ਯਮ ਅਤੇ ਯਮੁਨਾ ਦੀ ਪੌਰਾਣਿਕ ਕਥਾ, ਜਾਣੋ ਭਾਈ ਦੂਜ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਕਿਵੇਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ?

Photo: TV9 Hindi

ਭਾਈ ਦੂਜ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਯਮ ਦਵਿਤੀਆ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਤੀਜੇ ਦਿਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਈ ਦੂਜ ਨੂੰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਭਗਿਨੀ ਹਸਤ ਭੋਜਨਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਈ ਦੂਜ ਨੂੰ ਭਈਆ ਦੂਜ, ਭਾਉ ਬੀਜ, ਭਾਤਰਾ ਦ੍ਵਿਤੀਆ, ਭਾਈ ਦ੍ਵਿਤੀਆ, ਅਤੇ ਭਾਤਰੂ ਦਵਿਤੀਆ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਈ ਦੂਜ ‘ਤੇ, ਭੈਣਾਂ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਤਿਲਕ ਲਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੰਬੀ ਉਮਰ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਲਈ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ

ਇਸ ਦਿਨ, ਭੈਣਾਂ ਵਰਤ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਬੁਲਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਿਲਕ ਲਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਵਿੱਤਰ ਧਾਗਾ ਬੰਨ੍ਹਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਆਰਤੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭੈਣਾਂ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਠਿਆਈਆਂ ਖੁਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਫਿਰ ਭਰਾ ਆਪਣੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਨੂੰ ਤੋਹਫ਼ੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਭਰਾ-ਭੈਣ ਦਾ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਮੌਤ ਦੇ ਦੇਵਤਾ ਯਮਰਾਜ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਭੈਣ ਯਮੁਨਾ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਇੱਕ ਪੌਰਾਣਿਕ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਭਾਈ ਦੂਜ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਕਿਵੇਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ।

ਭਾਈ ਦੂਜ ਦਾ ਸ਼ੁਭ ਸਮਾਂ

ਭਈਆ ਦੂਜ ਤਿਥੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ: ਅਕਤੂਬਰ 22, 2025, ਰਾਤ ​​8:16 ਵਜੇ

ਭਈਆ ਦੂਜ ਤਿਥੀ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ: ਅਕਤੂਬਰ 23, 2025, ਰਾਤ ​​10:46 ਵਜੇ

ਭਈਆ ਦੂਜ ਪੂਜਾ ਦਾ ਮੁਹੂਰਤ: ਦੁਪਹਿਰ 1:13 ਤੋਂ 3:28 ਵਜੇ ਤੱਕ

ਭਾਈ ਦੂਜ ਦੀ ਕਥਾ

ਕਥਾ ਅਨੁਸਾਰ, ਯਮਰਾਜ ਅਤੇ ਯਮੁਨਾ ਦਾ ਜਨਮ ਭਗਵਾਨ ਸੂਰਜ ਦੀ ਪਤਨੀ ਛਾਇਆ ਤੋਂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਯਮੁਨਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਘਰ ਆਉਣ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਪਰ ਯਮਰਾਜ ਹਮੇਸ਼ਾ ਰੁੱਝਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਬੇਨਤੀਆਂ ਨੂੰ ਠੁਕਰਾ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਦਿਨ, ਕਾਰਤਿਕ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਸ਼ੁਕਲ ਪੱਖ ਦੇ ਦੂਜੇ ਦਿਨ, ਯਮਰਾਜ ਅਚਾਨਕ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਯਮੁਨਾ ਦੇ ਘਰ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ।

ਯਮੁਨਾ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਅਚਾਨਕ ਘਰ ਦੇਖ ਕੇ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੋਈ। ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਮਹਿਮਾਨ ਨਿਵਾਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਆਇਆ। ਯਮਰਾਜ ਯਮੁਨਾ ਦੀ ਮਹਿਮਾਨ ਨਿਵਾਜ਼ੀ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਵਰਦਾਨ ਮੰਗਿਆ। ਫਿਰ ਯਮੁਨਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨਾਲ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਹਰ ਸਾਲ ਇਸ ਦਿਨ ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਭੋਜਨ ਲਈ ਆਵੇਗਾ।

ਯਮੁਨਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਯਮਰਾਜ ਨੂੰ ਇਹ ਵਰਦਾਨ ਦੇਣ ਲਈ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੋ ਵੀ ਭੈਣ ਇਸ ਦਿਨ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਤਿਲਕ ਲਗਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਖੁਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਉਸ ਤੋਂ ਡਰਦੀ ਨਹੀਂ। ਇਸ ‘ਤੇ ਯਮਰਾਜ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਹੋਵੇ,” ਅਤੇ ਯਮਪੁਰੀ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ, ਭਾਈ ਦੂਜ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਭਰਾ ਇਸ ਦਿਨ ਯਮੁਨਾ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਦੀ ਮਹਿਮਾਨ ਨਿਵਾਜ਼ੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਯਮਰਾਜ ਦੇ ਡਰ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।