ਕਿੱਥੇ ਹੈ ਸੇਂਟ ਮਾਰਟਿਨ ਟਾਪੂ? ਜਿਸ ‘ਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਬਜ਼ਾ, ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ ਲਗਾਏ ਆਰੋਪ
ਇਹ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਸੁੰਦਰ ਟਾਪੂ ਹੈ। ਇਹ ਆਪਣੀ ਅਦਭੁਤ ਕੁਦਰਤੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਫ਼ ਨੀਲਾ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਕੋਰਲ ਵਰਗੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਭਰਪੂਰਤਾ ਇੱਥੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਟਾਪੂ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੈਲਾਨੀ ਸਥਾਨ ਵੀ ਹੈ।
ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ ਨੇ ਹਿੰਸਾ ਦਰਮਿਆਨ ਦੇਸ਼ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੁਣ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਤਖ਼ਤਾ ਪਲਟ ਲਈ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਇਆ। ਬਰਖਾਸਤ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ ਨੇ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਸ ਨੇ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਖਾੜੀ ਵਿੱਚ ਸੇਂਟ ਮਾਰਟਿਨ ਟਾਪੂ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤੀ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ।
ਇਕਨਾਮਿਕ ਟਾਈਮਜ਼ ਨੇ ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਕਿਹਾ, ਜੇ ਮੈਂ ਸੇਂਟ ਮਾਰਟਿਨ ਟਾਪੂ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਹੁੰਦੀ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਖਾੜੀ ਦੇ ਇਸ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਸੱਤਾ ‘ਚ ਬਣੀ ਰਹਿ ਸਕਦੀ ਸੀ।” ਆਓ ਇਹ ਜਾਣਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੀਏ ਕਿ ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ ਦੁਆਰਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਟਾਪੂ ਕਿੱਥੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਖਾੜੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਕਿੰਨੀ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ।
ਸੇਂਟ ਮਾਰਟਿਨ ਟਾਪੂ ਕਿੰਨਾ ਵੱਡਾ ਹੈ?
ਸੇਂਟ ਮਾਰਟਿਨ ਟਾਪੂ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਨਾਰੀਕੇਲ ਜਿੰਜੀਰਾ (ਨਾਰੀਅਲ ਟਾਪੂ) ਜਾਂ ਦਾਰੁਚੀਨੀ ਟਾਪੂ (ਦਾਲਚੀਨੀ ਟਾਪੂ) ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਖਾੜੀ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ 3 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਵਰਗ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਟਾਪੂ ਹੈ। ਇਹ ਟਾਪੂ ਕੌਕਸ ਬਾਜ਼ਾਰ-ਤੰਕਾਫ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 9 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਹ ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਤੱਟ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 8 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪੱਛਮ ਵੱਲ, ਨਾਫ ਨਦੀ ਦੇ ਮੂੰਹ ‘ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।
ਇਹ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੁੰਦਰ ਛੋਟਾ ਟਾਪੂ ਹੈ. ਇਹ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਕੋਰਲ ਆਈਲੈਂਡ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਅਦਭੁਤ ਕੁਦਰਤੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਫ਼ ਨੀਲਾ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਕੋਰਲ ਵਰਗੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਭਰਪੂਰਤਾ ਇੱਥੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਟਾਪੂ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੈਲਾਨੀ ਸਥਾਨ ਵੀ ਹੈ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਥੋਂ ਦਾ ਮੌਸਮ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਟਾਪੂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮੱਛੀਆਂ ਫੜਨ, ਚਾਵਲ-ਨਾਰੀਅਲ ਦੀ ਖੇਤੀ ਅਤੇ ਸੈਰ-ਸਪਾਟੇ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਟਾਪੂ ‘ਤੇ ਲਗਭਗ 6 ਹਜ਼ਾਰ ਲੋਕ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿਚਕਾਰ ਵਿਵਾਦ
ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਖੂਬਸੂਰਤ ਟਾਪੂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿਚਾਲੇ ਲਗਾਤਾਰ ਵਿਵਾਦ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਮੁੰਦਰੀ ਸੀਮਾ ਦੀ ਹੱਦਬੰਦੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵਿਵਾਦ ਕਾਰਨ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਦੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਟਕਰਾਅ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਮੱਛੀ ਫੜਨ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਝੜਪ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। 2012 ਵਿੱਚ, ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਲਈ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨਲ (ITLOS) ਨੇ ਫੈਸਲਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਹ ਟਾਪੂ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਸਮੁੰਦਰ, ਮਹਾਂਦੀਪੀ ਸ਼ੈਲਫ ਅਤੇ EEZ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
2018 ਵਿੱਚ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੇ ਇੱਕ ਅੱਪਡੇਟ ਕੀਤੇ ਨਕਸ਼ੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਟਾਪੂ ਨੂੰ ਇਸਦੇ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਖੇਤਰ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਮਿਆਂਮਾਰ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸ “ਗਲਤੀ” ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ।
ਰਣਨੀਤਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਿਉਂ ਹੈ?
ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ ਵੱਲੋਂ ਲਾਏ ਗਏ ਦੋਸ਼ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਚੀਨ ਆਪਣੇ ਅਖੌਤੀ ਬੈਲਟ ਐਂਡ ਰੋਡ ਇਨੀਸ਼ੀਏਟਿਵ (ਬੀਆਰਆਈ) ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਫੌਜੀ ਠਿਕਾਣਿਆਂ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਵਪਾਰ ਗਲਿਆਰਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਬਣਾ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬੈਲਟ ਐਂਡ ਰੋਡ ਇਨੀਸ਼ੀਏਟਿਵ (ਬੀਆਰਆਈ) ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਾਲੇ ਕਸ਼ਮੀਰ (ਪੀਓਕੇ) ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧ ਰਹੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਚੌਕਸ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇੰਡੋ-ਪੈਸੀਫਿਕ ਰਣਨੀਤੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਣਨੀਤਕ ਭਾਈਵਾਲ ਹੈ। ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਦੇ ਵਧਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ QUAD ਸੰਵਾਦ ਅਤੇ ਮਾਲਾਬਾਰ ਨੇਵਲ ਅਭਿਆਸ ਵਰਗੀਆਂ ਹੋਰ ਵਿਧੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ ਹਨ।
