ਕੀ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦਾ ਬੱਚੇ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ‘ਤੇ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ? ਪੁੱਤਰਾਂ, ਧੀਆਂ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਿਯਮ
ਹਿੰਦੂ ਉਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਐਕਟ ਇਹ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਬਾਲਗ, ਅਣਵਿਆਹਿਆ ਬੱਚਾ ਵਸੀਅਤ ਛੱਡੇ ਬਿਨਾਂ ਮਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਜਾਇਦਾਦ ਦੇ ਵਾਰਸ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ। ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਅਜਿਹੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ, ਮਾਪੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦੀ ਪੂਰੀ ਮਲਕੀਅਤ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ‘ਤੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣੂ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਸਵਾਲ ਕਿ ਕੀ ਮਾਪੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਘੱਟ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਨੂੰਨ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਅਜਿਹੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨਿਯਮ ਖਾਸ ਹਨ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਲਿੰਗ ਸਮੇਤ ਕੁਝ ਖਾਸ ਸਥਿਤੀਆਂ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਲੇਖ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਥਿਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਐਕਟ ਦੇ ਤਹਿਤ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ‘ਤੇ ਅਧਿਕਾਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਐਕਟ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀਆਂ ਮੁੱਖ ਸੋਧਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ।
ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਮਾਪਿਆਂ ਕੋਲ ਕਨੂੰਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ‘ਤੇ ਸਵੈਚਲਿਤ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕੁਝ ਖਾਸ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਇਸਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਹਿੰਦੂ ਉਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਐਕਟ, 2005 ਵਿੱਚ ਸੋਧਿਆ ਗਿਆ, ਉਹਨਾਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਦੀ ਰੂਪ ਰੇਖਾ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਤਹਿਤ ਮਾਪੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦੇ ਵਾਰਸ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਅਜਿਹੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਮੌਤ ਬਿਨਾਂ ਵਸੀਅਤ ਦੇ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਬੱਚੇ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਕਦੋਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ?
ਹਿੰਦੂ ਉਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਐਕਟ ਇਹ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਬਾਲਗ, ਅਣਵਿਆਹਿਆ ਬੱਚਾ ਵਸੀਅਤ ਛੱਡੇ ਬਿਨਾਂ ਮਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਜਾਇਦਾਦ ਦੇ ਵਾਰਸ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ। ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਅਜਿਹੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ, ਮਾਪੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦੀ ਪੂਰੀ ਮਲਕੀਅਤ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਮਾਤਾ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਜਾਇਦਾਦ ਲਈ ਵੱਖਰੇ ਅਤੇ ਵੱਖਰੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਵਿਰਾਸਤ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦੋ ਮਾਪਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਮਾਲਕੀ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਵਾਰਸ ਵਜੋਂ ਮਾਂ ਦੀ ਤਰਜੀਹ
ਹਿੰਦੂ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਐਕਟ ਬੱਚੇ ਦੀ ਬੇਵਕਤੀ ਮੌਤ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਮਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰਸ ਵਜੋਂ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਮਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਾਇਦਾਦ ਦੀ ਵਾਰਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਿਤਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਜਾਇਦਾਦ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨ ਦਾ ਵੀ ਹੱਕਦਾਰ ਹੈ, ਦੂਜਾ ਵਾਰਸ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਮਾਂ ਹੁਣ ਜਿੰਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਾਂ ਵਿਰਾਸਤ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਹੈ, ਤਾਂ ਦੂਜੇ ਵਾਰਸ ਵਜੋਂ ਪਿਤਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਲਾਗੂ ਹੋਣਗੇ। ਅਜਿਹੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਵਿਰਾਸਤ ਲਈ ਲੜ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਿਤਾ ਜਾਇਦਾਦ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਵਾਰਸਾਂ ਨਾਲ ਬਰਾਬਰ ਸਾਂਝਾ ਕਰੇਗਾ।
ਪੁੱਤਰਾਂ ਅਤੇ ਧੀਆਂ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਿਯਮ
ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ‘ਤੇ ਵਿਰਾਸਤੀ ਅਧਿਕਾਰ ਵੀ ਇਸ ਗੱਲ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬੱਚਾ ਮਰਦ ਹੈ ਜਾਂ ਔਰਤ। ਹਿੰਦੂ ਉਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਐਕਟ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਲਿੰਗ-ਅਧਾਰਿਤ ਭੇਦ-ਭਾਵਾਂ ਦੀ ਰੂਪਰੇਖਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ:
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਪੁੱਤਰ: ਜੇਕਰ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਇੱਛਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਮਾਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਿਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜੇਕਰ ਮਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਪਿਤਾ, ਹੋਰ ਸੰਭਾਵੀ ਵਾਰਸਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਜਾਇਦਾਦ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਸਾਂਝਾ ਕਰੇਗਾ।
ਧੀਆਂ: ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ, ਜੇਕਰ ਇੱਕ ਧੀ ਬਿਨਾਂ ਵਸੀਅਤ ਦੇ ਗੁਜ਼ਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉਸਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੁਆਰਾ, ਉਸਦੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਮ੍ਰਿਤਕ ਧੀ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉਸਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦੇ ਵਾਰਸ ਹੋਣ ਲਈ ਆਖਰੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਪਤੀ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਧੀ ਅਣਵਿਆਹੀ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਉਸ ਦੇ ਵਾਰਸ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜੇਕਰ ਧੀ ਵਿਆਹੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਤਾਂ ਵਿਰਾਸਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਉਸਦੇ ਬੱਚਿਆਂ (ਜੇ ਕੋਈ ਹੈ), ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਸਦੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦੇਣ ਲਈ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਰਸਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਹਿੱਸਾ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਜਾਇਦਾਦ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
