ਕਿਸ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਭਾਰਤੀ ਬਜਟ ਦਾ ਪਿਤਾਮਾ ? ਜਾਣੋ ਕਿਵੇਂ ਪਿਆ ਇਹ ਨਾਮ?
First Union Budget of Independent India: ਸੁਤੰਤਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕੇਂਦਰੀ ਬਜਟ 26 ਨਵੰਬਰ 1947 ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਸ਼ਨਮੁਖਮ ਚੇਟੀ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਬਜਟ ਦਾ ਪਿਤਾਮਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚੇਟੀ ਦਾ ਜਨਮ ਸਾਲ 1892 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਤਮਿਲ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਜਾਣੋ ਸ਼ਨਮੁਖਮ ਚੇਟੀ ਕੌਣ ਸਨ।
ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਦ ਦਾ ਬਜਟ ਸੈਸ਼ਨ 22 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ 12 ਅਗਸਤ ਤੱਕ ਚੱਲੇਗਾ। ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨਿਰਮਲਾ ਸੀਤਾਰਮਨ 23 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਆਮ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਗੇ ਪਰ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਬਜਟ ਕਿਸੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਨੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉੱਥੇ ਹੀ ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਆਮ ਬਜਟ ਕਿਸਨੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਬਜਟ ਦਾ ਪਿਤਾਮਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਆਮ ਬਜਟ 26 ਨਵੰਬਰ 1947 ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸ਼ਨਮੁਖਮ ਚੇਟੀ ਨੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਬਜਟ ਦਾ ਪਿਤਾਮਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚੇਟੀ ਦਾ ਜਨਮ ਸਾਲ 1892 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਤਮਿਲ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਕਾਂਡਾਸਵਾਮੀ ਚੇਟਿਆਰ ਕੋਇੰਬਟੂਰ ਮਿੱਲ ਦੇ ਮਾਲਕ ਅਤੇ ਬਿਜਨੈੱਸਮੈਨ ਸਨ। ਚੇਟੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਡਿਗਰੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਮਦਰਾਸ ਕ੍ਰਿਸਚੀਅਨ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਸਿਵਲ ਸਰਵਿਸ ਵਿੱਚ ਭੇਜਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਿਤਾ
ਚੇਟੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਉਹ ਸਿਵਲ ਸੇਵਾਵਾਂ ਜੁਆਇੰਨ ਕਰਨ ਪਰ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਚੇਟੀ ਦੀ ਇਕ ਵੱਖਰੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੇ ਮਾਲਕ ਸਨ। ਚੇਟੀ ਦੀਆਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਤਰਜੀਹਾਂ ਸਨ। ਸ਼ਨਮੁਖਮ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਮਦਰਾਸ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਜਿਸ ਲਈ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਾਦਾ ਰਾਮਾਸਵਾਮੀ ਚੇਤਿਆਰ ਨੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਚੇਟੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕੋਇੰਬਟੂਰ ਨਗਰਪਾਲਿਕਾ ਦੇ ਕੌਂਸਲਰ ਅਤੇ ਉਪ ਚੇਅਰਮੈਨ ਬਣੇ। 1920 ਅਤੇ 1921 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਉਹ ਮਦਰਾਸ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਰਹੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਸਟਿਸ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਟਿਕਟ ‘ਤੇ ਮਦਰਾਸ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਲੜੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1922 ਵਿੱਚ ਅਸੈਂਬਲੀ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਕੋਚੀਨ ਦੇ ਦੀਵਾਨ ਵੀ ਰਹੇ ਚੇਟੀ
ਸ਼ਨਮੁਖਮ ਚੇਟੀ ਨੂੰ ਸਾਲ 1924 ਵਿੱਚ ਸਵਰਾਜ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਤਰਫੋਂ ਕੇਂਦਰੀ ਅਸੈਂਬਲੀ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। ਸਾਲ 1932 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਕੇਂਦਰੀ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦੇ ਡਿਪਟੀ ਸਪੀਕਰ ਚੁਣੇ ਗਏ ਅਤੇ ਸਾਲ 1933 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਸਪੀਕਰ ਚੁਣੇ ਗਏ। ਉਹ ਸਾਲ 1935 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਹਾਰ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਪਰਤ ਗਏ ਅਤੇ 1935 ਤੋਂ 1941 ਤੱਕ ਕੋਚੀਨ ਰਿਆਸਤ ਦੇ ਦੀਵਾਨ ਰਹੇ। ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਪੰਡਿਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕੈਬਨਿਟ ਵਿੱਚ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾਇਆ। 5 ਮਈ 1953 ਨੂੰ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਜੇਮਸ ਵਿਲਸਨ ਨੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ ਬਜਟ
1947 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਕਈ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਪਰ ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਸ਼ਨਮੁਖਮ ਚੇਟੀ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਬਗਾਵਤਾਂ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਵਿਚ ਕੰਪਨੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਕਾਫੀ ਪਤਲੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਸਾਲ 1860 ਵਿੱਚ, ਕੰਪਨੀ ਨੂੰ ਖਰਚਿਆਂ ਅਤੇ ਆਮਦਨੀ ਦਾ ਹਿਸਾਬ ਰੱਖਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣ ਲੱਗੀ। ਇਸ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਜੇਮਸ ਵਿਲਸਨ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। ਮਹਾਰਾਣੀ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਨੇ ਸਾਲ 1859 ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਭੇਜਿਆ, ਤਾਂ ਜੋ ਬਜਟ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ ਅਤੇ ਟੈਕਸਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਾਗਜ਼ੀ ਮੁਦਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਵੀ ਉਦੋਂ ਹੀ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ।
ਸਟੈਂਡਰਡ ਚਾਰਟਰਡ ਬੈਂਕ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ
ਭਾਰਤ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੇਮਸ ਵਿਲਸਨ ਨੇ 7 ਅਪ੍ਰੈਲ 1860 ਨੂੰ ਸ਼ਾਮ 5 ਵਜੇ ਅਣਵੰਡੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਜੇਮਸ ਵਿਲਸਨ ਨੇ ਸਟੈਂਡਰਡ ਚਾਰਟਰਡ ਬੈਂਕ ਅਤੇ ਦ ਇਕਨਾਮਿਸਟ ਅਖਬਾਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਵੀ ਕੀਤੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਬਜਟ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਤੋਂ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ, ਜੇਮਜ਼ ਦੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 11 ਅਗਸਤ 1860 ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੌਰੰਗੀ ਲੇਨ, ਕੋਲਕਾਤਾ (ਉਦੋਂ ਕਲਕੱਤਾ) ਵਿੱਚ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ – ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਉਂ ਮੰਗੀ ਮਾਫੀ? ਜਾਣੋ ਟੈਕਸ ਵਧਾਉਣ ਤੇ ਵੀ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਕੋਈ ਵਿਰੋਧ
ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਪਹਿਲਾ ਅੰਤਰਿਮ ਬਜਟ
ਭਾਵੇਂ ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਸ਼ਨਮੁਖਮ ਚੇਟੀ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਥੋੜ੍ਹਾ ਪੇਚ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ, ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪੂਰਾ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਚੇਟੀ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅੰਤਰਿਮ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅੰਤਰਿਮ ਬਜਟ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਲਿਆਕਤ ਅਲੀ ਖਾਨ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਲਿਆਕਤ ਅਲੀ ਖਾਨ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵੀ ਬਣੇ।
