ਸਿਰਫ਼ ਲੋਹੜੀ-ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਹ 13 ਤਿਉਹਾਰ ਫਸਲਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ

Lohri-Makar Sankranti: ਭਾਰਤ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਵਿੱਚ ਏਕਤਾ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਤੇ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦੇ ਲੋਕ ਇਕੱਠੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੱਲ ਸਾਂਝੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਹੈ ਫਸਲਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਤਿਉਹਾਰ। ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪੋਂਗਲ ਤੱਕ ਅਤੇ ਵਿਸਾਖੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਓਣਮ ਤੱਕ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤਿਉਹਾਰ ਹਨ ਜੋ ਨਵੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਫਸਲਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕਿਹੜੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਤਿਉਹਾਰ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਕੀ ਹੈ?

ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਫਸਲਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦਿੱਲੀ, ਬਿਹਾਰ, ਉੱਤਰ-ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਝਾਰਖੰਡ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ 14-15 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਸੂਰਜ, ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਰੁੱਤਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ‘ਤੇ ਸੂਰਜ ਦੇਵਤਾ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਗੰਗਾਸਾਗਰ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮੇਲਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਹਰ ਸਾਲ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਰਾਜਾਂ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਪਹੁੰਚਦੇ ਹਨ।

ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸੂਰਜ ਦੱਖਣਾਇਣ ਤੋਂ ਉੱਤਰਾਇਣ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਦਾ ਮੌਸਮ ਖਤਮ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਖਿਚੜੀ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਖਿਚੜੀ ਅਤੇ ਤਿਲ ਖਾਣ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬ-ਹਰਿਆਣਾ ‘ਚ ਲੋਹੜੀ-ਵਿਸਾਖੀ

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਓਣਮ ਕੇਰਲ ਦਾ ਇੱਕ 10 ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ ਮਹਾਬਲੀ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਓਣਮ ਦੇ 10ਵੇਂ ਜਾਂ ਆਖਰੀ ਦਿਨ ਭਾਵ ਤਿਰੂਓਣਮ ਵਾਲੇ ਦਿਨ, ਰਾਜਾ ਮਹਾਬਲੀ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਪਰਜਾ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਆਪਣੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ, ਪੰਜਾਬ-ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ, ਵਿਸਾਖੀ ਨਵੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਸਵਾਗਤ ਲਈ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਭੰਗੜਾ ਅਤੇ ਗਿੱਧਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਆਕਰਸ਼ਣ ਹੈ।

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਲੋਹੜੀ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਫਸਲਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਿਨ ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਯੋਧੇ ਨੇ ਗੰਜੀਬਾਰ ਦੇ ਰਾਜੇ ਦੀ ਫੌਜ ਨਾਲ ਲੜ ਕੇ ਸੁੰਦਰੀ ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਬਚਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਬਾਲ ਕੇ ਅਤੇ ਗੀਤ ਗਾ ਕੇ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਇਆ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ

ਜਿਸ ਮੁਗਲਈ ਖਾਣੇ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਵੀ ਦੀਵਾਨੇ ਕਿੱਥੋ ਆਉਂਦੇ ਸੀ ਉਸ ਦੇ ਮਸਾਲੇ

ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਧੁਰੰਧਰ ਦੇ ਰਹਿਮਾਨ ਵਰਗੇ ਕਿੰਨੇ ਡਕੈਤ?

ਬਾਰ, ਪੱਬ ਅਤੇ ਨਾਈਟ ਕਲੱਬ ਵਿੱਚ ਕੀ ਅੰਤਰ ਹੈ?

