ਸਾਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਫੈਸ਼ਨ ਅਤੇ ਹਨੀਮੂਨ ਵਰਗੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ… ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਅਣਸੁਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ
Manoj Kumar : ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਅਦਾਕਾਰੀ, ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਲਈ ਕੁੱਲ 7 ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪਹਿਲਾ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ 'ਉਪਕਾਰ' ਲਈ ਮਿਲਿਆ। ਇਸ ਫਿਲਮ ਨੇ ਸਰਵੋਤਮ ਫਿਲਮ, ਸਰਵੋਤਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਸਰਵੋਤਮ ਕਹਾਣੀ ਅਤੇ ਸਰਵੋਤਮ ਸੰਵਾਦ ਲਈ ਚਾਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤੇ।

ਭਾਰਤ ਕੁਮਾਰ ਉਰਫ ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ ਉਰਫ ਹਰੀਕਿਸ਼ਨ ਗਿਰੀ ਗੋਸਵਾਮੀ… ਬੇਸ਼ੱਕ, ਉਹ ਅੱਜ ਸਾਨੂੰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਚਲੇ ਗਏ ਹਨ… ਪਰ ਆਪਣੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣ ਸ਼ੈਲੀ ਰਾਹੀਂ, ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅਮਰ ਰਹਿਣਗੇ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ‘ਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖਣਾ… ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਘੁੰਮਣਾ… ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਹਿਣਾ… ਉਫ… ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਇੰਨਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਧੀਮੀ ਅਤੇ ਨਰਮ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਸੰਵਾਦ ਬੋਲਦੇ ਸਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘਾਈ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।
ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਭਗਤ ਸਿੰਘਮੇਰੇ ਦੇਸ਼ ਕੀ ਧਰਤੀਉਪਕਾਰਪੂਰਬ ਅਤੇ ਪੱਛਮਕ੍ਰਾਂਤੀ ਵਰਗੀਆਂ ਇੱਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਅਕਸ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਦਾ ਬਣ ਗਿਆ। ਇੱਕ ਮਾਸੂਮ ਚਿਹਰਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮਿੱਠੀ ਆਵਾਜ਼… ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਸਾਡੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਾਦੇ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਵਾਲੇ ਆਦਮੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਉੱਭਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ… ਉਹ ਆਦਮੀ… ਜੋ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਮਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਚਲਾਕੀ ਤੋਂ ਪਰੇ।
1947 ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਪਹੁੰਚੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ 10 ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇੱਥੇ ਹਿੰਦੂ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ। ਜਦੋਂ ਕਰੀਅਰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਆਇਆ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਅਦਾਕਾਰੀ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਪਿੱਛੇ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਸੀ। ਉਹ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸੁਪਰਸਟਾਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸ਼ੋਕ ਕੁਮਾਰ, ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਅਤੇ ਕਾਮਿਨੀ ਕੌਸ਼ਲ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ। ਉਸ ਸਮੇਂ, ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਅਸਲੀ ਨਾਂਅ ਬਦਲਣ ਦਾ ਕਾਫ਼ੀ ਰੁਝਾਨ ਸੀ… ਇਸ ਲਈ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਹਰੀਕਿਸ਼ਨ ਗਿਰੀ ਗੋਸਵਾਮੀ ਵੀ ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ ਬਣ ਗਏ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਂਅ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਦੌਲਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਦਿੱਤੀ।
ਸਖ਼ਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਫਲਤਾ ਦਾ ਸੁਆਦ ਚੱਖਿਆ
1957 ਵਿੱਚ ਫੈਸ਼ਨ ਤੋਂ ਫਿਲਮੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਕਲਾਕਾਰ ਨੂੰ ਹਾਲਾਂਕਿ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਫੈਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਹਾਰਾ, ਚਾਂਦ, ਹਨੀਮੂਨ ਵਰਗੀਆਂ ਕਈ ਫਿਲਮਾਂ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈਆਂ… ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ 1961 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਫਿਲਮ ਕਾਂਚ ਕੀ ਗੁੜੀਆ ਨਾਲ ਪਛਾਣ ਮਿਲਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਵੀ ਸਫਲਤਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ‘ਪਿਆ ਮਿਲਨ ਕੀ ਆਸ’, ‘ਸੁਹਾਗ ਸਿੰਦੂਰ’ ਅਤੇ ‘ਰੇਸ਼ਮੀ ਰੁਮਾਲ’ ਵਰਗੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਜਗ੍ਹਾ ਬਣਾਈ। ਪਰ ਉਹ ਅਜੇ ਵੀ ਸਫਲਤਾ ਦੇ ਉਸ ਸੁਆਦ ਲਈ ਤਰਸ ਰਹੇ ਸੀ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਫਿਲਮੀ ਸਫ਼ਰ ਨੂੰ ਖੰਭ ਦੇਵੇਗਾ। ਫਿਰ 1962 ਦਾ ਸਾਲ ਆਇਆ….ਜਦੋਂ ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ ਦੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ‘ਹਰਿਆਲੀ ਔਰ ਰਾਸਤਾ’ ਅਤੇ ‘ਵੋ ਕੌਨ ਥੀ’ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈਆਂ…ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਫਿਲਮਾਂ ਨੂੰ ਇੰਨਾ ਪਿਆਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਸਫਲਤਾ ਦਾ ਪਿਆਲਾ ਪੀਣ ਲਈ ਤਰਸਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਿਆਸਾ ਘੜਾ ਸਫਲਤਾ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਭਰ ਗਿਆ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਕਦੇ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ ਕੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ। ਉਹ ਸਫਲਤਾ ਨਾਲ ਭਰੇ ਘੜੇ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪਿਆਸ ਬੁਝਾਉਂਦਾ ਰਹੇ।
