ਵਨ ਨੇਸ਼ਨ ਵਨ ਇਲੈਕਸ਼ਨ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ 7 ਦੇਸ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਕਿਹੜੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ?
ਇਸ ਸਮੇਂ ਵਨ ਨੇਸ਼ਨ ਵਨ ਇਲੈਕਸ਼ਨ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਭਰ 'ਚ ਕਾਫੀ ਚਰਚਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਇੱਕ ਬਿੱਲ 17 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਬਿੱਲ ਕਾਨੂੰਨ ਮੰਤਰੀ ਅਰਜੁਨਰਾਮ ਮੇਘਵਾਲ ਨੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਦੇਸ਼ ਦਾ 129ਵਾਂ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸੋਧ ਬਿੱਲ ਹੈ। ਇਸ ਬਿੱਲ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਭਾਵੇਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿਆਸਤ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ ਪਰ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਲਾਗੂ ਹੈ।
‘ਇਕ ਰਾਸ਼ਟਰ, ਇਕ ਚੋਣ’ ਬਾਰੇ ਬਿੱਲ 17 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਬਿੱਲ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ- ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਚੋਣਾਂ ਕਰਵਾਉਣਾ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਲੋਕ ਸਭਾ, ਵਿਧਾਨ ਸਭਾਵਾਂ ਜਾਂ ਸਥਾਨਕ ਬਾਡੀ ਚੋਣਾਂ ਹੋਣ। ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਨੇ 12 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਹੁਣ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਬਹਿਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਹ ਕਾਨੂੰਨ ਲਾਗੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੋਟਰ ਆਪਣੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ, ਵਿਧਾਇਕਾਂ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਨੁਮਾਇੰਦਿਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਉਸੇ ਦਿਨ ਜਾਂ ਪੜਾਅਵਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਰਨਗੇ।
ਇਸ ਵੱਡੇ ਫੈਸਲੇ ਦੀ ਨੀਂਹ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਾਬਕਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰਾਮਨਾਥ ਕੋਵਿੰਦ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਹੇਠ ਇਕ ਕਮੇਟੀ ਬਣਾਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਸਵੀਡਨ, ਬੈਲਜੀਅਮ, ਜਰਮਨੀ, ਜਾਪਾਨ, ਫਿਲੀਪੀਨਜ਼, ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਵਰਗੇ 7 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਇਨ੍ਹਾਂ 7 ਦੇਸ਼ਾਂ ‘ਤੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਧਿਐਨ
1. ਸਵੀਡਨ- ਇਸ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਾਉਂਟੀ ਅਤੇ ਨਗਰ ਕੌਂਸਲਾਂ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਹਰ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਆਮ ਚੋਣਾਂ (ਰਿਕਸਡੈਗ ਚੋਣਾਂ) ਦੇ ਨਾਲ ਕਰਵਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਚੋਣਾਂ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਤੰਬਰ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਦੇਸ਼ ਅਨੁਪਾਤਕ ਚੋਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਪਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਯਾਨੀ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਚੁਣੀ ਗਈ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਸੀਟਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
2. ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ- ਇੱਥੇ ਵੋਟਰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਅਤੇ ਸੂਬਾਈ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਵੋਟ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਮਿਊਂਸੀਪਲ ਚੋਣਾਂ ਸੂਬਾਈ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਹਨ। ਵੋਟਰਾਂ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਸੂਬਾਈ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਲਈ ਵੱਖਰੇ ਬੈਲਟ ਪੇਪਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
3. ਜਾਪਾਨ-ਜਰਮਨੀ- ਜਾਪਾਨ ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਚੋਣ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਡਾਈਟ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਜਾ ਇਸ ‘ਤੇ ਮੋਹਰ ਲਗਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕੋਵਿੰਦ ਕਮੇਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੇ ਜਰਮਨ ਜਾਂ ਜਾਪਾਨੀ ਮਾਡਲ ਵਰਗਾ ਮਾਡਲ ਅਪਣਾਉਣ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
4. ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ- ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ 2019 ਤੋਂ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਚੋਣਾਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ, ਉਪ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਇੱਕੋ ਦਿਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵੋਟਰ ਡੁਪਲੀਕੇਟ ਵੋਟਿੰਗ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਗੁਪਤ ਮਤਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ ਨੂੰ ਅਮਿੱਟ ਸਿਆਹੀ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ 14 ਫਰਵਰੀ 2024 ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਚੋਣਾਂ ਹੋਈਆਂ।
5. ਫਿਲੀਪੀਨਜ਼- ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ‘ਚ ਫਿਲੀਪੀਨਜ਼ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਚੋਣਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ, ਉਪ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਅਤੇ ਸੈਨੇਟਰ ਛੇ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਮਿਆਦ ਲਈ ਚੁਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਸਦਨ ਦੇ ਮੈਂਬਰ, ਰਾਜਪਾਲ, ਉਪ ਰਾਜਪਾਲ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਮਿਆਦ ਲਈ ਚੁਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
6. ਬੈਲਜੀਅਮ- ਬੈਲਜੀਅਮ 1.18 ਕਰੋੜ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲਾ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਹੈ। ਇਹ 1830 ਵਿੱਚ ਸੁਤੰਤਰ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਇੱਥੇ 1831 ਤੋਂ ਸੰਵਿਧਾਨ ਲਾਗੂ ਹੈ। ਬੈਲਜੀਅਮ ਵਿੱਚ, ਚੋਣਾਂ ਹਰ 5 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਚੋਣਾਂ ਕਦੋਂ ਹੋਈਆਂ?
ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 1951-52 ਵਿੱਚ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਹੋਈਆਂ। 1957, 1962 ਅਤੇ 1967 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਸਭਾ ਅਤੇ ਰਾਜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਵੀ, ਕੁਝ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਹੋਈਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ 1955 ਵਿੱਚ ਆਂਧਰਾ ਰਾਸ਼ਟਰ (ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਬਣ ਗਿਆ) ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ, 1960-65 ਵਿੱਚ ਕੇਰਲਾ ਅਤੇ 1961 ਵਿੱਚ ਓਡੀਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ।
1967 ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕੁਝ ਰਾਜਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਭੰਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸ਼ਾਸਨ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, 1972 ਵਿੱਚ, ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਨਿਰਧਾਰਤ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਰਵਾਈਆਂ ਗਈਆਂ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਲੋਕ ਸਭਾ ਅਤੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਚੱਕਰ ਲੱਗ ਗਏ।