ਨੁਆਖਾਈ ਓਡੀਸ਼ਾ ਤੇ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦਾ ਇੱਕ ਤਿਉਹਾਰ

ਨੁਆਖਾਈ ਨਾਮ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਨਵਾਂ ਭੋਜਨ ਜੋ ਨਵੀਂ ਫਸਲ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਓਡੀਸ਼ਾ ਅਤੇ ਗੁਆਂਢੀ ਰਾਜ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਭਾਦੋ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਸ਼ੁਕਲ ਪੱਖ ਦੀ ਪੰਚਮੀ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਆਕਰਸ਼ਣ ਅਰਸਾ ਪੀਠਾ ਹੈ। ਅਸਾਮ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤਿਉਹਾਰ ਬਿਹੂ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਵੈਸ਼ਾਖ, ਮਾਘ ਅਤੇ ਕਾਰਤਿਕ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਿਹੂ ਨਾਚ ਅਤੇ ਬਿਹੂ ਗਾਇਨ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਛਾਣ ਹਨ।

ਪੋਂਗਲ ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ

ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਵਿੱਚ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪੋਂਗਲ ਨੂੰ ਵੀ ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸੂਰਜ ਦੇਵਤਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਇੱਕ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਭੋਗੀ ਪੋਂਗਲ, ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਥਾਈ ਪੋਂਗਲ, ਤੀਜੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਮੱਟੂ ਪੋਂਗਲ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਦਿਨ ਨੂੰ ਕਾਨੁਮ ਪੋਂਗਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਕੇਰਲ-ਕਰਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਵਿਸ਼ੂ ਤਿਉਹਾਰ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਮਲਿਆਲਮ ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਵਿਸ਼ੁਕਣੀ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੀ ਝਾਕੀ। ਜਦੋਂ ਕਿ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਅਤੇ ਗੋਆ ਵਿੱਚ, ਗੁੜੀ ਪੜਵਾ ਤਿਉਹਾਰ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਚੈਤ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਸ਼ੁਕਲ ਪ੍ਰਤੀਪਦਾ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਮੇਘਾਲਿਆ ਵਿੱਚ ਵਾਂਗਾਲਾ ਅਤੇ ਨੋਂਗਕਰਮ

ਉਗਾਦੀ ਤਿਉਹਾਰ ਕਰਨਾਟਕ, ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਵਿੱਚ ਚੈਤ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਤਾਰੀਖ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੱਤਯੁੱਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਇਸ ਦਿਨ ਭਗਵਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਦੇ ਰਾਜਭਾਗ ਨਾਲ ਹੋਈ ਸੀ। ਦੇਵੀ ਪੂਜਾ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ, ਚੈਤਰਾ ਨਵਰਾਤਰੀ, ਵੀ ਇਸ ਤਾਰੀਖ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਆਸ਼ਾੜ੍ਹ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਬੋਨਾਲੂ ਮਹਾਕਾਲੀ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਇੱਕ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। ਇਹ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ।

ਮੇਘਾਲਿਆ ਵਿੱਚ ਗਾਰੋ ਕਬੀਲੇ ਦੁਆਰਾ ਵੰਗਾਲਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸੂਰਜ ਦੀ ਪੂਜਾ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ, ਜੋ ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਜੰਗੀ ਨਾਚ ਨਾਲ ਸਮਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੇਘਾਲਿਆ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪੋਮਬਲਾਂਗ ਨੋਂਗਕਰਮ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖਾਸੀ ਕਬੀਲੇ ਦੁਆਰਾ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ, ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਨੋਂਗਕਰਮ ਨਾਚ ਨਾਲ ਸਮਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਫਸਲ ਦੇ ਆਉਣ ‘ਤੇ ਨਬੰਨਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਬੰਨਾ ਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਹੈ ਨਵਾਂ ਅਨਾਜ। ਇਹ ਝੋਨੇ ਦੀ ਫਸਲ ਦੇ ਸਫਲ ਉਤਪਾਦਨ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੇਲਾ ਵੀ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੇਰਲ ਵਿੱਚ, ਮਕਾਰਵਿਲੱਕੂ ਤਿਉਹਾਰ ਹਰ ਸਾਲ ਸੱਤ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਬਰੀਮਾਲਾ ਦੇ ਭਗਵਾਨ ਅਯੱਪਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ।