ਕਿਉਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਭਾਈ ਦੂਜ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ? ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ ਇਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਜਾਣੋ
ਭਾਈ ਦੂਜ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀਵਾਲੀ (Diwali) ਤੋਂ ਠੀਕ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਭਾਈ ਦੂਜ 15 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਭਾਈ ਦੂਜ ਦੇ ਦਿਨ ਭੈਣਾਂ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮੌਲੀ ਬੰਨ੍ਹਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਮਿਠਾਈ ਖੁਆਉਂਦੀ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾਰੀਅਲ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਨਾਲ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੁਰਘਟਨਾ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਭਾਈ ਦੂਜ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀਵਾਲੀ (Diwali) ਤੋਂ ਠੀਕ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਭਾਈ ਦੂਜ 15 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਹੈ। ਰੱਖੜੀ ਵਾਂਗ ਭਾਈ ਦੂਜ ਵੀ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਸਾਰੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਲੰਬੀ ਉਮਰ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਵਰਤ ਵੀ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੱਖੜੀ ਦੇ ਦਿਨ ਭੈਣਾਂ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦੇ ਗੁੱਟ ‘ਤੇ ਧਾਗਾ ਬੰਨ੍ਹਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਭਾਈ ਦੂਜ ਦੇ ਦਿਨ ਭੈਣਾਂ ਵੀ ਅਸੀਸਾਂ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।ਇਸ ਦਿਨ ਉਹ ਭਰਾ ਨੂੰ ਮੌਲੀ ਬੰਨ੍ਹਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਮਿਠਾਈ ਖੁਆਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਰੀਅਲ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ, ਭਾਈ ਦੂਜ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਧੂਮਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਹਨ। ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਭੈਣਾਂ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਤਿਲਕ ਲਗਾ ਤੋਹਫ਼ੇ ਵਜੋਂ ਨਾਰਿਅਲ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਸ਼ੰਖ ਵਜਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਿਲਕ ਲਗਾ ਕੇ ਕੁਝ ਵੀ ਤੋਹਫ਼ੇ ਵਜੋਂ ਦੇਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਭੈਣਾਂ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਲੰਬੀ ਉਮਰ ਲਈ ਵਰਤ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਕਰਵਾ ਕੇ ਹੀ ਵਰਤ ਖੋਲ੍ਹਦੀਆਂ ਹਨ।
ਭਾਈ ਦੂਜ ਕਿਉਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦੀ?
ਅਜਿਹਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਭਰਾ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਦੇ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਖਾਣਾ ਖਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਬੇਵਕਤੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਨਾਲ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੁਰਘਟਨਾ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ, ਭਾਈ ਦੂਜ ਮਨਾਉਣ ਨਾਲ, ਭੈਣਾਂ ਅਤੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀ, ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ, ਜਾਇਦਾਦ ਅਤੇ ਧਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਭਾਈ ਦੂਜ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ
ਸਕੰਦਪੁਰਾਣ ਦੀ ਕਥਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਗਵਾਨ ਸੂਰਜ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਸੰਗਯਾ ਦੇ ਦੋ ਬੱਚੇ ਸਨ, ਪੁੱਤਰ ਯਮਰਾਜ ਅਤੇ ਧੀ ਯਮੁਨਾ। ਯਮ ਪਾਪੀਆਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਯਮੁਨਾ ਦਿਲ ਦੀ ਸ਼ੁੱਧ ਸੀ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਤਕਲੀਫਾਂ ਦੇਖ ਕੇ ਦੁਖੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਗੋਲੋਕ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਭੈਣ ਯਮੁਨਾ ਨੇ ਭਰਾ ਯਮਰਾਜ ਨੂੰ ਗੋਲੋਕ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਲਈ ਬੁਲਾਇਆ ਤਾਂ ਯਮ ਨੇ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਦੇ ਘਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਰਕ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਮੁਕਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਇਕ ਹੋਰ ਕਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨਰਕਾਸੁਰ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਸੁਭੱਦਰਾ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਗਏ ਸਨ, ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਭਾਈ ਦੂਜ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੁਭਦਰਾ ਵਾਂਗ ਮੱਥੇ ‘ਤੇ ਤਿਲਕ ਲਗਾ ਕੇ ਭਰਾ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਦਾ ਪਿਆਰ ਵਧਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਇਕੱਠੇ ਯਮੁਨਾ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਿਨ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਦਿਲੋਂ ਆਪਣੇ ਪਾਪਾਂ ਦੀ ਮਾਫ਼ੀ ਮੰਗਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਯਮਰਾਜ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