1965 ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਨੂੰ ‘ਭਾਰਤ ਕੁਮਾਰ’ ਮਿਲਿਆ
1965 ਦਾ ਸਾਲ… ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ ਲਈ ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਵਰਗਾ ਸੀ। ਇਸ ਸਮੇਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਫਿਲਮ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ…ਜਿਸ ਨੂੰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਮਿਲਿਆ… ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਲੋਚਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਚੁੱਪ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਹੁਣ ਤੱਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਕੁਝ ਖਾਸ ਨਹੀਂ ਲਿਖ ਸਕੇ ਸਨ। ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਛਵੀ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਤ ਹੋਈ। ਮਾਮਲਾ ਇਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਲਾਲ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫ਼ੋਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਵਾਲੀ ਫਿਲਮ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫਿਲਮ ‘ਉਪਕਾਰ’ ਬਣੀ… ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ‘ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਇਹ ਫਿਲਮ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਫਿਲਮ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਲਾਲ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਖੁਦ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਤੋਂ ਚਲੇ ਗਏ ਸਨ। ਉਹ ਤਾਸ਼ਕੰਦ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸਨੂੰ ਦੇਖਣ ਜਾ ਰਹੇ ਸੀ। ਪਰ ਇਹ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਸੀ…ਕਿਉਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਰਹੱਸਮਈ ਮੌਤ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਉੱਥੋਂ ਆਈ ਸੀ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਸਫਲਤਾ ਦਾ ਸੂਰਜ 1987 ਤੋਂ ਡੁੱਬਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ
ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਸਫਲਤਾ ਦੇ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਹੇਠਾਂ ਆਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ 1980-85 ਤੱਕ ਲਗਾਤਾਰ ਸਫਲਤਾ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ ਸਨ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਫਿਲਮੀ ਕਰੀਅਰ ਦਾ ਸੂਰਜ 1987 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਡੁੱਬਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸੇ ਸਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਲਯੁਗ ਅਤੇ ਰਾਮਾਇਣ, ਸੰਤੋਸ਼ ਅਤੇ ਕਲਰਕ ਵਰਗੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈਆਂ, ਪਰ ਤਿੰਨੋਂ ਬਾਕਸ ਆਫਿਸ ‘ਤੇ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫਲਾਪ ਹੋ ਗਈਆਂ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਸਫਲਤਾਵਾਂ ਤੋਂ ਦੁਖੀ ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਅਗਲੀ ਫਿਲਮ ਮੈਦਾਨ-ਏ-ਜੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਅਦਾਕਾਰੀ ਕਰੀਅਰ ਦਾ ਅੰਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਅਦਾਕਾਰੀ, ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਲਈ ਕੁੱਲ 7 ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪਹਿਲਾ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ‘ਉਪਕਾਰ’ ਲਈ ਮਿਲਿਆ। ਇਸ ਫਿਲਮ ਨੇ ਸਰਵੋਤਮ ਫਿਲਮ, ਸਰਵੋਤਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਸਰਵੋਤਮ ਕਹਾਣੀ ਅਤੇ ਸਰਵੋਤਮ ਸੰਵਾਦ ਲਈ ਚਾਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤੇ। ਸਾਲ 1992 ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸਾਲ 2016 ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦਾਦਾ ਸਾਹਿਬ ਫਾਲਕੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਅਦਾਕਾਰੀ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਅਜ਼ਮਾਈ। ਉਹ 2004 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ ਵੱਲੋਂ ਉਮੀਦਵਾਰ ਬਣੇ…ਪਰ ਉਹ ਕੁਝ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇ।
ਅਖੀਰ ਹਾਰ ਗਏ ਮੌਤ ਤੋਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲੜਾਈ…
ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ ਨੂੰ ਉਮਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲੀਵਰ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਵੀ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇਸਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਰਹੇ। ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲੀਵਰ ਸਿਰੋਸਿਸ ਵਰਗੀ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ। ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਇਲਾਜ ਕਰਵਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਗੜਦੀ ਗਈ, ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਸਾਲ 21 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੇ ਆਖ਼ਰਕਾਰ ਇਸ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਅਦਾਕਾਰ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਖੋਹ ਲਿਆ… ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਇਨਸਾਨ ਅਤੇ ਅੱਜ 4 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ ਸਾਨੂੰ ਇੱਕ ਸਿਤਾਰੇ ਵਾਂਗ ਚਮਕਣ ਲਈ ਛੱਡ ਗਿਆ।