ਦੀਵਾਲੀਆ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਕਿਵੇਂ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਲੋਨ?
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਕਈ ਵਾਰ ਡਿਫਾਲਟ ਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੀ ਹੈ, ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਇਸਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਬੇਲਆਊਟ ਪੈਕੇਜ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਹੁਣ ਤੱਕ IMF ਤੋਂ 23 ਵਾਰ ਕਰਜ਼ੇ ਲੈ ਚੁੱਕਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰ ਉਹ ਪੁਰਾਣੇ ਕਰਜ਼ੇ ਵਾਪਸ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ ਹੈ।

ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਵਿੱਤੀ ਹਾਲਤ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਲੁਕੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਬੋਝ ਹੇਠ ਦੱਬਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਮਹਿੰਗਾਈ ਅਸਮਾਨ ਛੂਹ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੁਦਰਾ ਭੰਡਾਰ ਅਕਸਰ ਖਤਮ ਹੋਣ ਦੇ ਕੰਢੇ ‘ਤੇ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਹੈਰਾਨੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ IMF (ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੁਦਰਾ ਫੰਡ), ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਅਨ ਡਿਵਲਪਮੈਂਟ ਬੈਂਕ (ADB) ਵਰਗੀਆਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਜੰਸੀਆਂ ਤੋਂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਅਰਬਾਂ ਡਾਲਰ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਸਵਾਲ ਇਹ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਉਂ?
ਵਾਰ-ਵਾਰ ਕਰਜ਼ਾ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਕਈ ਵਾਰ ਡਿਫਾਲਟ ਦੇ ਕੰਢੇ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੀ ਹੈ, ਪਰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਜੇ ਵੀ ਇਸਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਬੇਲਆਊਟ ਪੈਕੇਜ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ IMF ਤੋਂ 23 ਵਾਰ ਕਰਜ਼ਾ ਲਿਆ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰ ਇਹ ਪੁਰਾਣੇ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ ਹੈ।
ਫਿਰ ਵੀ IMF ਕਿਉਂ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਰਜ਼ਾ ?
ਇਸਦਾ ਜਵਾਬ ਸਿਰਫ਼ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਰਾਜਨੀਤੀ ਅਤੇ ਕੂਟਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਛੁਪਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ:
ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਮਹੱਤਵ: ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਇੱਕ ਰਣਨੀਤਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ – ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਸਰਹੱਦੀ, ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਚੀਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ। ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ ਇਸਨੂੰ ਇਸਲਾਮੀ ਕੱਟੜਵਾਦ, ਅੱਤਵਾਦੀ ਨੈੱਟਵਰਕ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਸੰਤੁਲਨ ਬਿੰਦੂ ਮੰਨਦੇ ਹਨ।
ਅੱਤਵਾਦ ਕੰਟਰੋਲ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਸਥਿਰਤਾ: ਆਈਐਮਐਫ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਢਹਿ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉੱਥੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਸਥਿਰਤਾ ਫੈਲ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਅੱਤਵਾਦ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਇਸਨੂੰ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ “ਚਲਾਏ ਰੱਖਣ” ਲਈ ਕਰਜ਼ੇ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਬੈਂਕਿੰਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਰੱਖਿਆ: ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਡਿਫਾਲਟ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਜਦੋਂ ਇਸਦੇ ਬੈਂਕਿੰਗ ਅਤੇ ਵਪਾਰ ਦਾ ਕੁਝ ਹਿੱਸਾ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ
ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਦਾ ਲਾਭ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਦਾ। ਇਹ ਪੈਸਾ ਅਕਸਰ ਪੁਰਾਣੇ ਕਰਜ਼ਿਆਂ, ਫੌਜੀ ਖਰਚਿਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਖਰਚਿਆਂ ਦੀ ਅਦਾਇਗੀ ‘ਤੇ ਖਰਚ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ, ਗੈਰ-ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਨੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਫਜ਼ੂਲ ਖਰਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਵਿਗਾੜਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਕਦੋਂ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗਾ?
ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਟੈਕਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਧਾਉਣ, ਸਰਕਾਰੀ ਖਰਚਿਆਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਅਤੇ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਲਿਆਉਣ ਵਰਗੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸੁਧਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਦਾ ਇਹ ਚੱਕਰ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗਾ। ਆਈਐਮਐਫ ਅਤੇ ਹੋਰ ਏਜੰਸੀਆਂ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਕਰਜ਼ੇ ਦਿੰਦੀਆਂ ਰਹਿਣਗੀਆਂ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤਕ ਲਾਭ ਮਿਲਦੇ ਰਹਿਣਗੇ।