Sitaram Yechury: ਕਹਾਣੀ CPM ਦੇ ਪੋਸਟਰ ਬੁਆਏ ਦੀ, ਜਿਸਨੇ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ- ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਵੋ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੀਤੀ ਸੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ‘ਚ ਐਂਟਰੀ
ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਅੰਦੋਲਨ ਰਾਹੀਂ 17 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਯੇਚੁਰੀ ਨੂੰ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੌਰਾਨ ਪਛਾਣ ਮਿਲੀ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੌਰਾਨ ਯੇਚੁਰੀ ਦੀ ਮੋਰਚਾਬੰਦੀ ਕਾਰਨ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਚਾਂਸਲਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫ਼ਾ ਦੇਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣਾ ਪਿਆ ਸੀ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 45 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਵਾਮਪੰਥੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸੀਤਾਰਾਮ ਯੇਚੁਰੀ ਨਹੀਂ ਰਹੇ। ਯੇਚੁਰੀ ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ (ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ) ਦੇ ਮੁਖੀ ਸਨ। ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਅੰਦੋਲਨ ਰਾਹੀਂ 17 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਯੇਚੁਰੀ ਨੂੰ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੌਰਾਨ ਪਛਾਣ ਮਿਲੀ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੌਰਾਨ ਯੇਚੁਰੀ ਦੀ ਨਾਕਾਬੰਦੀ ਕਾਰਨ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਚਾਂਸਲਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫ਼ਾ ਦੇਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣਾ ਪਿਆ ਸੀ।
ਯੇਚੁਰੀ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸੀਪੀਐਮ ਦੇ ਪੋਸਟਰ ਬੁਆਏ ਸਨ। ਮੀਡੀਆ ‘ਚ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਪੱਖ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟੀਵੀ ‘ਤੇ ਬਹਿਸ, ਯੇਚੁਰੀ ਹਰ ਜਗ੍ਹਾ ਸੀਪੀਐੱਮ ਦੀ ਤਰਫੋਂ ਨਜ਼ਰ ਆਏ।
ਸੀਤਾਰਾਮ ਯੇਚੁਰੀ ਸਿਆਸਤ ‘ਚ ਕਿਵੇਂ ਆਏ?
ਆਂਧਰਾ ਦੇ ਕਾਕਾਨੀਡਾ ਵਿੱਚ 1952 ਵਿੱਚ ਜਨਮੇ ਯੇਚੁਰੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ। ਸੀਤਾਰਾਮ ਯੇਚੁਰੀ ਆਪਣੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦਿਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ। 1969 ਤੱਕ ਉਹ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਮੁਜ਼ਾਹਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਰਹੇ ਪਰ 1970 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਆ ਕੇ ਇਸ ਅੰਦੋਲਨ ਤੋਂ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ। ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਅੰਦੋਲਨ ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਨੂੰ ਆਂਧਰਾ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਨਾ ਸੀ ਇਹ ਅੰਦੋਲਨ 2013 ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਯੂਪੀਏ ਸਰਕਾਰ ਦੌਰਾਨ ਆਂਧਰਾ ਦੀ ਵੰਡ ਹੋਈ।
ਯੇਚੁਰੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸੇਂਟ ਸਟੀਫਨ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਅਗਲੇਰੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆ ਗਏ। ਯੇਚੁਰੀ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੰਘ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵੀ ਸਨ। ਯੇਚੁਰੀ 1977-78 ਤੱਕ ਜੇਐਨਯੂਐਸਯੂ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ‘ਤੇ ਰਹੇ।
ਇੰਦਰਾ ਨੂੰ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ
25 ਜੂਨ 1975 ਨੂੰ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਯੇਚੁਰੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਜੇਐਨਯੂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਲਈ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਬਣਾਈ। ਇਸ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਬੈਨਰ ਹੇਠ ਯੇਚੁਰੀ ਨੇ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਘਰ ਤੱਕ ਮਾਰਚ ਵੀ ਕੱਢਿਆ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਜਦੋਂ ਇੰਦਰਾ ਨੇ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਕਾਰਨ ਪੁੱਛਿਆ ਤਾਂ ਯੇਚੁਰੀ ਨੇ ਮੰਗ ਪੱਤਰ ਪੜ੍ਹਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਮੰਗ ਪੱਤਰ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਚਾਂਸਲਰ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਨਹੀਂ ਸੰਭਾਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੌਰਾਨ ਇੰਦਰਾ ਜੇਐਨਯੂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਪਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ।
