Ghiyasuddin Tughlaq: ਗਾਜ਼ੀ ਮਲਿਕ ਕਿਵੇਂ ਬਣਿਆ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਸੁਲਤਾਨ ? ਗੱਦੀ ‘ਤੇ ਬੈਠਦੇ ਹੀ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਨਾਮ
Tughlaq Dynasty: ਗਾਜ਼ੀ ਮਲਿਕ ਪਹਿਲਾ ਸੁਲਤਾਨ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗਾਜ਼ੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਗਾਜ਼ੀ ਮਲਿਕ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਬੈਠਾ, ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਬਦਲ ਕੇ ਗਿਆਸੁਦੀਨ ਤੁਗਲਕ ਰੱਖ ਲਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਦਾ ਦਾਇਰਾ ਵਧਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਬੰਗਾਲ ਅਤੇ ਬਿਹਾਰ ਉੱਤੇ ਵੀ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਕਈ ਲੋਕ ਅਜੇ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਨੂੰ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਕਰਾਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
Ghiyasuddin Tughlaq King Of Delhi: 8 ਸਤੰਬਰ 1320 ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗਿਆਸੂਦੀਨ ਤੁਗਲਕ ‘ਤੁਗਲਕ ਰਾਜਵੰਸ਼’ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸੁਲਤਾਨ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਨੌਂ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਨੇ ਅਗਲੇ 94 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਇਲਾਕੇ ‘ਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਤੁਗਲਕ ਰਾਜਵੰਸ਼ 1206 ਅਤੇ 1526 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਤਖਤ ‘ਤੇ ਸੁਲਤਾਨਾਂ ਦੇ ਪੰਜ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਵੰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਤੀਜਾ ਸੀ। ਹੋਰ ਰਾਜਵੰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ, ਇਸ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੇ ਸੁਲਤਾਨ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਦਿੱਲੀ ਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੇ, ਸਗੋਂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ‘ਤੇ ਆਪਣਾ ਕੰਟਰੋਲ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੇ।
ਇਸ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸੁਲਤਾਨ ਮੁਹੰਮਦ ਬਿਨ ਤੁਗਲਕ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਦੌਲਤਾਬਾਦ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਸਨੂੰ ਵਾਪਸ ਦਿੱਲੀ ਲਿਆਉਣ ਅਤੇ ਚਾਂਦੀ ਦੀ ਬਜਾਏ ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਵਰਗੇ ਫੈਸਲੇ ਲਏ।
ਪਹਿਲਾ ਸੁਲਤਾਨ ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗਾਜ਼ੀ ਕਹਾਉਂਦਾ ਸੀ
ਗਾਜ਼ੀ ਮਲਿਕ, ਇੱਕ ਤੁਰਕੀ ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਮਾਂ ਦੇ ਘਰ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ, ਗਾਜ਼ੀ (ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਯੋਧਾ ਜਿਸਨੇ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ) ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਲਗਾਉਣ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਸੁਲਤਾਨ ਸੀ। ਗਾਜ਼ੀ ਖਿਲਜੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਸੀ। ਨਸੀਰੂਦੀਨ ਖੁਸਰੋ ਨੇ ਖਿਲਜੀ ਵੰਸ਼ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਸੁਲਤਾਨ ਮੁਬਾਰਕ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ ਗੱਦੀ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਨਸੀਰੂਦੀਨ ਖੁਸਰੋ ਇਸਲਾਮ ਕਬੂਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹਿੰਦੂ ਸੀ। ਅਲਾਉਦੀਨ ਖਿਲਜੀ ਨੇ ਜੰਗ ਜਿੱਤਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣਾ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾ ਲਿਆ ਸੀ।
ਖਿਲਜੀ ਸਲਤਨਤ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਨਸੀਰੂਦੀਨ ਨੇ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਗੁਜਰਾਤ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਵਫ਼ਾਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ। ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਨੇ ਗਾਜ਼ੀ ਮਲਿਕ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ। 1320 ਵਿੱਚ, ਗਾਜ਼ੀ ਮਲਿਕ ਨੇ ਕਬਾਇਲੀ ਖੋਖਰਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਸਰਸਵਤੀ ਅਤੇ ਲਹਿਰਾਵਤ ਦੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਨਸੀਰੂਦੀਨ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਅਤੇ ਫਿਰ ਦਿੱਲੀ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।
ਸੁਧਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਕਈ ਤਰੀਕੇ
ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਉਹ ਗੱਦੀ ‘ਤੇ ਬੈਠਿਆ, ਗਾਜ਼ੀ ਮਲਿਕ ਨੇ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਬਦਲ ਕੇ ਗਿਆਸੁਦੀਨ ਤੁਗਲਕ ਰੱਖ ਲਿਆ। ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਸਰਦਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ, ਉਸਨੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਖ਼ਤ ਸ਼ਾਸਕ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਇਕ ਪਾਸੇ ਸਲਤਨਤ ਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ ਸ਼ਾਸਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਉਪਾਅ ਕਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਫਿਰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਸਰਹੱਦਾਂ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਯਤਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ। ਭਾਵੇਂ ਉਸ ਦਾ ਰਾਜ-ਕਾਲ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜ ਸਾਲ ਦਾ ਹੀ ਸੀ ਪਰ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਉਪਰਾਲੇ ਕੀਤੇ। ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਨਹਿਰਾਂ ਪੁੱਟੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੋਂ ਮਾਲੀਆ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਰੀਰਕ ਤਸ਼ੱਦਦ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਈ ਗਈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਮਾਲ ਚੋਰੀ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਬਰਕਰਾਰ ਰਹੀ। ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ ਮਾਲੀਆ ਵਾਧਾ 1/10 ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਸੀ। ਪੁਲ ਅਤੇ ਸੜਕਾਂ ਵੀ ਬਣੀਆਂ। ਡਾਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਉਪਾਅ ਕੀਤੇ। ਉਸਦੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੌਲਤਾਬਾਦ ਦੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਤੁਗਲਕਾਬਾਦ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਗਿਆਸੁਦੀਨ, ਇੱਕ ਕੱਟੜ ਸੁੰਨੀ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਕਠੋਰ ਸੀ। ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਪੈਸਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਕਈ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ।
ਬਾਰਡਰ ਵਿਸਤਾਰ: ਵੱਡੀ ਸਫਲਤਾ
ਗਿਆਸੂਦੀਨ ਤੁਗਲਕ ਦੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨਕਾਲ ਦੀ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਿੱਲੀ ਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨੀਂਹ ਰੱਖਣੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੇ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੇ ਕੁੱਲ ਨੌਂ ਸੁਲਤਾਨਾਂ ਨੇ 94 ਸਾਲ ਤੱਕ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਗੱਦੀ ‘ਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਭਾਰਤ ‘ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਵੰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਾਕੀ ਚਾਰ ਸੁਲਤਾਨਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਇਸ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੀ ਸੱਤਾ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬਾ ਸਮਾਂ ਸੀ। ਤੁਗਲਕ ਰਾਜਵੰਸ਼ (1320-1414) ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਗੁਲਾਮ ਰਾਜਵੰਸ਼ (1206 ਤੋਂ 1290) ਅਤੇ ਖਿਲਜੀ ਰਾਜਵੰਸ਼ (1290-1320) ਨੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਤੁਗਲਕ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਈਅਦ ਖ਼ਾਨਦਾਨ (1414-1451) ਅਤੇ ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਦੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਲੋਦੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ (1451-1526) ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ਕਤੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖੀ।
ਦੱਖਣ ਦੀ ਲੁੱਟ ਨੇ ‘ਦਿੱਲੀ’ ਕੀਤੀ ਮਜ਼ਬੂਤ
ਗਿਆਸੂਦੀਨ ਤੁਗਲਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ ਉਲੁਗ ਖ਼ਾਨ ਉਰਫ਼ ਜੌਨਾ ਖ਼ਾਨ (ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮੁਹੰਮਦ ਬਿਨ ਤੁਗ਼ਲਕ) ਨੂੰ 1321 ਵਿੱਚ ਬਰੰਗਲ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਲਈ ਭੇਜਿਆ। ਕਾਕਤੀਆ ਵੰਸ਼ ਦੇ ਰਾਜਾ ਪ੍ਰਤਾਪ ਰੁਦਰਦੇਵ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਪਰ ਚਾਰ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਫ਼ੌਜ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਸੁਲਤਾਨ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਅਗਲਾ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਜਿੱਤ ਲਿਆ।
