ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਨੇ ਤੋੜ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਮਰ, ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਕਰਾਚੀ ਬੰਦਰਗਾਹ, ਪੜ੍ਹੋ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਟ੍ਰਾਈਡੈਂਟ ਦੀ ਕਹਾਣੀ

ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਟ੍ਰਾਈਡੈਂਟ ਦੀ ਕਹਾਣੀ

ਸਾਲ 1971. ਦਸੰਬਰ ਦਾ ਮਹੀਨਾ। ਤਰੀਕ ਸੀ ਤਿੰਨ। ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਭਿਆਨਕ ਜੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਮੌਜੂਦਾ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੂਰਬੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉੱਥੇ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਭਿੜ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਜੰਗ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਸੀ। ਨਤੀਜਾ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਿਰਫ 13 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲੀ ਇਸ ਜੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੂਰਬੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਨਾਂ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਤੋਂ ਮਿਟ ਗਿਆ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਇਕ ਨਵਾਂ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਕੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ‘ਤੇ ਆਪਣੀ ਜਗ੍ਹਾ ਬਣਾ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਦੇ ਵੱਡੇ ਬੇੜੇ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਅੱਗੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।

ਪਰ ਜੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਦੇ ਅਗਲੇ ਹੀ ਦਿਨ ਭਾਰਤੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਨੇ ਅਜਿਹਾ ਕਾਰਨਾਮਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਮਰ ਹੀ ਤੋੜ ਦਿੱਤੀ। ਸਾਰੀ ਕਰਾਚੀ ਬੰਦਰਗਾਹ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਈ। ਇਹ ਹਮਲਾ ਇੰਨਾ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਸੀ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਐਕਟਿਵ ਹੋਈ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਉਹ ਆਪਣਾ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਗਵਾ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਬੰਦਰਗਾਹ ‘ਤੇ ਤੇਲ ਡਿਪੂ ‘ਚ ਲੱਗੀ ਅੱਗ ਸੱਤ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਬਲਦੀ ਰਹੀ। ਚਾਹ ਕੇ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਬੁਝਾਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਿਆ।

ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਟ੍ਰਾਈਡੇਂਟ

ਭਾਰਤੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਨੇ ਇਹ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਸਿਰਫ 4 ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਧਰ-ਉਧਰ ਛੋਟੇ-ਮੋਟੇ ਹਮਲੇ ਹੁੰਦੇ ਰਹੇ ਪਰ ਯੁੱਧ ਦੇ ਇਸ ਹਿੱਸੇ ਦੀ ਸਫਲਤਾ 4 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਭਾਰਤੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਟ੍ਰਾਈਡੈਂਟ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੀ ਇਸ ਬਹਾਦਰੀ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਾਦ ਰੱਖਣ ਲਈ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਹਰ ਸਾਲ 4 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਜਲ ਸੈਨਾ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਾਲ 1972 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਿਨ ਨੂੰ ਹਰ ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਮਾਣ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਹਰ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਲਈ ਮਾਣ ਦਾ ਦਿਨ ਹੈ।

ਇਸ ਹਮਲੇ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਜਲ ਸੈਨਾ ਮੁਖੀ ਐਡਮਿਰਲ ਐਸਐਮ ਨੰਦਾ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਕਮਾਂਡਰ ਬਬਰੂ ਭਾਨ ਹਮਲਾਵਰ ਟੀਮ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਜਦੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਅੱਜ ਦੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਯੁੱਧ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਸਨ, ਨੇਵੀ ਨੇ ਛੇਤੀ ਨਾਲ ਕਰਾਚੀ ਬੰਦਰਗਾਹ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ। ਐਡਮਿਰਲ ਨੰਦਾ ਨੇ ਜੋ ਨੈੱਟਵਰਕ ਬੁਣਿਆ ਸੀ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਜਲ ਸੈਨਾ ਆਪਣੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਪਾਰ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਨੰਦਾ ਨੇ ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸੀਮਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਚਲੇ ਗਏ ਤਾਂ ਕੀ ਕੋਈ ਸਮੱਸਿਆ ਹੋਵੇਗੀ? ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ‘ਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹਾਂ ਜਾਂ ਨਾਂਹ ‘ਚ ਸਿੱਧਾ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਪੀਐੱਮ ਨੇ ਕਿਹਾ- ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ‘ਚ ਰਹੇ ਤਾਂ ਜੰਗ ਦੀ ਨੌਬਤ ਹੀ ਕਿਉਂ ਆਵੇ? ਐਡਮਿਰਲ ਨੂੰ ਜਵਾਬ ਮਿਲ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਾਪਸ ਆ ਕੇ ਕਮਾਂਡਰ ਬਬਰੂ ਭਾਨ ਅਤੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਯੋਜਨਾ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ।

ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇਵੀ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ

ਇਸ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੇ ਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੇ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ‘ਤੇ ਪਹਿਲਾ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਐਂਟੀ-ਸ਼ਿਪ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਹਥਿਆਰ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਵੀ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਦੱਸਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਕਿ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਹਥਿਆਰ ਵੀ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਗਏ। ਰਾਤ ਨੂੰ ਹੋਏ ਇਸ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਹਮਲੇ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ‘ਤੇ ਅਜਿਹਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ ਕਿ ਪੀਐਨਐਸ ਮੁਫਾਹਿਜ਼, ਪੀਐਨਐਸ ਖੈਬਰ, ਪੀਐਨਐਸ ਚੈਲੇਂਜਰ ਵਰਗੇ ਜਹਾਜ਼ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਏ। ਪੀਐਨਐਸ ਗਾਜ਼ੀ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਗਿਆ। ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਅੱਗ ਅਤੇ ਤਬਾਹੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਵੀ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਗਈ।

ਅੱਗ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰਾਚੀ ਪੋਰਟ

ਉਸਨੇ ਕਰਾਚੀ ਬੰਦਰਗਾਹ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਕਈ ਛੋਟੇ ਜਹਾਜ਼ ਤਾਇਨਾਤ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਫਾਇਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਕਰਾਚੀ ਬੰਦਰਗਾਹ ‘ਤੇ ਸਥਾਪਿਤ ਤੇਲ ਡਿਪੂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲੱਗ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਬੁਝਾਉਣਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਦੀ ਤਾਕਤ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸੀ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਇਹ ਅੱਗ ਸੱਤ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹੀ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਲਪਟਾਂ ਦੂਰ ਦੂਰ ਤੱਕ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਕਦੇ ਸੋਚਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਇਕ ਰਾਤ ਦੇ ਹਮਲੇ ਵਿਚ ਇੰਨਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।

ਤੇਲ ਡਿਪੂ ‘ਚ ਲੱਗੀ ਅੱਗ ਨੇ ਨੁਕਸਾਨ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ‘ਚ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਨੇ ਆਈਐਨਐਸ ਖੁਖਰੀ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਵਾਰ ਲਗਭਗ ਦੋ ਸੌ ਸੈਨਿਕ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵੀ ਗੁਆ ਦਿੱਤੇ ਸਨ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੰਚਾਲਿਤ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸਫਲਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਬਲ ਮਿਲਿਆ ਜਦੋਂ ਪੂਰਬੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਦੇ 93 ਹਜ਼ਾਰ ਜਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਅਫਸਰਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਅੱਗੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਰੋੜਾ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ।