ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਭੂਚਾਲ ਕਾਰਨ 800 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ, ਕੀ ਫਾਲਟ ਲਾਈਨ ਨੇ ਲਿਆਂਦੀ ਤਬਾਹੀ?

ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਐਤਵਾਰ ਰਾਤ ਨੂੰ ਆਏ ਭੂਚਾਲ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਬਹੁਤ ਭਿਆਨਕ ਹਨ। 6.0 ਤੀਬਰਤਾ ਵਾਲੇ ਭੂਚਾਲ ਕਾਰਨ ਹੁਣ ਤੱਕ 800 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। 2500 ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ਖਮੀ ਹਨ। ਭੂਚਾਲ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਜਲਾਲਾਬਾਦ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ 27 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਸੀ। ਪਰ ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਰਿਕਟਰ ਪੈਮਾਨੇ ‘ਤੇ 6 ਤੀਬਰਤਾ ਵਾਲੇ ਭੂਚਾਲ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਏ ਹਨ, ਪਰ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਇੰਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਨਾ ਹੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਉੱਚੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਹਨ। ਹੁਣ ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਇੰਨੇ ਲੋਕ ਮਰੇ?

ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਭੂਚਾਲਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਲੰਮਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ, ਪਰ ਫਾਲਟ ਲਾਈਨਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮੌਤਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹਨ। ਜਾਣੋ ਫਾਲਟ ਲਾਈਨ ਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਲਾਈਨ ਖ਼ਤਰੇ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ।

ਕੀ ਹੈ ਫਾਲਟ ਲਾਈਨ?

ਭੂਚਾਲਾਂ ਆਊਣ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦੋ ਵੱਡੇ ਕਾਰਨ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਟੈਕਟੋਨਿਕ ਪਲੇਟਾਂ ਵਿੱਚ ਗਤੀ ਹੈ। ਇਹ 90 ਫੀਸਦ ਭੂਚਾਲਾਂ ਦਾ ਅਸਲ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਦੂਜਾ ਕਾਰਨ ਫਾਲਟ ਲਾਈਨਾਂ ਦਾ ਬਦਲਣਾ ਹੈ। ਸਰਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ, ਇਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੀਆਂ ਤਰੇੜਾਂ ਵਿੱਚ ਗਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਫਟਣ ਕਾਰਨ, ਮੈਗਮਾ ਦਬਾਅ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਹਿੱਲ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਭੂਚਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੌਤਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਫਾਲਟ ਲਾਈਨ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਰਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ, ਫਾਲਟ ਲਾਈਨ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਉਹ ਦਰਾੜ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਰਗੜਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਖਿਸਕਦੇ ਹਨ। ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਭੂਚਾਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਬਾਹੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੇ ਹਨ।

ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਭੂਚਾਲ ਫਾਲਟ ਲਾਈਨਾਂ ‘ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਭੂਚਾਲ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਨ ਵਾਲੀਆਂ ਟੈਕਟੋਨਿਕ ਪਲੇਟਾਂ ਹਰ ਸਾਲ ਕੁਝ ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਹਿੱਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਊਰਜਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਊਰਜਾ ਅਚਾਨਕ ਛੱਡੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ਹਿੱਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਭੂਚਾਲ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀ ਹੈ।

7 ਤੀਬਰਤਾ ਦੇ ਇੱਕ ਦਰਜਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭੂਚਾਲ ਆਏ

ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਰਵੇਖਣ ਦੇ ਭੂਚਾਲ ਵਿਗਿਆਨੀ ਬ੍ਰਾਇਨ ਬੈਪਟੀਏ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦਾ ਘਾਤਕ ਭੂਚਾਲ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਸਰਗਰਮ ਭੂਚਾਲ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਭੂਚਾਲਾਂ ਪਿੱਛੇ ਉਹੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਹਿਮਾਲਿਆ, ਕਾਰਾਕੋਰਮ ਅਤੇ ਤਿੱਬਤੀ ਪਠਾਰ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ – ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਯੂਰੇਸ਼ੀਅਨ ਪਲੇਟਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਟੱਕਰ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, ਭਾਰਤ ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ ਵੱਲ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ ਲਗਭਗ 45 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਦੀ ਦਰ ਨਾਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇਹ ਟੱਕਰ ਜ਼ੋਨ ਧਰਤੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭੂਚਾਲ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਜੋ ਹਰ ਸਾਲ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਛੱਡੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸਾਰੀ ਭੂਚਾਲ ਊਰਜਾ ਦਾ ਲਗਭਗ 15 ਫੀਸਦ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ, ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਭੂਚਾਲ ਜ਼ੋਨ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਭੂਚਾਲਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 1900 ਤੋਂ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ 7 ​​ਤੀਬਰਤਾ ਦੇ ਇੱਕ ਦਰਜਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭੂਚਾਲ ਆ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।

Photo Credit: WHO

10 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਭੂਚਾਲਾਂ ਨੇ ਕਦੋਂ ਹਿਲਾ ਦਿੱਤਾ?

ਅਕਤੂਬਰ 2023: ਹੇਰਾਤ ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਭੂਚਾਲ ਆਏ, ਜੋ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਭਿਆਨਕ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। 7 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ, ਪੱਛਮੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਹੇਰਾਤ ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ 6.3 ਤੀਬਰਤਾ ਦਾ ਭੂਚਾਲ ਆਇਆ। ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਬਾਅਦ, 11 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ, ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ 6.3 ਤੀਬਰਤਾ ਦਾ ਭੂਚਾਲ ਆਇਆ, ਅਤੇ 15 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ 6.4 ਤੀਬਰਤਾ ਦਾ ਭੂਚਾਲ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰੈੱਡ ਕਰਾਸ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਭੂਚਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 2,445 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ।

21 ਮਾਰਚ, 2023: ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੈਬਰ ਪਖਤੂਨਖਵਾ ਸੂਬੇ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਨੇੜੇ, ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਸੂਬੇ ਬਦਖਸ਼ਾਨ ਵਿੱਚ 6.5 ਤੀਬਰਤਾ ਦਾ ਭੂਚਾਲ ਆਇਆ। ਇਸ ਵਿੱਚ 13 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ।

ਸਤੰਬਰ 2022: ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਗੁਆਂਢੀ ਸੂਬਿਆਂ ਕੁਨਾਰ ਅਤੇ ਨੰਗਰਹਾਰ ਵਿੱਚ 5.1 ਅਤੇ 4.6 ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਵਾਲੇ ਦੋ ਭੂਚਾਲ ਆਏ। ਅੱਠ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।

22 ਜੂਨ, 2022: ਪੂਰਬੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪਕਤਿਕਾ, ਪਕਤੀਆ, ਖੋਸਤ ਅਤੇ ਨੰਗਰਹਾਰ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ 6.1 ਤੀਬਰਤਾ ਦਾ ਭੂਚਾਲ ਆਇਆ। ਇਸ ਆਫ਼ਤ ਵਿੱਚ 1,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਘਰ ਢਹਿ ਗਏ।

17 ਜਨਵਰੀ, 2022: UASGS ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪੱਛਮੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਬਦਗੀਸ ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ ਕਾਦੀਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ 5.3 ਤੀਬਰਤਾ ਦਾ ਹਲਕਾ ਭੂਚਾਲ ਆਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 26 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ।

26 ਅਕਤੂਬਰ, 2015: ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਕੁਸ਼ ਖੇਤਰ ਦੇ ਨੇੜੇ 7.5 ਤੀਬਰਤਾ ਦਾ ਭੂਚਾਲ ਆਇਆ। ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਆਫ ਰੈੱਡ ਕਰਾਸ ਐਂਡ ਰੈੱਡ ਕ੍ਰੀਸੈਂਟ ਸੋਸਾਇਟੀਜ਼ (IFRC) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 117 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ। IFRC ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਆਫ਼ਤ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਥਾਰਟੀ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਕਿਹਾ ਕਿ 272 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਭੂਚਾਲ ਦੇ ਝਟਕੇ ਕਈ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੇ ਗਏ।

ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਅੰਕੜਿਆਂ ‘ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੋਗੇ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗੇਗਾ ਕਿ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਸਰਹੱਦ ‘ਤੇ ਭੂਚਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘੱਟ ਸੀ, ਪਰ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਆਏ ਭੂਚਾਲ ਵਿੱਚ ਮੌਤਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਈਆਂ।