ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਤਖ਼ਤਾ ਪਲਟ ਫੌਜ ਕਿਵੇਂ ਚਲਾਉਂਦੀ ਹੈ ਸਰਕਾਰ, ਕਿਸ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਕਮਾਂਡ? ਜਾਣੋ ਸਭ ਕੁੱਝ
ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਤਖ਼ਤਾਪਲਟ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ ਨੇ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣਾ ਦੇਸ਼ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੁਣ ਇੱਥੋਂ ਦੀ ਸੱਤਾ ਫੌਜ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਚਲੀ ਗਈ ਹੈ। ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਫੌਜ ਮੁਖੀ ਜਨਰਲ ਵਕਾਰ-ਉਜ਼-ਜ਼ਮਾਨ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਕਮਾਨ ਵੀ ਸੰਭਾਲਣਗੇ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਫੌਜ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਕਿਵੇਂ ਚਲਾਉਂਦੀ ਹੈ?
ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸਮੇਂ ਹਿੰਸਕ ਭੂਚਾਲ ਆਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਤਖਤਾ ਪਲਟਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ‘ਚ ਫੌਜ ਹੀ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾਏਗੀ। ਥਲ ਸੈਨਾ ਮੁਖੀ ਜਨਰਲ ਵਕਾਰ-ਉਜ਼-ਜ਼ਮਾਨ ਨੇ ਵੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਤਰਿਮ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਯਾਨੀ ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਕਮਾਨ ਹੁਣ ਜਨਰਲ ਵਕਾਰ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ‘ਚ ਹੋਵੇਗੀ।
ਕੌਣ ਹੈ ਜਨਰਲ ਵਕਾਰ?
ਵਕਾਰ-ਉਜ਼-ਜ਼ਮਾਨ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਫੌਜ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸੀਨੀਅਰ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਾਲ ਹੀ ‘ਚ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਕੇ ਸੈਨਾ ਮੁਖੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 23 ਜੂਨ, 2024 ਨੂੰ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਿਆ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਇਸ ਅਹੁਦੇ ‘ਤੇ ਬਣੇ ਰਹਿਣਗੇ। ਹੁਣ ਸਵਾਲ ਇਹ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ਕਿ ਫੌਜ ਸਰਕਾਰ ਕਿਵੇਂ ਚਲਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਕੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਵਿਭਾਗਾਂ ਜਾਂ ਮੰਤਰਾਲਿਆਂ ਦੀ ਵੰਡ ਹੈ ਜਾਂ ਸੱਤਾ ਸਿਰਫ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਯਾਨੀ ਫੌਜ ਮੁਖੀ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਹੈ? ਆਓ ਇਹ ਵੀ ਜਾਣੀਏ।
ਫੌਜੀ ਸ਼ਾਸਨ ਕੀ ਹੈ?
ਫੌਜੀ ਸ਼ਾਸਨ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਦੀ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਇੱਕ ਜਾਂ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਫੌਜੀ ਅਫਸਰਾਂ ਕੋਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਸ ਫੌਜੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਇਕੱਲੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਫੌਜੀ ਅਫਸਰਾਂ ਦੀ ਕੌਂਸਲ ਮਿਲ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਚਲਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ 3 ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਫੌਜ ਚਲਾਉਂਦੀ ਹੈ ਸਰਕਾਰ
ਮਿਲਟਰੀ ਜੁੰਟਾ- ਇਹ ਸਰਕਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਫੌਜੀ ਅਫਸਰਾਂ ਦੀ ਕਮੇਟੀ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ, ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੱਤਾ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕੁਝ ਸੀਨੀਅਰ ਫੌਜੀ ਅਫਸਰਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਤਖ਼ਤਾਪਲਟ ਰਾਹੀਂ ਸੱਤਾ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਮਿਆਂਮਾਰ (ਬਰਮਾ), ਅਰਜਨਟੀਨਾ ਅਤੇ ਗ੍ਰੀਸ ਵਿੱਚ ਫੌਜੀ ਜੁੰਟਾ ਸਰਕਾਰਾਂ ਬਣੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਚਲਾ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ।
ਫੌਜੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ- ਕਈ ਵਾਰ ਅਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਹੀ ਫੌਜੀ ਅਫਸਰ ਤਖ਼ਤਾ ਪਲਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵਾਗਡੋਰ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਲੈ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਉਹ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਬਣ ਕੇ ਦੇਸ਼ ‘ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਫੌਜੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਅਕਸਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਰਗੇ ਅਹੁਦਿਆਂ ਨਾਲ ਨਿਵਾਜਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹਾ ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਚਿਲੀ ਅਤੇ ਸਪੇਨ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਚਿਲੀ ਵਿਚ ਜਨਰਲ ਆਗਸਟੋ ਪਿਨੋਸ਼ੇ ਅਤੇ ਸਪੇਨ ਵਿਚ ਜਨਰਲ ਫਰਾਂਸਿਸਕੋ ਫਰੈਂਕੋ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੱਤਾ ਸੰਭਾਲੀ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਟ੍ਰਾਜਿਸ਼ਨਲ ਮਿਲਟਰੀ ਸਰਕਾਰ- ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਫੌਜੀ ਸਰਕਾਰ ਅਸਥਾਈ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਸੁਚਾਰੂ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਹਾਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ। ਇਹ ਸਰਕਾਰ ਰਾਸ਼ਟਰ ਹਿੱਤ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਥਿਤੀ ਕਾਬੂ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੋਣਾਂ ਕਰਵਾਉਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਨਵੀਂ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾਈ ਜਾ ਸਕੇ। ਨਾਈਜੀਰੀਆ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕਈ ਵਾਰ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਫੌਜੀ ਸ਼ਾਸਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੁੜ ਸਰਕਾਰ ਬਣੀ ਹੈ।
ਕਿਉਂ ਬਣਦੀ ਹੈ ਤਖਤਾਪਲਟ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ?
ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਤਖ਼ਤਾ ਪਲਟ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉਦੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਯਾਨੀ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਜਨਤਾ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਰੋਕਾਰ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ, ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਜਨਤਾ ਲਈ ਚੰਗਾ ਜਾਂ ਨੁਕਸਾਨ ਲਿਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜਦੋਂ ਫੌਜ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਖਤਰਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਤਖਤਾ ਪਲਟ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਫੌਜ ਖੁਦ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਤਖਤਾਪਲਟ ਕਰਵਾ ਕੇ ਸੱਤਾ ‘ਤੇ ਕਾਬਜ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਫੌਜ ਮੁਖੀ ਜਨਰਲ ਪਰਵੇਜ਼ ਮੁਸ਼ੱਰਫ ਨੇ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਹ ਨਵਾਜ਼ ਸ਼ਰੀਫ਼ ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਤੋਂ ਹਟਾ ਕੇ ਖ਼ੁਦ ਸੱਤਾ ਵਿਚ ਆ ਗਏ ਸਨ।
ਕਿੱਥੇ ਅਤੇ ਕਿੰਨੀ ਵਾਰ ਤਖਤਾਪਲਟ ਹੋਏ?
ਇਕ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ 1950 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ 400 ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਖਤਾਪਲਟ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਸ ਮਾਮਲੇ ‘ਚ ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕੀ ਦੇਸ਼ ਬੋਲੀਵੀਆ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਹੁਣ ਤੱਕ 20 ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਖਤਾਪਲਟ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ 10 ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਾਰ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ 4 ਵਾਰ ਤਖ਼ਤਾ ਪਲਟ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ 10 ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਾਰ ਤਖ਼ਤਾ ਪਲਟ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।
