ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਕਿਹਾ ਕਵਾਡ ਦਾ ਨੇਤਾ, ਇਸ ਪਿੱਛੇ ਕੀ ਹਨ ਕਾਰਨ?
Quad American: ਮਾਹਿਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਬਿਆਨ ਦੀ ਸਿਰਫ਼ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਕੋਈ ਅਹਿਮੀਅਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਮਾਹਿਰ ਪ੍ਰੋ. ਪੁਸ਼ਪੇਸ਼ ਪੰਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਸੰਤੁਲਨ ਬਿਆਨ ਹੈ।
Quad American: ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਿਡੇਨ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਕਵਾਡ ਦਾ ਨੇਤਾ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤੀ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਇਸ ਬਿਆਨ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਅਰਥ ਕੱਢ ਰਹੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ‘ਤੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇਸ ਟਿੱਪਣੀ ਰਾਹੀਂ ਅਮਰੀਕਾ ਇੰਡੋ-ਪੈਸੀਫਿਕ ਖੇਤਰ ‘ਚ ਕੀ ਨਵਾਂ ਕਦਮ ਚੁੱਕ ਰਿਹਾ ਹੈ? ਆਖਿਰ ਇਸ ਵਾਰ ਅਮਰੀਕਾ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਕੀ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ?
ਤਾਂ ਆਓ ਪਹਿਲਾਂ ਸਮਝੀਏ ਕਿ ਕਵਾਡ ਕੀ ਹੈ? ਕਵਾਡ ਭਾਰਤ, ਅਮਰੀਕਾ, ਜਾਪਾਨ ਅਤੇ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੁਆਰਾ ਗਠਿਤ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਹੈ ਜੋ ਇਹਨਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਗੈਰ ਰਸਮੀ ਰਣਨੀਤਕ ਗੱਲਬਾਤ ਲਈ ਇੱਕ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ‘ਮੁਕਤ, ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ’ ਇੰਡੋ-ਪੈਸੀਫਿਕ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ‘ਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਇੰਡੋ-ਪੈਸੀਫਿਕ ਖੇਤਰ ‘ਚ ਚੀਨ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ‘ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਣਾ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣਾ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਉਮੀਦ ਜਤਾਈ ਹੈ ਕਿ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ ਵੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਗੇ, ਹੁਣ ਸਵਾਲ ਇਹ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਹੁਣ ਅਚਾਨਕ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਕਵਾਡ ਦਾ ਨੇਤਾ ਕਿਉਂ ਮੰਨ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਚਰਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।
ਪਹਿਲਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਦੌਰੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਇਸ ਵਾਰ ਰੂਸ ਦੇ ਕਜ਼ਾਨ ਸ਼ਹਿਰ ‘ਚ ਹੋਣ ਜਾ ਰਹੀ ਬ੍ਰਿਕਸ ਸੰਮੇਲਨ ‘ਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣਗੇ। ਇਹ ਕਾਨਫਰੰਸ ਰੂਸ ਵੱਲੋਂ ਕਰਵਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ, ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ, ਚੀਨ ਅਤੇ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣਗੇ। ਇਸ ਸੰਮੇਲਨ ‘ਚ ਬ੍ਰਿਕਸ ਕਰੰਸੀ (ਆਰ5) ਲਿਆਉਣ ਸਮੇਤ ਕੁਝ ਅਹਿਮ ਮੁੱਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਚਰਚਾ ਹੋਣ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਵਧ ਗਈ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਬ੍ਰਿਕਸ ਸਮੂਹ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਕਸ ਮੁਦਰਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਦਾ ਸਿੱਧਾ ਅਸਰ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ‘ਤੇ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਡੈਮੇਜ ਕੰਟਰੋਲ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਦੂਜਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਇਸ ਸਮੇਂ ਡੈਮੇਜ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਹੈ। ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ, ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਸਮਰਥਕ ਗੁਰਪਤਵੰਤ ਪੰਨੂ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਇੱਕ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੁਕੱਦਮਾ ਦਾਇਰ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ‘ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ‘ਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਲਾਹਕਾਰ ਅਜੀਤ ਡੋਭਾਲ ਨੂੰ ਸੰਮਨ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਟਰੰਪ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ‘ਚ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖਟਾਸ ਨਾ ਆਵੇ।
ਅਮਰੀਕਾ-ਚੀਨ ਪਾਵਰ ਗੇਮ
ਇਹ ਵੀ ਚਰਚਾ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਬਿਆਨ ਪਿੱਛੇ ਚੀਨ ਨਾਲ ਪਾਵਰ ਗੇਮ ਵੀ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਚੀਨ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਵਾਡ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮਕਸਦ ਇੰਡੋ-ਪੈਸੀਫਿਕ ਖੇਤਰ ‘ਚ ਚੀਨ ‘ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਣਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਵਾਡ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕਰੇਗਾ. ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਰੂਸ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਬਹੁਤਾ ਸਹਿਜ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਚੀਨ ਅਤੇ ਰੂਸ ਵੀ ਬ੍ਰਿਕਸ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਅਮਰੀਕਾ ਰਣਨੀਤਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ, ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ‘ਚ ਅਜਿਹੇ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਮਾਹਿਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਬਿਆਨ ਦੀ ਸਿਰਫ਼ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਕੋਈ ਅਹਿਮੀਅਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ‘ਤੇ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਮਾਹਿਰ ਪ੍ਰੋ. ਪੁਸ਼ਪੇਸ਼ ਪੰਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਸੰਤੁਲਨ ਬਿਆਨ ਹੈ। ਇਹ ਕਥਨ ਬਹੁਤਾ ਅਰਥ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦਾ। ਬਿਡੇਨ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਸਿਰਫ ਦਿਖਾਵੇ ਲਈ ਅਜਿਹੇ ਬਿਆਨ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਬਿਆਨ ਦੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਚਰਚਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਪਰ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅਮਰੀਕਾ ਕਵਾਡ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਇੰਨਾ ਗੰਭੀਰ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਸਿਰਫ 4 ਦੇਸ਼ ਹਨ।
