ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀਆਂ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਦਾਸੀਆਂ ਕਿਉਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਤਲਵੰਡੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕੈਲੰਡਰ ਮੁਤਾਬਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਨਮ ਮਿਤੀ 15 ਅਪ੍ਰੈਲ 1469 ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਨ ਕਾਰਤਿਕ ਪੂਰਨਿਮਾ ਦੇ ਦਿਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਉਤਸਵ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੇ ਗੁਰੂ ਹਨ। ਉਹ ਇੱਕ ਸੰਤ, ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ, ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ, ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਯੋਗੀ, ਧਾਰਮਿਕ ਸੁਧਾਰਕ, ਨੇਤਾ, ਕਵੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਛੋਟੇ- ਛੋਟੇ ਕਿਸੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅੱਜ ਵੀ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਪੈਦਲ ਲੰਬਾ ਸਫ਼ਰ ਕੀਤਾ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਦਾਸੀਆਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਲਈ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤੇ।
ਕਿਥੇ ਹੋਇਆ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਤਲਵੰਡੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕੈਲੰਡਰ ਮੁਤਾਬਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਨਮ ਮਿਤੀ 15 ਅਪ੍ਰੈਲ 1469 ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਨ ਕਾਰਤਿਕ ਪੂਰਨਿਮਾ ਦੇ ਦਿਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਉਤਸਵ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਅਕਤੂਬਰ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਦਿਵਾਲੀ ਤੋਂ 15 ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।
ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਧਰਮ ਤੇ ਅਧਿਆਤਮ ਵਿੱਚ ਰੁਚੀ
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਧਰਮ, ਅਧਿਆਤਮਿਕਤਾ ਅਤੇ ਦੁਨਿਆਵੀ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਸੀ। । ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਅਧਿਆਤਮਿਕ, ਧਾਰਮਿਕ ਚਿੰਤਨ ਅਤੇ ਸਤਿਸੰਗ ਵਿਚ ਰੁਚੀ ਰੱਖਦੇ ਸੀ। ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਹੋਏ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਸਹੁਰੇ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ‘ਤੇ ਚੱਲ ਪਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਫ਼ਰਾਂ ਨੂੰ ਉਦਾਸੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕਿਉਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਦਾਸੀ
ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਵਿੱਚ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਘਰ ਛੱਡ ਕੇ ਲੰਬੀਆਂ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪਰਿਵਾਰਕ ਜੀਵਨ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਾਧੂ ਵਾਂਗ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕੀਤਾ। ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਿੰਦੂ, ਜੈਨ, ਬੋਧੀ, ਮੁਸਲਿਮ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ ਦੇ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਈਸ਼ਵਰਵਾਦ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ।
ਕੀ ਸੀ ਮਕਸਦ
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ, ਧਰਮ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਅਸਲ ਸਰੂਪ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣਾ, ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਤ ਕੂੜ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦੇਣਾ ਸੀ। ਪਿਆਰ, ਕੁਰਬਾਨੀ, ਸੰਜਮ ਅਤੇ ਨੇਕੀ ਸੀ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਯਾਤਰਾ
1499 ਅਤੇ 1509 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਯਾਤਰਾ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੱਯਦਪੁਰ, ਤਾਲੁੰਬਾ, ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ, ਪਾਣੀਪਤ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਸਿਲਹਟ, ਢਾਕਾ ਅਤੇ ਜਗਨਨਾਥ ਪੁਰੀ ਆਦਿ ਸਥਾਨਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ। ਪੁਰੀ ਤੋਂ ਉਹ ਭੋਪਾਲ, ਚੰਦੇਰੀ, ਆਗਰਾ ਅਤੇ ਗੁੜਗਾਉਂ ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬ ਪਰਤੇ। ਆਪਣੀਆਂ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਮੀਰ ਲੋਕਾਂ, ਸੰਤਾਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜਿਆ।
ਦੂਜੀ ਤੋਂ ਚੌਥੀ ਉਦਾਸੀ
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਦੂਸਰੀ ਉਦਾਸੀ 1510 ਤੋਂ 1515, ਤੀਜੀ ਉਦਾਸੀ 1515 ਤੋਂ 1517 ਅਤੇ ਚੌਥੀ ਉਦਾਸੀ 1517 ਤੋਂ 1521 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਈ। ਦੂਜੀ ਉਦਾਸੀ ਵਿੱਚ ਉਹ ਰਾਜਸਥਾਨ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਤੋਂ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਰਾਮੇਸ਼ਵਰਮ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਗਏ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਕੋਚੀਨ, ਗੁਜਰਾਤ, ਸਿੰਧ ਰਾਹੀਂ ਵਾਪਸ ਆਇਆ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ। ਤੀਜੀ ਉਦਾਸੀ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਾਂਗੜਾ, ਚੰਬਾ, ਮੰਡੀ ਨਦੌਣ, ਬਿਲਾਸਪੁਰ, ਕਸ਼ਮੀਰ ਘਾਟੀ, ਕੈਲਾਸ਼ ਪਰਬਤ ਅਤੇ ਮਾਨ ਸਰੋਵਰ ਝੀਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਤਿੱਬਤ ਵੀ ਗਏ ਸੀ ਅਤੇ ਉਥੋਂ ਲੱਦਾਖ ਅਤੇ ਜੰਮੂ ਦੇ ਰਸਤੇ ਪੰਜਾਬ ਪਰਤੇ ਸੀ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਕਈ ਯੋਗੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮਿਲੇ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਚੌਥੀ ਉਦਾਸੀ ਵਿੱਚ ਮੱਕਾ, ਮਦੀਨਾ ਅਤੇ ਬਗਦਾਦ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਾਬੁਲ ਅਤੇ ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਰਾਹੀਂ ਇਰਾਨ ਵਾਪਸ ਪਰਤੇ।