ਆਖਰਕਾਰ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਜੇਐਨਯੂ ਦੇ ਚਾਂਸਲਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਅਸਤੀਫੇ ਦੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਸੀਤਾਰਾਮ ਯੇਚੁਰੀ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰੋਂ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੌਰਾਨ ਯੇਚੁਰੀ ਨੂੰ ਉਸੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਰੁਣ ਜੇਟਲੀ ਸਨ।
ਕੇਰਲ-ਬੰਗਾਲ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਚੇਅਰਮੈਨ
1978 ਵਿੱਚ, ਸੀਤਾਰਾਮ ਯੇਚੁਰੀ ਨੂੰ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਿੰਗ, ਸਟੂਡੈਂਟ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਦਾ ਸੰਯੁਕਤ ਸਕੱਤਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। 1984 ਵਿੱਚ ਯੇਚੁਰੀ ਨੂੰ ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਮੁਖੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਯੇਚੁਰੀ ਐਸਐਫਆਈ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਮੁਖੀ ਸਨ ਜੋ ਬੰਗਾਲ ਅਤੇ ਕੇਰਲ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਸਨ।
ਐਸਐਫਆਈ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਦੌਰਾਨ, ਯੇਚੁਰੀ ਨੇ ਬੰਗਾਲ ਅਤੇ ਕੇਰਲ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸੰਗਠਨ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਕੀਤਾ। ਯੇਚੁਰੀ ਫਿਰ 1992 ਵਿੱਚ ਸੀਪੀਐਮ ਦੀ ਪੋਲਿਟ ਬਿਊਰੋ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ। ਪੋਲਿਟ ਬਿਊਰੋ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੇਂਦਰੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।
ਯੂਪੀਏ ਦੇ ਗਠਨ ਵਿਚ ਭੂਮਿਕਾ, ਸੀਪੀਐਮ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਉਤਰੇ
ਸੀਤਾਰਾਮ ਯੇਚੁਰੀ ਨੇ 2004 ਵਿੱਚ ਐਨਡੀਏ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਸਾਂਝਾ ਵਿਰੋਧੀ ਮੋਰਚਾ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਪਰਦੇ ਪਿੱਛੇ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੀਪੀਐਮ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਸਾਰੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। 2004 ਵਿੱਚ, ਸੰਯੁਕਤ ਯੂਪੀਏ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚੋਂ ਐਨਡੀਏ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਰਹੀ ਸੀ।
2004 ਵਿੱਚ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਯੇਚੁਰੀ ਨੇ ਯੂਪੀਏ ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। 2008 ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਸੀਪੀਐਮ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਯੇਚੁਰੀ ਇਸ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਆ ਗਏ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਪਾਰਟੀ ਲਈ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਦੱਸਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਪੋਲਿਟ ਬਿਊਰੋ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਕਾਰਨ ਯੇਚੁਰੀ ਇਸ ਦਾ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਵਿਰੋਧ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇ।
ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਸੀਪੀਐਮ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇ
2005 ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਸਭਾ ਰਾਹੀਂ ਉਪਰਲੇ ਸਦਨ ਵਿੱਚ ਪੁੱਜੇ ਸੀਤਾਰਾਮ ਯੇਚੁਰੀ 2015 ਵਿੱਚ ਸੀਪੀਐਮ ਦੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਬਣੇ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਸੀਪੀਐਮ ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਸੀ ਅਤੇ ਕੇਰਲ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਦੂਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪਾਰਟੀ ਸੀ। 2016 ਵਿੱਚ, ਸੀਪੀਐਮ ਕੇਰਲ ਵਿੱਚ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਆਈ, ਪਰ ਬੰਗਾਲ ਅਤੇ ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਗਈ।
ਯੇਚੁਰੀ ਨੇ ਸੀਪੀਐਮ ਵਿੱਚ ਜਾਨ ਪਾਉਣ ਲਈ ਕਈ ਤਜਰਬੇ ਕੀਤੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਨਾਲ ਗਠਜੋੜ, ਧਰਮ ਅਤੇ ਜਾਤ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੱਦ ਨਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਯੇਚੁਰੀ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਆਇਆ ਅਤੇ ਸੀਪੀਐਮ ਕੇਰਲ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਕਿਤੇ ਵੀ ਕਾਮਯਾਬ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕੀ।
ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀਪੀਐਮ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 4 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤੀਆਂ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਿਰਫ਼ 1.76 ਫ਼ੀਸਦੀ ਵੋਟਾਂ ਹੀ ਹਾਸਲ ਕਰ ਸਕੀ ਸੀ।
