ਕੂਟਨੀਤੀ, ਸੰਧੀ ਅਤੇ ਉਹ ਮੁਲਾਕਾਤ…ਮੋਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਿਵੇਂ ਸਾਬਕਾ ਭਾਰਤੀ ਜਲ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ?

ਕਤਰ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਏ ਗਏ ਭਾਰਤੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੇ 8 ਸਾਬਕਾ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਾਪਸ ਲਿਆਉਣ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਸਫਲ ਰਹੀ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਲਈ ਵੱਡੀ ਕੂਟਨੀਤਕ ਜਿੱਤ ਹੈ। ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਜਾਸੂਸੀ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਅਸੰਭਵ ਜਾਪਦੀ ਸੀ, ਪਰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਕੂਟਨੀਤੀ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤੀ ਨੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਆਓ ਸਮਝੀਏ ਕਿ ਮੋਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਬਚਾਇਆ। 26 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਕਤਰ ਦੀ ਇੱਕ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਅੱਠ ਸਾਬਕਾ ਭਾਰਤੀ ਜਲ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਸੂਸੀ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਹੇਠ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਸੀ। ਇਹ ਖਬਰ ਆਉਂਦੇ ਹੀ ਭਾਰਤ ‘ਚ ਹੜਕੰਪ ਮਚ ਗਿਆ। ਸਵਾਲ ਇਹ ਉੱਠਿਆ ਕਿ ਕੀ ਸਰਕਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾ ਸਕੇਗੀ, ਕੀ ਰਾਹ ਲੱਭੇਗੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਐਸ ਜੈਸ਼ੰਕਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਕੀ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣਗੇ? ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਇਸ ‘ਤੇ ਸੀ।

ਭਾਰਤ ਦੀ ਕੂਟਨੀਤੀ ਕਾਰਨ ਬਦਲੀ ਪੂਰੀ ਤਸਵੀਰ

ਭਾਰਤ ਨੇ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਦੀ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ। ਕੋਈ ਰੌਲਾ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਰੱਖੀ। ਕਤਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਦੂਤ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਜਾਰੀ ਰਹੀ। ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਅਪਡੇਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਇਆ ਪਰ ਕਦਮ ਦਰ ਕਦਮ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ। ਇਹ ਸਮੇਂ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ ਜੋ ਕੂਟਨੀਤੀ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ। ਮਾਮਲਾ ਸਿਰਫ਼ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਪੀਐਮ ਮੋਦੀ ਅਤੇ ਕਤਰ ਦੇ ਮੁਖੀ ਸ਼ੇਖ ਤਮੀਮ ਬਿਨ ਹਮਦ ਨੇ ਦਸੰਬਰ ਵਿੱਚ ਦੁਬਈ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੰਮੇਲਨ ਵਿੱਚ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਸੰਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ। ਮੁਲਾਕਾਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੀਐਮ ਮੋਦੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਤਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਭਲਾਈ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ – ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੱਡੀ ਕੂਟਨੀਤਕ ਜਿੱਤ, ਕਤਰ ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਰਿਹਾਅ ਹੋਏ ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਜਵਾਨ ਪੀਐਮ ਮੋਦੀ ਨੇ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਵਾਲੇ ਕੈਦੀਆਂ ਬਾਰੇ ਜਨਤਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਚਰਚਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਪਰ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਤਰ ਦੇ ਮੁਖੀ ਸ਼ੇਖ ਤਮੀਮ ਬਿਨ ਹਮਦ ਅਲ ਥਾਨੀ ਤੋਂ ਉਥੇ ਰਹਿ ਰਹੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ। ਇਸ ਦਾ ਅਸਰ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ। 28 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਚੰਗੀ ਖ਼ਬਰ ਆਈ ਕਿ ਕਤਰ ਦੀ ਉੱਚ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਤੈਅ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।

ਕਤਰ ਦੀ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਹੈ ਅਕਸ?

ਵਿਦੇਸ਼ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਕਤਰ ਅਜਿਹਾ ਦੇਸ਼ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜੋ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਿਚੋਲਗੀ ਰਾਹੀਂ ਦੋ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿਵਾਦਾਂ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਤਰ ਨੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਅਤੇ ਹਮਾਸ ਵਿਚਾਲੇ ਜੰਗ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਵੀ ਵਿਚੋਲਗੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਦੁਨੀਆ ‘ਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਧਦੇ ਕੱਦ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਕਤਰ ਕਦੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਅਕਸ ਨੂੰ ਖਰਾਬ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੇਗਾ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਰਤ ਨੇ ਮਾਮਲਾ ਚੁੱਕਿਆ, ਕਤਰ ਨੂੰ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਰਾਹਤ ਦੇਣੀ ਪਈ। ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਸਬੰਧਾਂ ਅਤੇ ਕੂਟਨੀਤੀ ਕੰਮ ਆਈ।

ਕੀ 2014 ਦੀ ਸੰਧੀ ਦਾ ਦਿੱਤਾ ਹਵਾਲਾ?

ਇਸ ਸਾਰੀ ਘਟਨਾ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, 2014 ਦੀ ਸੰਧੀ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਜ਼ਾ ਭੁਗਤ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਚਰਚਾ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਕੂਟਨੀਤਕ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਉਠਾਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਤੁਰਕੀ ਨਾਲ ਵੀ ਇਸ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸਬੰਧ ਕਤਰ ਅਤੇ ਉਥੋਂ ਦੇ ਰਾਜ ਦੇ ਮੁਖੀ ਨਾਲੋਂ ਬਿਹਤਰ ਹਨ।