Bhai Dooj 2023: ਭਾਈ ਦੂਜ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਭੈਣਾਂ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਦਿੰਦਿਆਂ ਹਨ ਨਾਰੀਅਲ, ਜਾਣੋ ਕਿਵੇਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਇਹ ਪਰੰਪਰਾ
Bhai Dooj 2023: ਭਾਈ ਦੂਜ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਭੈਣਾਂ-ਭਰਾਵਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਖਾਸ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ, ਇਸ ਦਿਨ ਭੈਣਾਂ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਤਿਲਕ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਲੰਬੀ ਉਮਰ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਾਰੀਅਲ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਜਾਣੋ ਇਸ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਭੈਣਾਂ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਾਰੀਅਲ ਕਿਉਂ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ।
ਭਾਈ ਦੂਜ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਦੇ ਅਟੁੱਟ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਕੈਲੰਡਰ ਮੁਤਾਬਕ ਇਹ ਕਾਰਤਿਕ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਸ਼ੁਕਲ ਪੱਖ ਦੀ ਦੂਜੀ ਤਰੀਕ ਨੂੰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਯਮ-2 ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਭਾਈ ਦੂਜ ਕੱਲ ਭਾਵ 15 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ।
ਕਾਰਤਿਕ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਭੈਣ-ਭਰਾ ਦੇ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਵਾਲੇ ਤਿਉਹਾਰ ਰੱਖੜੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਈ ਦੂਜ ਦਾ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਬੜੀ ਧੂਮਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਈ ਦੂਜ ਦੇ ਸ਼ੁਭ ਦਿਨ ‘ਤੇ ਤਿਲਕ ਲਗਾਉਣ ਅਤੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਛਕਾਉਣ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਤਿਲਕ ਲਗਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਰਾ ਨੂੰ ਨਾਰੀਅਲ ਭੇਟ ਕਰਨ ਦੀ ਵੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਹਰ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਉਣ ਨਾਲ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਕਹਾਣੀ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਈ ਦੂਜ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਨਾਰੀਅਲ ਭੇਟ ਕਰਨ ਪਿੱਛੇ ਵੀ ਇੱਕ ਕਹਾਣੀ ਛੁਪੀ ਹੋਈ ਹੈ।
ਨਾਰੀਅਲ ਦੇਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ
ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪੂਜਾ ਵਿੱਚ ਨਾਰੀਅਲ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਈ ਦੂਜ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਤਿਉਹਾਰ ‘ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਹੋਰ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਨਾਰੀਅਲ ਭੇਂਟ ਕਰਨ ਪਿੱਛੇ ਇਹ ਵੀ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਤਿਲਕ ਲਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾਰੀਅਲ ਦਾ ਗੋਲਾ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਇਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਰਾ ਦੀ ਸਿਹਤ ਹਮੇਸ਼ਾ ਚੰਗੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਦਿਨ ਨਾਰੀਅਲ ਚੜ੍ਹਾਉਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਿਨ ਨਾਰੀਅਲ ਚੜ੍ਹਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਸ਼ੁਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਦਾ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਾਰੀਅਲ ਦੇਣ ਨਾਲ ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਲੰਬੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਮਿਥਿਹਾਸ ਕੀ ਹੈ ?
ਕਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਸੂਰਜ ਦੇਵ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੰਗਿਆ ਦੇ ਦੋ ਬੱਚੇ ਸਨ। ਪੁੱਤਰ ਯਮਰਾਜ ਅਤੇ ਪੁੱਤਰੀ ਯਮੁਨਾ। ਭੈਣ ਯਮੁਨਾ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਯਮਰਾਜ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਕਰਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਆਉਣ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਪਰ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਯਮਰਾਜ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਦੇ ਘਰ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਿਆ। ਇਕ ਵਾਰ ਕਾਰਤਿਕ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਸ਼ੁਕਲ ਪੱਖ ਦੀ ਦੂਜੀ ਤਰੀਕ ਨੂੰ ਯਮਰਾਜ ਭੈਣ ਯਮੁਨਾ ਦੇ ਸੱਦੇ ‘ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਪਹੁੰਚੇ। ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਦੇ ਘਰ ਜਾਣ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਯਮਰਾਜ ਨੇ ਨਰਕ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦਿਨ ਲਈ ਮੁਕਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਯਮਰਾਜ ਦੇ ਘਰ ਪਹੁੰਚਣ ‘ਤੇ ਯਮੁਨਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦਾ ਬੜੇ ਆਦਰ ਨਾਲ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਵਾਗਤ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਕਵਾਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਯਮਰਾਜ ਦੇ ਮੱਥੇ ‘ਤੇ ਤਿਲਕ ਲਗਾਇਆ। ਜਦੋਂ ਯਮਰਾਜ ਯਮੁਨਾ ਦਾ ਘਰ ਛੱਡਣ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਦਾ ਲਾੜਾ ਮੰਗਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਦਾ ਲਾੜਾ ਮੰਗਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਭੈਣ ਯਮੁਨਾ ਨੇ ਯਮਰਾਜ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, “ਭਾਈ, ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਵਾਅਦਾ ਕਰੋ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਹਰ ਸਾਲ ਮੇਰੇ ਘਰ ਆਓਗੇ।” ਯਮਰਾਜ ਨੇ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਨੂੰ ਇਹ ਵਚਨ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਈ ਦੂਜ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਨਾਰੀਅਲ ਦੇਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ ?
ਯਮਰਾਜ ਨੂੰ ਵਿਦਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਭੈਣ ਯਮੁਨਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਾਰੀਅਲ ਭੇਂਟ ਕੀਤਾ। ਜਦੋਂ ਯਮਰਾਜ ਨੇ ਨਾਰੀਅਲ ਭੇਂਟ ਕਰਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਪੁੱਛਿਆ ਤਾਂ ਯਮੁਨਾ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਇਹ ਨਾਰੀਅਲ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮੇਰੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਰਹੇਗਾ।” ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਹੀ ਇਸ ਦਿਨ ਨਾਰੀਅਲ ਦੇਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਿਨ ਜੋ ਵੀ ਭਰਾ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਦੇ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਹਿਮਾਨ ਨਿਵਾਜ਼ੀ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਜੋ ਵੀ ਭੈਣ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦੇ ਘਰ ਬੁਲਾ ਕੇ ਭੋਜਨ ਕਰੇਗੀ, ਉਹ ਯਮਰਾਜ ਦੇ ਡਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਸ ਦਿਨ ਜੋ ਵੀ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਇਕੱਠੇ ਯਮੁਨਾ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਯਮ ਦੇ ਪ੍ਰਕੋਪ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਮਿਲੇਗਾ। ਭਾਈ ਦੂਜ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਯਮੁਨਾ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਪਾਪ ਵੀ ਧੋਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
