ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਸੂਰੀ ਨੇ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਹੁਮਾਯੂੰ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਲੜਾਈ ਲੜੇ ਕਿਵੇਂ ਹਰਾਇਆ?
Sher Shah Suri Death Anniversary: ਜਦੋਂ ਵੀ ਕਦੇ ਮੁਗਲਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਸੂਰੀ ਦਾ ਨਾਮ ਜ਼ਰੂਰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਸੂਰੀ ਜਿਸਨੇ ਹੁਮਾਯੂੰ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਹਰਾਇਆ ਜਦੋਂ ਉਸਦੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ 15 ਹਜ਼ਾਰ ਸੈਨਿਕ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 40 ਹਜ਼ਾਰ ਸੀ। ਫਿਰ ਵੀ, ਮੁਗਲ ਫੌਜ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਲੜੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਾਣੋ ਰਣਨੀਤੀ ਕੀ ਸੀ।

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲ ਸਲਤਨਤ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬਾਬਰ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਹੁਮਾਯੂੰ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਤਖਤ ਤੇ ਬੈਠਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਸੂਰੀ ਨੇ ਭਾਵੇਂ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜ ਸਾਲ ਹੀ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਇੱਕ ਮਿਸਾਲ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀ। ਜਦੋਂ ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਸੂਰੀ ਨੇ ਹੁਮਾਯੂੰ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਤਾਂ ਉਸਦੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ 15 ਹਜ਼ਾਰ ਸੈਨਿਕ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 40 ਹਜ਼ਾਰ ਸੀ। ਫਿਰ ਵੀ, ਮੁਗਲ ਫੌਜ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਲੜੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਸੂਰੀ ਦੀ ਬਰਸੀ ‘ਤੇ, ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਸੂਰੀ ਨੇ ਹੁਮਾਯੂੰ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਹਰਾਇਆ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੀ-ਕੀ ਬਣਾਇਆ?
ਹੁਮਾਯੂੰ ਬੰਗਾਲ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ
ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਸੂਰੀ, ਜੋ ਕਦੇ ਮੁਗਲ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਮ ਫਰੀਦ ਖਾਨ ਸੀ। ਉਹ 1518 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਚੰਦੇਰੀ ਮੁਹਿੰਮ ‘ਤੇ ਬਾਬਰ ਦੇ ਨਾਲ ਗਿਆ ਸੀ। ਬਾਬਰ ਦੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਫਰੀਦ ਖਾਨ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਤਖਤ ‘ਤੇ ਬੈਠਣ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਦੇਖਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਨੇਤਾ ਜਲਾਲ ਖਾਨ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਉਪ-ਨੇਤਾ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲੀ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਬਾਬਰ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੁਮਾਯੂੰ ਬੰਗਾਲ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਸੀ। ਇਸ ‘ਤੇ ਹੁਮਾਯੂੰ ਨੇ ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਲੜਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਦੋਂ ਤੱਕ, ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਦਾ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਬਿਹਾਰ ਸਗੋਂ ਬੰਗਾਲ ਉੱਤੇ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਕੰਟਰੋਲ ਸੀ।
ਹੁਮਾਯੂੰ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਸੂਰੀ ਨੇ ਪੰਜ ਸਾਲ ਭਾਰਤ ‘ਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਚੌਸਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਮਝੌਤਾ ਹੋਇਆ
ਇਹ 1537 ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਹੁਮਾਯੂੰ ਨੇ ਬੰਗਾਲ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਲਈ ਸ਼ੇਰਸ਼ਾਹ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਚੌਸਾ ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਲੜਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਹੁਮਾਯੂੰ ਨੇ ਆਪਣਾ ਦੂਤ ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਸੂਰੀ ਕੋਲ ਭੇਜਿਆ। ਅਬਦੁਲ ਕਾਦਿਰ ਬਦਾਯੂਨੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੁਸਤਕ ‘ਤਖਬ-ਉਤ-ਤਵਾਰੀਖ’ ਵਿਚ ਇਸ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ।
ਉਹ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਹੁਮਾਯੂੰ ਦਾ ਮੁਹੰਮਦ ਅਜ਼ੀਜ਼ ਨਾਮ ਦਾ ਦੂਤ ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਕੈਂਪ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਿਆ, ਤਾਂ ਉਹ ਤੇਜ਼ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਕੁਹਾੜੀ ਨਾਲ ਇੱਕ ਦਰੱਖਤ ਦੇ ਤਣੇ ਨੂੰ ਕੱਟ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਆਪਣੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ਨੂੰ ਉੱਪਰ ਵੱਲ ਮੋੜ ਕੇ। ਦੂਤ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਬੈਠ ਗਿਆ ਅਤੇ ਹੁਮਾਯੂੰ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ। ਉਸੇ ਦੂਤ ਨੇ ਦੋਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਸੂਰੀ ਮੁਗਲ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਝੰਡੇ ਹੇਠ ਬੰਗਾਲ ਅਤੇ ਬਿਹਾਰ ‘ਤੇ ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ।
ਹੁਮਾਯੂੰ ਬਿਨਾਂ ਲੜਾਈ ਦੇ ਹਾਰ ਗਿਆ
ਇਸ ਸਮਝੌਤੇ ਤੋਂ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਹੀ ਹੋਏ ਸਨ ਜਦੋਂ 17 ਮਈ 1540 ਨੂੰ, ਹੁਮਾਯੂੰ ਅਤੇ ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਸੂਰੀ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਕੰਨੌਜ ਦੇ ਬਿਲਗ੍ਰਾਮ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਆਹਮੋ-ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਗਈਆਂ। ਹੁਮਾਯੂੰ ਦੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ 40 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੈਨਿਕ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸ਼ੇਰਸ਼ਾਹ ਦੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ 15 ਹਜ਼ਾਰ ਸੈਨਿਕ ਸਨ। ਦੋਵੇਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਬਿਲਗ੍ਰਾਮ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਤੱਕ ਬਿਨਾਂ ਲੜਾਈ ਦੇ ਆਹਮੋ-ਸਾਹਮਣੇ ਰਹੀਆਂ। ਇਸਦਾ ਸ਼ੇਰਸ਼ਾਹ ਦੀ ਫੌਜ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਪਿਆ, ਪਰ ਹੁਮਾਯੂੰ ਦੀ ਫੌਜ ਕੋਲ ਸਪਲਾਈ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਖਤਮ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਇਸ ‘ਤੇ, ਹੁਮਾਯੂੰ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀ ਉਸਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਲੜੇ ਛੱਡਣ ਲੱਗ ਪਏ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੀ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਯੁੱਧ ਦੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਹੁਮਾਯੂੰ ਦਾ ਲਾਹੌਰ ਤੱਕ ਪਿੱਛਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਗਰਾ ਵਿੱਚ ਸੱਤਾ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ, ਜਿੱਥੋਂ ਉਸਨੇ ਪੰਜ ਸਾਲ ਭਾਰਤ ‘ਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ।
ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬੀ ਸੜਕ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਸਿਹਰਾ
ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ, ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸੜਕਾਂ ਬਣਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ‘ਤੇ ਸਰਾਵਾਂ ਬਣਾਈਆਂ। ਸੜਕਾਂ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ ਰੁੱਖ ਅਤੇ ਪੌਦੇ ਲਗਾਏ ਗਏ ਸਨ, ਤਾਂ ਜੋ ਰਾਹਗੀਰਾਂ ਨੂੰ ਛਾਂ ਮਿਲ ਸਕੇ। ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਚਾਰ ਵੱਡੀਆਂ ਸੜਕਾਂ ਬਣਾਈਆਂ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸੜਕ ਢਾਕਾ (ਹੁਣ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼) ਦੇ ਨੇੜੇ ਸੋਨਾਰਗਾਓਂ ਤੋਂ ਸਿੰਧ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਤੱਕ 1500 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਬੀ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਅੱਜ ਜੀ.ਟੀ. ਰੋਡ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਆਗਰਾ ਤੋਂ ਬੁਰਹਾਨਪੁਰ, ਆਗਰਾ ਤੋਂ ਜੋਧਪੁਰ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਮੁਲਤਾਨ ਤੱਕ ਸੜਕਾਂ ਵੀ ਬਣਵਾਈਆਂ।
ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਦੂਰਅੰਦੇਸ਼ੀ ਕਾਰਨ ਹੀ ਉਸਨੇ ਹਰ ਦੋ ਕੋਹ ‘ਤੇ ਸੜਕ ਕਿਨਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਸਰਾਵਾਂ ਬਣਾਈਆਂ। ਹਰ ਸਰਾਏ ਵਿੱਚ ਦੋ ਘੋੜੇ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੁਨੇਹੇ ਭੇਜਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ, ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਦੇ ਅਕਸਰ ਤਬਾਦਲੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਫੌਜ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀ ਵੀ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਸਰਾਵਾਂ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਲਈ ਵੀ ਆਰਾਮ ਘਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਹਰ ਸਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਰਾਜੇ ਲਈ ਇੱਕ ਕਮਰਾ ਰਾਖਵਾਂ ਹੁੰਦਾ ਸੀ।
ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਣਾ ਕਿਲ੍ਹਾ (ਪੁਰਾਣਾ ਕਿਲ੍ਹਾ) ਬਣਵਾਈਆ
ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਵੀ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਣਾ ਕਿਲ੍ਹਾ (ਪੁਰਾਣਾ ਕਿਲ੍ਹਾ) ਬਣਵਾਇਆ। ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਇੱਥੇ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਛੇਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਸਾਲ 1542 ਵਿੱਚ ਹੀ ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਪੁਰਾਣੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕਿਲਾ-ਏ-ਕੁਹਨਾ ਮਸਜਿਦ ਬਣਾਈ ਸੀ। ਸਾਸਾਰਾਮ ਵਿੱਚ ਬਣਿਆ ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਦਾ ਮਕਬਰਾ ਵੀ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਕਲਾ ਦਾ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਉਦਾਹਰਣ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕਾਲਿੰਜਰ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ
ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਨੇ 1544 ਵਿੱਚ ਕਲਿੰਜਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਕਿਲ੍ਹਾ ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ 1230 ਫੁੱਟ ਦੀ ਉਚਾਈ ‘ਤੇ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਘੇਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਸੁਰੰਗਾਂ ਅਤੇ ਬੁਰਜ ਬਣਾਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। 22 ਮਈ 1545 ਨੂੰ ਕਿਲ੍ਹੇ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਹੋਇਆ। ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਇੱਕ ਉੱਚੇ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਤੋਂ ਤੀਰ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਬੰਬ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖੇ ਗਏ ਸਨ। ਅਚਾਨਕ ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਹੇਠਾਂ ਆਇਆ ਅਤੇ ਬੰਬ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਗਾਉਣ ਅਤੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸੁੱਟਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ। ਇੱਕ ਬੰਬ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਕੰਧ ਨਾਲ ਟਕਰਾਇਆ ਅਤੇ ਪਿੱਛੇ ਰੱਖੇ ਬੰਬਾਂ ‘ਤੇ ਫਟ ਗਿਆ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਲਗਭਗ ਅੱਧਾ ਸੜ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਕੈਂਪ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ ਪਰ ਉਸੇ ਸਮੇਂ, ਉਸਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ‘ਤੇ, ਕਿਲ੍ਹੇ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਉਸਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰ ਲਈਆਂ।