Explainer: ਸਪੀਕਰ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਕਿਉਂ ਮੰਗ ਰਹੀ ਹੈ TDP, ਜਾਣੋ ਕਿੰਨਾ ਤਾਕਤਵਰ ਹੈ ਇਹ ਅਹੁਦਾ
Loksabha Speaker Power: ਚੰਦਰਬਾਬੂ ਨਾਇਡੂ ਦੀ ਟੀਡੀਪੀ, ਜੋ ਕਿ ਐਨਡੀਏ ਧੜੇ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਮੋਦੀ 3.0 ਵਿੱਚ ਸਪੀਕਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਧਾਰਾ 93 ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਸਪੀਕਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਟੀਡੀਪੀ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਪੀਕਰ ਕੋਲ ਕਿਹੜੀ ਤਾਕਤ ਹੈ।
ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਨੂੰ ਹੋਈ NDA ਦੀ ਬੈਠਕ ‘ਚ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਤੀਜੀ ਵਾਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕਣਗੇ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਰੇਲਵੇ, ਰੱਖਿਆ, ਵਿਦੇਸ਼ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਰਗੇ ਮੰਤਰਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਣਾ ਬਾਕੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਖਬਰ ਆ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਮੋਦੀ 3.0 ਨੂੰ ਅਹਿਮ ਸਮਰਥਨ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਟੀਡੀਪੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਨਾਲ ਸਪੀਕਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਟੀਡੀਪੀ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਪੀਕਰ ਕੋਲ ਕਿਹੜੀ ਤਾਕਤ ਹੈ।
ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਦੋਂ ਟੀਡੀਪੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਸਪੀਕਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 1999 ‘ਚ ਜਦੋਂ ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ ਦੀ ਸਰਕਾਰ 13 ਦਿਨਾਂ ‘ਚ ਡਿੱਗੀ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਟੀਡੀਪੀ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਜੀਐੱਮ ਬਲਯੋਗੀ ਸਪੀਕਰ ਦੀ ਕੁਰਸੀ ‘ਤੇ ਸਨ। ਇਹ ਅਹੁਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਾਜਪਾਈ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੀਐਮ ਬਾਲਯੋਗੀ ਦੇ ਸਪੀਕਰ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਫੈਸਲੇ ਕਾਰਨ ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਬੇਭਰੋਸਗੀ ਮਤੇ ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਗਈ ਸੀ।
ਲੋਕ ਸਭਾ ਸਪੀਕਰ ਦੀ ਚੋਣ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ?
ਨਵੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਗਠਨ ਤੋਂ ਠੀਕ ਪਹਿਲਾਂ, ਯਾਨੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਬੈਠਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਪੁਰਾਣੇ ਸਪੀਕਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਧਾਰਾ 95 (1) ਦੇ ਤਹਿਤ, ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਟੇਮ ਸਪੀਕਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਸਦਨ ਲਈ ਚੁਣੇ ਗਏ ਸਭ ਤੋਂ ਸੀਨੀਅਰ ਮੈਂਬਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਟੇਮ ਸਪੀਕਰ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰੋਟੇਮ ਸਪੀਕਰ ਸਦਨ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮੀਟਿੰਗ ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਸਹੁੰ ਚੁਕਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਪੀਕਰ ਦੀ ਚੋਣ ਪ੍ਰੋਟੇਮ ਸਪੀਕਰ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਧਾਰਾ 93 ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਸਪੀਕਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਗਠਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਜਿੰਨੀ ਜਲਦੀ ਹੋ ਸਕੇ ਆਪਣੇ ਦੋ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਸਪੀਕਰ ਤੇ ਡਿਪਟੀ ਸਪੀਕਰ ਚੁਣਦੇ ਹਨ। ਸਪੀਕਰ ਦਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਉਸ ਦੀ ਚੋਣ ਦੀ ਮਿਤੀ ਤੋਂ ਅਗਲੇ ਪ੍ਰੋਟੇਮ ਸਪੀਕਰ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਪਹਿਲਾਂ ਤੱਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਲੋਕ ਸਭਾ ਸਪੀਕਰ ਕੀ ਕਰਦਾ ਹੈ?
ਸਪੀਕਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦਾ ਸਪੀਕਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਸਦਨ ਦੀਆਂ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਚਲਾਈਆਂ ਜਾਣ। ਸਦਨ ਵਿੱਚ ਵਿਵਸਥਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣਾ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਸਪੀਕਰ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਨਿਰਧਾਰਤ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਰਵਾਈ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਦਨ ਨੂੰ ਮੁਲਤਵੀ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਮੁਅੱਤਲ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਮੀਟਿੰਗ ਦਾ ਏਜੰਡਾ ਕੀ ਹੈ, ਕਿਸ ਬਿੱਲ ‘ਤੇ ਵੋਟਿੰਗ ਕਦੋਂ ਹੋਵੇਗੀ, ਕੌਣ ਵੋਟ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਆਦਿ ਸਾਰੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਅੰਤਿਮ ਫੈਸਲਾ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਸਪੀਕਰ ਦੁਆਰਾ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੇ ਨੇਤਾ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦੇਣਾ ਵੀ ਸਪੀਕਰ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸਦਨ ਦਾ ਸੈਸ਼ਨ ਚੱਲਦਾ ਹੈ, ਸਿਧਾਂਤਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਸਪੀਕਰ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਕਿਸੇ ਪਾਰਟੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਪਰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿਰਪੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੇ ਨੇਤਾ, ਚੇਅਰਪਰਸਨ ਵਜੋਂ ਚੋਣ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਅੱਜ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਬੈਠਕ ਦਾ ਇਹ ਹੈ ਏਜੰਡਾਭਾਜਪਾ ਟੀਡੀਪੀ ਨੂੰ ਸਪੀਕਰ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਕਿਉਂ ਝਿਜਕ ਰਹੀ ਹੈ?
ਲੋਕ ਸਭਾ ਸਪੀਕਰ ਕੋਲ ਬਹੁਤ ਤਾਕਤ ਹੈ, ਪਰ ਸਿਰਫ ਇਸ ਕਾਰਨ ਭਾਜਪਾ ਟੀਡੀਪੀ ਨੂੰ ਸਪੀਕਰ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਝਿਜਕ ਰਹੀ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ, 1999 ਵਿੱਚ ਅਟਲ ਬਿਹਾਰ ਵਾਜਪਾਈ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਬੇਭਰੋਸਗੀ ਮਤੇ ਦੀ ਹਾਰ ਵਿੱਚ ਟੀਡੀਪੀ ਸਪੀਕਰ ਨੇ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਸੀ।
17 ਅਪ੍ਰੈਲ 1999 ਨੂੰ ਵਾਜਪਾਈ ਸਰਕਾਰ ਵਿਰੁੱਧ ਬੇਭਰੋਸਗੀ ਮਤਾ ਆਇਆ। ਕਿਹਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਸਦਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਮਤ ਸਾਬਤ ਕਰਨਗੇ। ਪਰ ਆਖਰੀ ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਗਿਰਧਰ ਗਮਾਂਗ ਨੇ ਖੇਡ ਬਦਲ ਦਿੱਤੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਗਿਰਧਰ ਗਮਾਂਗ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਸਨ, ਪਰ ਉਹ ਫਰਵਰੀ 1999 ਵਿੱਚ ਓਡੀਸ਼ਾ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ। ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰੀ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਹ 17 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਪਹੁੰਚ ਗਏ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਸਪੀਕਰ ਨੇ ਫੈਸਲਾ ਕਰਨਾ ਸੀ ਕਿ ਕਾਂਗਰਸੀ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਨੂੰ ਵੋਟਿੰਗ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਮਿਲੇਗਾ ਜਾਂ ਨਹੀਂ।
ਸਪੀਕਰ ਜੀ.ਐਮ ਬਲਯੋਗੀ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਫੈਸਲਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਗਿਰਧਰ ਗਮਾਂਗ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਰ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਵੋਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਗਮਾਂਗ ਨੇ ਵਾਜਪਾਈ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਵੋਟ ਪਾਈ ਅਤੇ ਇਸ ਇੱਕ ਵੋਟ ਨਾਲ ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ ਸਰਕਾਰ ਡਿੱਗ ਗਈ। ਉਦੋਂ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿੱਚ 269 ਅਤੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ 270 ਵੋਟਾਂ ਪਈਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ ਭਾਜਪਾ ਪਾਰਟੀ ਚਾਹੇਗੀ ਕਿ ਸਪੀਕਰ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਉਸ ਦੇ ਕਿਸੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਕੋਲ ਜਾਵੇ।
