Ganesh Chaturthi 2023: ਕਿਵੇਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਗਣੇਸ਼ ਚਤੁਰਥੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ, ਕੀ ਹੈ ਇਸ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਜਾਣੋ ਪੌਰਾਣਿਕ ਕਹਾਣੀ

Ganesh Chaturthi 2023: ਗਣੇਸ਼ ਚਤੁਰਥੀ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਇਸ ਦਿਨ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਅਤੇ ਗੋਆ ਵਰਗੇ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਵੱਖਰਾ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਬੱਪਾ ਦੇ ਆਗਮਨ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਕਈ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥੀਮ ਦੇ ਪੰਡਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਬੱਪਾ ਦੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਗਣੇਸ਼ ਉਤਸਵ ਦੌਰਾਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੋਂ ਲੋਕ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਨ 10 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਗਣੇਸ਼ ਚਤੁਰਥੀ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਗਣੇਸ਼ ਚਤੁਰਥੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਬੱਪਾ ਨੂੰ ਘਰ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 10 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਨੰਤ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਉਸ ਦਾ ਵਿਸਰਜਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਗਣੇਸ਼ ਚਤੁਰਥੀ 19 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਮਨਾਈ ਜਾਵੇਗੀ।

ਗਣੇਸ਼ ਉਤਸਵ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ

ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਕਿਸਮਤ, ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦਾ ਦੇਵਤਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਗਣੇਸ਼ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਘਰ ‘ਚ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਉਤਸਵ ਦੇ 10 ਦਿਨ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਭਗਤਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖ ਦੂਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਵੀ ਬੱਪਾ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਪੂਰੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਗੋਆ ਅਤੇ ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਆਦਿ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪੰਡਾਲ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਦਿਨ ਸਾਰੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਦਾ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਗਣੇਸ਼ ਚਤੁਰਥੀ ਦਾ ਵਰਤ ਵੀ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰੀਕ ‘ਤੇ ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਨਾਲ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ‘ਚ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਅਤੇ ਕਈ ਲਾਭ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਕਿਉਂ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਗਣੇਸ਼ ਚਤੁਰਥੀ ?

ਗਣੇਸ਼ ਚਤੁਰਥੀ ਨੂੰ ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਿਥਿਹਾਸ ਮੁਤਾਬਕ ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਦਾ ਜਨਮ ਭਾਦਰਪਦ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਸ਼ੁਕਲ ਪੱਖ ਦੀ ਚਤੁਰਥੀ ਤਰੀਕ ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਗਣੇਸ਼ੋਤਸਵ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਹਰ ਕੋਈ ਬੱਪਾ ਦੇ ਘਰ ਬੈਠਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 10 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਨਾਲ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੋਈ ਵੀ ਨਵਾਂ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ। ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਨੂੰ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਤੁਹਾਡੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਦੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਛਤਰਪਤੀ ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੀ ਗਣੇਸ਼ ਉਤਸਵ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਮੌਜੂਦ ਹੈ।

ਗਣਪਤੀ ਵਿਸਰਜਨ ਕਿਵੇਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ?

ਅਜਿਹਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗਣੇਸ਼ ਚਤੁਰਥੀ ਦੇ ਦਿਨ ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ 10 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਸਰਜਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਇਹ ਜਾਣਨ ਲਈ ਉਤਸੁਕ ਹੋਣਗੇ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਨੂੰ ਇੰਨੀ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਲਿਆਉਣ ਅਤੇ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿਉਂ ਵਿਸਰਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਹਾਣੀ ਛੁਪੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਪੌਰਾਣਿਕ ਕਥਾ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਵੇਦਵਿਆਸ ਨੇ ਮਹਾਭਾਰਤ ਦੀ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਕ੍ਰਮਬੱਧ ਕਰਨ ਲਈ ਭਗਵਾਨ ਗਣਪਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਗਣੇਸ਼ ਚਤੁਰਥੀ ਦੇ ਦਿਨ ਹੀ ਵਿਆਸ ਜੀ ਸਲੋਕਾਂ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਗਣੇਸ਼ ਜੀ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। 10 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਲਗਾਤਾਰ ਲਿਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਣੇਸ਼ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਨਾਲ ਢੱਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਪਰਤ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਨੇ ਚਤੁਰਥੀ ਦੇ 10ਵੇਂ ਦਿਨ ਸਰਸਵਤੀ ਨਦੀ ‘ਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਹੀ ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਨੂੰ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਨਾਲ ਵਿਸਰਜਨ ਕਰਨ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ।