਨੇ ਜੁਲਾਈ 2024 ਵਿੱਚ ਮੁਲਜ਼ਮਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦਾਇਰ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਲਈ ਪਟੀਸ਼ਨਾਂ ਅਤੇ ਅਪੀਲਾਂ ਦੀ ਸੁਣਵਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। 6 ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਸੁਣਵਾਈ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬੈਂਚ ਨੇ ਇਸ ਸਾਲ ਜਨਵਰੀ ਵਿੱਚ ਫੈਸਲਾ ਰਾਖਵਾਂ ਰੱਖ ਲਿਆ। ਬਚਾਅ ਪੱਖ ਨੇ ਆਰੋਪ ਲਗਾਇਆ ਕਿ ਮਕੋਕਾ ਐਕਟ ਤਹਿਤ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪੰਦਰਵਾੜੇ ਦੇ ਬਿਆਨ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਅਤੇ ਤਸ਼ੱਦਦ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਰਾਜ ਨੇ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਕਿ ਇਹ Rarest of the Rare ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਅਤੇ ਸਜ਼ਾ ਜਾਇਜ਼ ਹੈ।

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਰਕਾਰੀ ਵਕੀਲ ਰਾਜਾ ਠਾਕਰੇ ਨੇ ਬੈਂਚ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਕੇਸ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਵੇਰਵਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸਤਗਾਸਾ ਪੱਖ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇੱਕ ਮੁਲਜ਼ਮ ਬੰਬ ਲਗਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਮਰ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਜੇ ਦਾ ਐਂਟੌਪ ਹਿੱਲ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਕੇ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ, ਇਸਤਗਾਸਾ ਪੱਖ ਦੇ 192 ਗਵਾਹ, 51 ਬਚਾਅ ਪੱਖ ਦੇ ਗਵਾਹ ਅਤੇ ਦੋ ਅਦਾਲਤੀ ਗਵਾਹ ਸਨ।

ਇਹ ਹੈ ਪੂਰੀ ਟਾਈਮਲਾਈਨ

1. 11 ਜੁਲਾਈ, 2006 – ਸ਼ਾਮ 6.20 ਵਜੇ ਤੋਂ 6.35 ਵਜੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੱਤ ਧਮਾਕੇ ਹੋਏ।
2. 14 ਜੁਲਾਈ, 2006 – ਲਸ਼ਕਰ ਨੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲਈ।
3. 17 ਜੁਲਾਈ, 2006 – ਮੁੰਬਈ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬੰਬ ਧਮਾਕਿਆਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਸਫੋਟਕ ਆਰਡੀਐਕਸ ਅਤੇ ਅਮੋਨੀਅਮ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਏਟੀਐਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬੰਬ ਚੈਂਬੂਰ ਵਿੱਚ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਨ।
4. 18 ਜੁਲਾਈ, 2006 – ਧਮਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ, ਪੀੜਤਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦੇਣ ਲਈ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਸਭਾ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਪੂਰੀ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਸਾਇਰਨ ਵਜਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਗਵਾਈ ਸੀ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਮਿੰਟ ਦਾ ਮੌਨ ਰੱਖਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤੀ।
5. 21 ਜੁਲਾਈ, 2006 – ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ
6. ਨਵੰਬਰ 2006 – ਏਟੀਐਸ ਨੇ ਇੱਕ ਚਾਰਜਸ਼ੀਟ ਦਾਇਰ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 13 ਲੋਕਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ 15 ਜੋ ਫਰਾਰ ਸਨ, ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਕੰਟਰੋਲ ਆਫ਼ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ਡ ਕ੍ਰਾਈਮ ਐਕਟ (ਮਕੋਕਾ) ਦੇ ਤਹਿਤ ਆਰੋਪੀ ਵਜੋਂ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
7. ਜੂਨ 2007 – ਮੁਲਜ਼ਮਾਂ ਨੇ ਮਕੋਕਾ ਦੀ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਵੈਧਤਾ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇਣ ਲਈ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਪਟੀਸ਼ਨ ਦਾਇਰ ਕੀਤੀ। ਅਗਲੇ ਸਾਲ, ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਮੁਕੱਦਮੇ ‘ਤੇ ਰੋਕ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ।
8. ਸਤੰਬਰ 2008 – ਮੁੰਬਈ ਕ੍ਰਾਈਮ ਬ੍ਰਾਂਚ ਨੇ ਪੰਜ ਇੰਡੀਅਨ ਮੁਜਾਹਿਦੀਨ (ਆਈਐਮ) ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ। ਕ੍ਰਾਈਮ ਬ੍ਰਾਂਚ ਅਤੇ ਏਟੀਐਸ ਦੁਆਰਾ ਜਾਂਚ ਵਿੱਚ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸ ਉਦੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ ਜਦੋਂ ਕ੍ਰਾਈਮ ਬ੍ਰਾਂਚ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਆਈਐਮ ਨੇ ਬੰਬ ਧਮਾਕੇ ਕੀਤੇ ਜਦੋਂ ਕਿ ਏਟੀਐਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੇ ਬੰਬ ਲਗਾਏ ਸਨ।
9. ਫਰਵਰੀ, 2009 – ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਇੰਡੀਅਨ ਮੁਜਾਹਿਦੀਨ ਨੇਤਾ ਸਾਦਿਕ ਸ਼ੇਖ ਨੇ ਇੱਕ ਚੈਨਲ ‘ਤੇ ਬੰਬ ਧਮਾਕੇ ਕਰਨ ਦਾ ਇਕਬਾਲ ਕੀਤਾ।
10. ਫਰਵਰੀ, 2010- ਮੁੰਬਈ ਬੰਬ ਧਮਾਕਿਆਂ ਦੇ ਕੁਝ ਆਰੋਪੀਆਂ ਦਾ ਬਚਾਅ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਕੀਲ ਸ਼ਾਹਿਦ ਆਜ਼ਮੀ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਕੇ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।
11. ਅਗਸਤ, 2013- ਭਾਰਤ-ਨੇਪਾਲ ਸਰਹੱਦ ਤੋਂ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਆਈਐਮ ਦੇ ਸਹਿ-ਸੰਸਥਾਪਕ ਯਾਸੀਨ ਭਟਕਲ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ 2006 ਦੇ ਬੰਬ ਧਮਾਕੇ ਆਈਐਮ ਨੇ 2002 ਦੇ ਗੁਜਰਾਤ ਦੰਗਿਆਂ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਕੀਤੇ ਸਨ।
12. ਅਗਸਤ, 2014- ਅਦਾਲਤ ਨੇ 7/11 ਦੀ ਸੁਣਵਾਈ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਪਰ ਫੈਸਲਾ ਰਾਖਵਾਂ ਰੱਖ ਲਿਆ।
13. ਸਤੰਬਰ, 2015- ਹੇਠਲੀ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ 13 ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 12 ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਇਆ। ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਪੰਜ ਦੋਸ਼ੀਆਂ – ਕਮਾਲ ਅੰਸਾਰੀ, ਫੈਜ਼ਲ ਸ਼ੇਖ, ਇਸਤੇਸ਼ਾਮ ਸਿੱਦੀਕੀ, ਨਵੀਦ ਖਾਨ ਅਤੇ ਆਸਿਫ ਬਸ਼ੀਰ ਖਾਨ – ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ। ਸੱਤ ਹੋਰ – ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ, ਮੁਹੰਮਦ ਸਾਜਿਦ ਅੰਸਾਰੀ, ਮਾਜਿਦ ਸ਼ਫੀ, ਡਾ. ਤਨਵੀਰ ਅੰਸਾਰੀ, ਮੁਜ਼ਾਮਿਲ ਸ਼ੇਖ, ਜ਼ਮੀਰ ਸ਼ੇਖ ਅਤੇ ਸੋਹੇਲ ਸ਼ੇਖ – ਨੂੰ ਉਮਰ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ। ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਇੱਕ ਮੁਲਜ਼ਮ ਨੂੰ ਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।