ਦੇਸ਼ ਦਾ ਇਹ ਸੂਬਾ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰ, ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕ ਨਸ਼ੇ ਤੋਂ ਮੀਲੋ ਦੂਰ

Photo: TV9 Hindi

ਜਿੱਥੇ ਸਰਕਾਰੀ ਯਤਨਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਕਾਰਨ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਮਰਦਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਖਪਤ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਆਈ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਕੁਝ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਰਿਵਾਰ ਸਿਹਤ ਸਰਵੇਖਣ (NFHS) ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦੇ ਆਕੜੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਖਪਤ ਦੀ ਇੱਕ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਗੋਆ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕੰਢਿਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਬਿਹਾਰ ਦੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਤੱਕ, ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਖਪਤ ਦੇ ਆਕੜੇ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਨ।

ਗੋਆ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ, ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਵੀ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ

ਜਦੋਂ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਦੀ ਗੱਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਗੋਆ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ। NFHS-5 ਦੇ ਆਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਗੋਆ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ 59.1 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੈ, ਭਾਵ ਹਰ ਦਸ ਵਿੱਚੋਂ ਛੇ ਪੁਰਸ਼ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਰਾਜ ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ 56.6 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਪੁਰਸ਼ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਂਦੇ ਹਨ। ਤੇਲੰਗਾਨਾ (50%) ਵੀ ਇਸ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਗੋਆ ਅਤੇ ਅਰੁਣਾਚਲ ਵਰਗੇ ਰਾਜ ਸ਼ਰਾਬ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਦੇਸ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਖੇਤਰ ਹੈ ਜੋ ਸ਼ਰਾਬ ਤੋਂ ਲਗਭਗ ਅਛੂਤਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਖਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਸਿਰਫ 0.2 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਂਦਾ ਹੈ।

ਪਾਬੰਦੀ ਵਾਲੇ ਰਾਜਾਂ ਦੀ ‘ਜ਼ਮੀਨੀ ਹਕੀਕਤ’

ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲੂ ਡ੍ਰਾਈ ਰਾਜਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਹੈ, ਯਾਨੀ ਕਿ ਪਾਬੰਦੀ ਵਾਲੇ ਰਾਜ। ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ 2016 ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾਗੂ ਹੈ, ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਸਖ਼ਤ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਆਕੜੇ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉੱਥੇ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਖਪਤ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 17 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ (ਹੋਰ ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ 15.5%) ਪੁਰਸ਼ ਅਜੇ ਵੀ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਂਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, 2015-16 ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰੂਰ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਾਬੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਉੱਥੇ ਇਹ ਆਕੜਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ

ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਬਦਲਦਾ ਮਿਜ਼ਾਜ

ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਿੱਲੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਕਹਾਣੀ ਦੱਸਦੀ ਹੈ। ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਬਦਲਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਯਮਾਂ ਦਾ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ‘ਤੇ ਵੀ ਅਸਰ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਮਰਦ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 24.7 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 27.9 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਆਕੜਿਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ ਦੁੱਗਣੀ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਹੁਣ ਘਟ ਰਹੀ ਹੈ।

‘ਦੇਸੀ’ ਦਾ ਨਸ਼ਾ ਸਿਹਤ ‘ਤੇ ਪਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਮਾੜਾ ਅਸਰ

ਇਸ ਪੂਰੀ ਸ਼ਰਾਬ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਸਿਹਤ ਪਹਿਲੂ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਰਾਬ ਬਾਜ਼ਾਰ ਮਹਿੰਗਾ ਵਿਸਕੀ ਜਾਂ ਸਕਾਚ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲਗਭਗ 30 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਦੇਸੀ ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵਰਗ ਅਕਸਰ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਘਟੀਆ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੀ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਕਾਰਨ ਗੰਭੀਰ ਸਿਹਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਲਤ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡਾਕਟਰੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਅੰਕੜੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਗਿਰਾਵਟ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ (29.2% ਤੋਂ 22.4% ਤੱਕ), ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਵਧਦੀ ਲਤ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਚੁਣੌਤੀ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ।