ਭਾਰਤ ‘ਚ ਲਗਾਤਾਰ ਘੱਟ ਰਹੀ ਹੈ ਪ੍ਰਜਨਨ ਦਰ , ਕੀ ਹੈ ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ? ਮਾਹਿਰਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੋ

Fertility rate in India: ਭਾਵੇਂ ਭਾਰਤ ਅੱਜ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਹੁਣ ਇੱਥੇ ਆਬਾਦੀ ਵਾਧੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਮੋੜ ਆਇਆ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਆਬਾਦੀ ਫੰਡ (UNFPA) ਦੀ ਹਾਲੀਆ ਰਿਪੋਰਟ “ਦਿ ਰੀਅਲ ਫਰਟੀਲਿਟੀ ਕ੍ਰਾਈਸਿਸ” ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਕੁੱਲ ਪ੍ਰਜਨਨ ਦਰ ਹੁਣ 2.0 ਤੱਕ ਘੱਟ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 2.1 ਦੇ ਰਿਪਲੇਸਮੈਂਟ ਪੱਧਰ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਹੈ। ਭਾਵ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਹੁਣ ਔਸਤਨ 2 ਤੋਂ ਘੱਟ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਅੰਕੜਾ ਆਬਾਦੀ ਨਿਯੰਤਰਣ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਵਾਂਗ ਲੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦੀ ਸੱਚਾਈ ਕਾਫ਼ੀ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹੈ।

ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਅਸਲ ਸਮੱਸਿਆ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਕਿੰਨੇ ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਉਹ ਜਿੰਨੇ ਬੱਚੇ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹਨ। ਇਹ ਹੈਰਾਨੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਲੱਖਾਂ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਦੇ ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਰਿਹਾ।

ਚੋਣ ਅਸਲ ਮੁੱਦਾ ਹੈ, ਸਿਰਫ਼ ਗਿਣਤੀ ਨਹੀਂ

ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਇਸਨੂੰ ਆਬਾਦੀ ਕੰਟਰੋਲ ਵੱਲ ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਕਦਮ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਅਸਲ ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਲੋਕ ਜਿੰਨੇ ਚਾਹੇ ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹਨ? ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਅਨੁਸਾਰ ਪਰਿਵਾਰ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਪਾਉਂਦੇ। ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਜੋ ਕਾਰਨ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿੱਤੀ ਬੋਝ, ਸਿਹਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਦਬਾਅ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਯਾਨੀ ਸਮੱਸਿਆ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਘੱਟ ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਸਮੱਸਿਆ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇੱਛਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਉਹ ਓਨੇ ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾ ਰਹੇ ਜਿੰਨੇ ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਰਿਪੋਰਟ ਕੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ?

“ਦਿ ਰੀਅਲ ਫਰਟੀਲਿਟੀ ਕ੍ਰਾਈਸਿਸ” ਰਿਪੋਰਟ ਇਸ ਗੱਲ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਨੀਤੀ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਹੁਣ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਜਨਨ ਦੀ ਪੂਰੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਹੋਵੇ। ਇੱਕ ਸਰਵੇਖਣ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 36% ਬਾਲਗਾਂ ਨੇ ਅਣਚਾਹੇ ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ 30% ਓਨੇ ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇ ਜਿੰਨੇ ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਹੈਰਾਨੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ 23% ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੋਵੇਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ।

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁੜੀਆਂ (15-19 ਸਾਲ) ਵਿੱਚ ਜਣਨ ਦਰ ਅਜੇ ਵੀ ਪ੍ਰਤੀ 1,000 14.1 ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਚੀਨ (6.6), ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ (7.3) ਅਤੇ ਥਾਈਲੈਂਡ (8.3) ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ, ਕਰੀਅਰ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ

ਬੁਖਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਕਿਉਂ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ? ਮਾਹਿਰ ਤੋਂ ਜਾਣੋ

ਪਤੰਜਲੀ ਦੀ ਇਹ ਦਵਾਈ ਥਾਇਰਾਇਡ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਲਈ ਹੈ ਰਾਮਬਾਣ

ਪੇਟ 'ਚ ਕਿਉਂ ਬਣਦੀ ਗੈਸ, ਕਿਉਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਬਦਹਜ਼ਮੀ?ਵਿਟਾਮਿਨ ਦੀ ਕਮੀ ਵੀ ਹੈ ਕਾਰਨ

ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਕਿਉਂ ਘਟ ਰਹੀ ?

ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਇੱਕ ਗਾਇਨੀਕੋਲੋਜਿਸਟ ਡਾ. ਚੰਚਲ ਸ਼ਰਮਾ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਕਾਰਨ ਦੇਰ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਕੁਝ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸਿਗਰਟਨੋਸ਼ੀ ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਦੀ ਆਦਤ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪ੍ਰਜਨਨ ਸਮਰੱਥਾ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਬਾਂਝਪਨ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਲਗਾਤਾਰ ਵੱਧ ਰਹੇ ਹਨ। ਪੀਸੀਓਡੀ, ਪੀਸੀਓਐਸ ਵਰਗੀਆਂ ਕਈ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵੀ ਬਾਂਝਪਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹਨ।

ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ ਵੱਖਰੀ

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ। ਜਣਨ ਸ਼ਕਤੀ ਦਵੈਤ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਦੋਹਰੀ ਤਸਵੀਰ। ਦਿੱਲੀ, ਕੇਰਲ ਅਤੇ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਵਰਗੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਜਨਨ ਦਰ ਕਾਫ਼ੀ ਘੱਟ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਿਹਾਰ, ਝਾਰਖੰਡ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦਰ ਅਜੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਕਾਰਨ ਸਿੱਖਿਆ, ਸਿਹਤ ਸੇਵਾਵਾਂ ਅਤੇ ਆਮਦਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਾਨਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹਨ ਜੋ ਪ੍ਰਜਨਨ ਦਰ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਅਤੇ ਕਮੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।

ਭਾਰਤ ਲਈ ਕੁਝ ਸੁਝਾਅ

ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਜਨਨ ਸਿਹਤ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ, ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਗਰਭ ਨਿਰੋਧਕ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਗਰਭਪਾਤ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ, ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ, ਸਿੱਖਿਆ, ਕਿਫਾਇਤੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਅਤੇ ਦਫਤਰ ਵਿੱਚ ਸਹੂਲਤਾਂ ਵਧਾਉਣਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਣਵਿਆਹੇ ਲੋਕ, LGBTQIA+ ਭਾਈਚਾਰੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਹਾਸ਼ੀਏ ‘ਤੇ ਧੱਕੇ ਗਏ ਲੋਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਡੇਟਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਸਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਕੱਠੀ ਕਰਨਾ, ਨਾਲ ਹੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨਾ, ਕੁਝ ਸੁਝਾਅ ਹਨ।