ਭਾਰੀ ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖਜ਼ਾਨਾ ਅਤੇ ਬੰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਹਿੰਦੂ ਰਾਜ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਅਰੰਗਲ ਦਾ ਨਾਂ ਬਦਲ ਕੇ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੁਲਤਾਨ ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮੈਬਰ (ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ) ਅਤੇ ਫਿਰ ਉੜੀਸਾ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਦਿੱਲੀ ਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਦਾ ਹੋਰ ਵਿਸਤਾਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੀ ਲੁੱਟ ਅਤੇ ਖਜ਼ਾਨੇ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਅਮੀਰ ਕੀਤਾ।
ਬੰਗਾਲ ਅਤੇ ਬਿਹਾਰ ਉੱਤੇ ਵੀ ਕੀਤਾ ਕਬਜ਼ਾ
ਗਿਆਸੂਦੀਨ ਦੀ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਵਧ ਗਈ। 1324 ਵਿਚ, ਉਸਨੇ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਉਲੂਗ ਖਾਨ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਖੁਦ ਬੰਗਾਲ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਲਈ ਵੱਡੀ ਫੌਜ ਨਾਲ ਰਵਾਨਾ ਹੋਇਆ। ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਉਸਨੇ ਕਈ ਲੜਾਈਆਂ ਜਿੱਤਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬੰਗਾਲ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਉਸ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ‘ਤੇ ਮਿਥਿਲਾ (ਬਿਹਾਰ) ਦੇ ਰਾਜਾ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਦੇਵ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਰਾਜ ਉਸ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ‘ਤੇ ਸਨ। ਉਥੇ ਜਿੱਤ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਤੀਰਹੁਤ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਅਧੀਨ ਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸੀ ਜਦੋਂ ਓਟੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ ਉੱਤਰੀ ਬਿਹਾਰ ਪਹੁੰਚਿਆ ਸੀ।
ਕੀ ਪੁੱਤ ਨੇ ਲਈ ਹੀ ਜਾਨ?
ਪਰ ਉਸ ਕੋਲ ਵੱਡੀਆਂ ਜੰਗੀ ਸਫਲਤਾਵਾਂ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਹੁਣ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਬਚਿਆ ਸੀ। ਜਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਂ ‘ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਆਖਰੀ ਪਲ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਸਨ। ਲਖਨੌਤੀ ਤੋਂ ਵਾਪਸੀ ‘ਤੇ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ ਉਲੁਗ ਖਾਨ ਨੇ ਗਿਆਸੁਦੀਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਮਹਿਮੂਦ ਖਾਨ, ਜੋ ਉਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਿਆਰਾ ਸੀ, ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਸਵਾਗਤੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਲੱਕੜ ਨਾਲ ਵਿਸੇਸ਼ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮੰਡਪ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਇਹ ਮੰਡਪ ਢਹਿ ਗਿਆ। ਸੁਲਤਾਨ ਗਿਆਸੁਦੀਨ ਤੁਗਲਕ ਅਤੇ ਮਹਿਮੂਦ ਖਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ ਜੋ ਕੁਚਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਰ ਗਏ ਸਨ। ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਦੇ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ ਉਲੁਗ ਖਾਨ, ਜਿਸ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮੁਹੰਮਦ ਬਿਨ ਤੁਗਲਕ ਵਜੋਂ ਗੱਦੀ ਸੰਭਾਲੀ, ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਦੁਰਘਟਨਾ ਕਿਹਾ।
ਕੀ ਇਹ ਔਲੀਆ ਦਾ ਕਹਿਰ ਸੀ?
ਗਿਆਸੂਦੀਨ ਤੁਗਲਕ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਸਬੰਧ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪੀਰ ਨਿਜ਼ਾਮੂਦੀਨ ਔਲੀਆ ਨਾਲ ਵੀ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪ੍ਰਮਾਣ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ ਪਰ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਨਿਜ਼ਾਮੂਦੀਨ ਔਲੀਆ ਸੁਲਤਾਨ ਗਿਆਸੁਦੀਨ ਤੁਗਲਕ ਦਾ ਸਮਕਾਲੀ ਸੀ। ਕੁਝ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਸੁਲਤਾਨ ਉਸ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਬੰਗਾਲ-ਬਿਹਾਰ ਦੀ ਜਿੱਤ ਤੋਂ ਵਾਪਸੀ ਸਮੇਂ ਸੁਲਤਾਨ ਨੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸਦੇ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਔਲੀਆ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਦਿੱਲੀ ਛੱਡ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਔਲੀਆ ਨੇ ਸੰਦੇਸ਼ਵਾਹਕ ਨੂੰ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ‘ਦਿੱਲੀ ਅਜੇ ਦੂਰ ਹੈ’। ਯਕੀਨਨ ਸੁਲਤਾਨ ਨਾਲ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਮੌਤ ਉਸ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਸਦਾ ਲਈ ਦੂਰ ਲੈ ਗਈ।
