Basant Panchami 2024: 13 ਜਾਂ 14 ਫਰਵਰੀ ਕਦੋਂ ਹੈ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ? ਜਾਣੋ ਕਿਸ ਸਮੇਂ ਕਰਨੀ ਹੈ ਦੇਵੀ ਸਰਸਵਤੀ ਦੀ ਪੂਜਾ

ਦੇਵੀ ਸਰਸਵਤੀ (Pic Credit: Tv9Hindi.com)

Basant Panchami 2024: ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ, ਮਾਘ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਸ਼ੁਕਲ ਪੱਖ ਦੀ ਪੰਚਮੀ ਤਰੀਕ ਨੂੰ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਬਹੁਤ ਧੂਮਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਧਾਰਮਿਕ ਮਾਨਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਿਨ ਗਿਆਨ ਦੀ ਦੇਵੀ ਸਰਸਵਤੀ ਦਾ ਅਵਤਾਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦੇ ਦਿਨ ਮਾਂ ਸਰਸਵਤੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ। ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦੇ ਦਿਨ ਸਰਸਵਤੀ ਦੇਵੀ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਲਈ ਇਹ ਦਿਨ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ 14 ਫਰਵਰੀ 2024 ਬੁੱਧਵਾਰ ਨੂੰ ਹੈ।

ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦੇ ਦਿਨ ਧਨ ਦੀ ਦੇਵੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਅਤੇ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੀ ਵੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਲੋਕ ਦੇਵੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਅਤੇ ਦੇਵੀ ਸਰਸਵਤੀ ਦੀ ਇਕੱਠੇ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਵਪਾਰੀ ਵਰਗ ਦੇ ਲੋਕ ਦੇਵੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਦੇਵੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼੍ਰੀ ਸੂਕਤ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਲਾਭਦਾਇਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦਾ ਸ਼ੁਭ ਸਮਾਂ

• ਪੰਚਮੀ ਤਿਥੀ 13 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਦੁਪਹਿਰ 2:41 ਵਜੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਵੇਗੀ।
• ਪੰਚਮੀ ਤਿਥੀ 14 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਦੁਪਹਿਰ 12:09 ਵਜੇ ਸਮਾਪਤ ਹੋਵੇਗੀ।
• ਕਿਉਂਕਿ ਪੰਚਮੀ ਤਿਥੀ 14 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਉਦੈ ਤਿਥੀ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ 14 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਹੀ ਮਨਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ।
• ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਦਾ ਸ਼ੁਭ ਸਮਾਂ 14 ਫਰਵਰੀ 2024 ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ 7:01 ਵਜੇ ਤੋਂ ਦੁਪਹਿਰ 12:35 ਵਜੇ ਤੱਕ ਹੈ।

ਇਹ ਹੈ ਪੂਜਾ ਵਿਧੀ

• ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਸਵੇਰੇ ਉੱਠ ਕੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰੋ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨੋ।
• ਫਿਰ ਮਾਂ ਸਰਸਵਤੀ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਜਾਂ ਮੂਰਤੀ ਨੂੰ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਚੜ੍ਹਾਓ।
• ਹੁਣ ਰੋਲੀ, ਚੰਦਨ, ਹਲਦੀ, ਕੇਸਰ, ਪੀਲੇ ਜਾਂ ਚਿੱਟੇ ਫੁੱਲ, ਪੀਲੀ ਮਿਠਾਈ ਅਤੇ ਅਕਸ਼ਤ ਚੜ੍ਹਾਓ।
• ਪੂਜਾ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਸੰਗੀਤਕ ਸਾਜ਼ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਚੜ੍ਹਾਓ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਖਾਸ ਧਿਆਨ ਰੱਖੋ

• ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਪੀਲੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਕੇ ਅਤੇ ਮੱਥੇ ‘ਤੇ ਪੀਲਾ ਤਿਲਕ ਲਗਾ ਕੇ ਦੇਵੀ ਸਰਸਵਤੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
• ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਾਂ ਸਰਸਵਤੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ‘ਚ ਪੀਲੇ ਕੱਪੜੇ, ਪੀਲੇ ਫੁੱਲ, ਪੀਲੀ ਮਿਠਾਈ, ਹਲਦੀ ਅਤੇ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
• ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦੇ ਦਿਨ ਬ੍ਰਹਮਚਾਰੀ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦਿਨ ਰੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਕੱਟਣ ਦੀ ਵੀ ਮਨਾਹੀ ਹੈ।
• ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦਾ ਦਿਨ ਗਿਆਨ ਦੀ ਦੇਵੀ ਸਰਸਵਤੀ ਦਾ ਦਿਨ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਗਲਤੀ ਨਾਲ ਵੀ ਪੈੱਨ, ਕਾਗਜ਼, ਦਵਾਈ ਜਾਂ ਸਿੱਖਿਆ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਅਪਮਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ।
• ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦੇ ਦਿਨ ਵਿੱਦਿਆ, ਕਲਾ ਆਦਿ ਦੇ ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਲੋਕ ਵਿੱਦਿਆ ਦੀ ਦੇਵੀ ਸਰਸਵਤੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
• ਦੇਵੀ ਸਰਸਵਤੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਰਸਵਤੀ ਸਤਰੋਤ ਵੀ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਨਤੀਜੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦੇਵੀ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦੀ ਕਥਾ

ਸਰਸਵਤੀ, ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀ ਦੀ ਦੇਵੀ, ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੇ ਸਿਰਜਣਹਾਰ, ਭਗਵਾਨ ਬ੍ਰਹਮਾ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ, ਵਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦੇ ਦਿਨ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਈ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦੇ ਦਿਨ ਸਾਰੇ ਗਿਆਨ ਦੇ ਉਪਾਸਕ ਆਪਣੀ ਪਿਆਰੀ ਦੇਵੀ ਸਰਸਵਤੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਕਈ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹਨ। ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੇ ਸਿਰਜਣਹਾਰ, ਭਗਵਾਨ ਬ੍ਰਹਮਾ ਨੇ ਜੀਵਾਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਿਆ ਕਿ ਮਾਹੌਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਾਂਤ ਰਹੇ। ਇਹ ਸਭ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਬ੍ਰਹਮਾ ਜੀ ਦੀ ਤਸੱਲੀ ਨਹੀਂ ਹੋਈ। ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੋਈ, ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਉਜਾੜ ਦਿਸਣ ਲੱਗਾ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬ੍ਰਹਮਾ ਜੀ ਨੇ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਜੀ ਤੋਂ ਆਗਿਆ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੇ ਕਮੰਡਲ ਤੋਂ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਪਾਣੀ ਛਿੜਕਿਆ।

ਕਮੰਡਲ ਤੋਂ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਡਿੱਗਦਾ ਪਾਣੀ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਕੰਬਣ ਲੱਗਾ। ਵਾਈਬ੍ਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇੱਕ ਅਦਭੁਤ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚਾਰ ਹੱਥਾਂ ਵਾਲੀ ਸੁੰਦਰ ਔਰਤ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਈ, ਇਸ ਦੇਵੀ ਦੇ ਇੱਕ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਵੀਣਾ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਵਰ ਮੁਦਰਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਅਤੇ ਮਾਲਾ ਸੀ। ਬ੍ਰਹਮਾ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਔਰਤ ਨੂੰ ਵੀਣਾ ਵਜਾਉਣ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਦੇਵੀ ਦੀ ਵੀਣਾ ਵਜਾਉਣ ਨਾਲ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਬੋਲੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਸਰਸਵਤੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ। ਬੋਲੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਸ ਦੇਵੀ ਨੇ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ। ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦੇ ਦਿਨ, ਦੇਵੀ ਸਰਸਵਤੀ ਦੀ ਬਾਗੀਸ਼ਵਰੀ, ਭਗਵਤੀ, ਸ਼ਾਰਦਾ, ਵੀਨਾਵਾਦਨੀ ਅਤੇ ਵਾਗਦੇਵੀ ਸਮੇਤ ਕਈ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।