ਖੰਡੇ ਨਾਲ ਖੰਡਾ ਖੜਕਾਉਣ ਵਾਲੇ ਅਮਰ ਸ਼ਹੀਦ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ
ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦਾ ਨਾਮ ਅਮਰ ਸ਼ਹੀਦ ਵਜੋਂ ਸਤਿਕਾਰਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਜਿੱਥੇ ਆਪਣੀ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦੇ ਦੰਦ ਖੱਟੇ ਕੀਤੇ ਤਾਂ ਉੱਥੇ ਹੀ ਗੁਰੂ ਦੇ ਪਾਵਨ ਅਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਕੁਰਬਾਨੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਇਸ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਬਾਰੇ।
ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਸੰਗਤਾਂ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਅਮਰ ਸ਼ਹੀਦ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਕਹਿਕੇ ਸਨਮਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਗੁਰੂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਮਰ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਹੀਦ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 20 ਜਨਵਰੀ, 1682 ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਪਹੂਵਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। 12 ਸਾਲ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਦਸਵੇਂ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨਾਲ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਗਏ।
ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਬਾਬਾ ਜੀ ਸੰਗਤ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਜਾਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਆਇਆ, ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਨਿਮਰਤਾ ਨਾਲ, ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਹੁਕਮ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੀ ਜਿੰਦਗੀ ਗੁਰੂ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ।
8 ਸਾਲ ਕੀਤੀ ਸੇਵਾ
ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ 8 ਸਾਲ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਕਹਿਣ ‘ਤੇ, ਉਹ ਘਰ ਪਰਤੇ, ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ 1705 ਵਿਚ ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲੇ। ਉਥੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ, ਬਾਬਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਜੁਝਾਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਯੁੱਧ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਬਾਬਾ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਗਵਰਨਰ ਵਜ਼ੀਰ ਖਾਂ ਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ਹੇਠ ਸਰਹਿੰਦ ਵਿੱਚ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਜਿੰਦਾ ਨੀਂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਚਿਣਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਮਿਲੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸੇਵਾ
1706 ਵਿੱਚ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਹੈੱਡ ਗ੍ਰੰਥੀ ਬਣੇ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਿੱਲੀ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀਆਂ ਕਾਪੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਸੰਭਾਲਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਸਿੱਖ ਸੈਂਟਰ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਬਖਸ਼ੀ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ‘ਟਕਸਾਲ’ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਉਹ ਥਾਂ ਜਿੱਥੇ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸ੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਥਾਂ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਹਥਿਆਰ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਨ ਦਾ ਸਹੀ ਤਰੀਕਾ ਸਿੱਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਮਨਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਆਏ ਸਨ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਸਿੱਖੀ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਇਸ ਕੇਂਦਰ ਨੂੰ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਕਈ ਸਾਲ ਸਿੱਖੀ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਅਤੇ ਸੰਗਤਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੇ। ਉਹ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਨਸਾਫ਼ ਲਈ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਣ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤਿਆਰ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ।
ਜ਼ੁਲਮ ਖਿਲਾਫ਼ ਬੁਲੰਦ ਕੀਤੀ ਅਵਾਜ਼
1709 ਵਿੱਚ, ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਸਢੌਰਾ ਅਤੇ ਸਰਹਿੰਦ ਵਿੱਚ ਜ਼ੁਲਮ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਲਈ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਬਹਾਦਰ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1733 ਵਿੱਚ ਖਾਲਸਾ ਫੌਜਾਂ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ ਨਵਾਬ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੂੰ ਦਲ ਖਾਲਸਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦਾ ਆਗੂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਪੂਰੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਖਾਲਸਾ ਸਮੂਹਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸੰਯੁਕਤ ਸੰਸਥਾ ਹੈ। ਫਿਰ, 1748 ਵਿੱਚ ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ, ਦਲ ਖਾਲਸਾ ਦਾ ਬਾਰਾਂ ਮਿਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੁਨਰਗਠਨ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦਾਂ (ਨ) ਦੀ ਮਿਸਲ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਅਪ੍ਰੈਲ 1757 ਵਿਚ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਆਪਣੇ ਚੌਥੇ ਹਮਲੇ ਦੌਰਾਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕੀਮਤੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬੰਦੀ ਬਣਾ ਕੇ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਕਾਬੁਲ ਵੱਲ ਵਾਪਸ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਅਤੇ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਛੁਡਾਉਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ। ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਜਥਾ ਕੁਰਖੇਤਰ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਦੇ ਨੇੜੇ ਤਾਇਨਾਤ ਸੀ। ਉਹ ਕਈ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਛੁਡਾਉਣ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੇ।
ਲਾਹੌਰ ਛੱਡਣ ਸਮੇਂ ਅਬਦਾਲੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਤੈਮੂਰ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਦੀ ਹਦਾਇਤ ਕੀਤੀ। ਇਹਨਾਂ ਹੁਕਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦਿਆਂ, ਤੈਮੂਰ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਸਰੋਵਰਾਂ ਨੂੰ ਮਲਬੇ ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਬ ਨਾਲ ਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਜਦੋਂ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਇਸ ਬੇਅਦਬੀ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਏ ਜਾਣ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਸੰਗਤਾਂ ਨਾਲ ਇਹ ਖ਼ਬਰ ਸਾਂਝੀ ਕਰਦਿਆਂ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਸੇ ਸਾਲ ਦੀਵਾਲੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਮਨਾਈ ਜਾਵੇਗੀ। 500 ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੱਥੇ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਅਰਦਾਸ ਕੀਤੀ, “ਸਤਿਗੁਰੂ ਮੇਰਾ ਸੀਸ ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਡਿੱਗੇ”
ਖੰਡੇ ਨਾਲ ਖੜਕਾਇਆ ਖੰਡਾ
75 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਯੋਧੇ ਦਾ ਜੋਸ਼ ਵਿਖਾਇਆ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਸਮੂਹ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵੱਲ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਤ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਜਿਉਂ ਹੀ ਉਹ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਦਸ ਮੀਲ ਦੀ ਦੂਰੀ ‘ਤੇ ਸਥਿਤ ਤਰਨਤਾਰਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪਹੁੰਚੇ, ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਲਗਭਗ 5,000 ਹੋ ਗਈ। ਉੱਥੇ, ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਖੰਡਾ (ਦੋ ਧਾਰੀ ਤਲਵਾਰ) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਲਕੀਰ ਨੂੰ ਚਿੰਨ੍ਹਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕੇਵਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਲਈ ਲੜਨ ਅਤੇ ਅੰਤਮ ਕੁਰਬਾਨੀ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਸੰਸਾਰਕ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ, ਪਾਰ ਲੰਘਣ ਲਈ। ਅਡੋਲ ਸੰਕਲਪ ਦੇ ਨਾਲ, ਗੁਰੂ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਗਣ ਦੇ ਇੱਛੁਕ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਦਲੇਰੀ ਨਾਲ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਜਾਪ ਕਰਦਿਆਂ ਇਸ ਲਕੀਰ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕੀਤਾ।
ਜਉ ਤਉ ਪ੍ਰੇਮ ਖੇਲਣ ਕਾ ਚਾਉ ॥ ਸਿਰੁ ਧਰਿ ਤਲੀ ਗਲੀ ਮੇਰੀ ਆਉ ॥
ਇਤੁ ਮਾਰਗਿ ਪੈਰੁ ਧਰੀਜੈ ॥ ਸਿਰੁ ਦੀਜੈ ਕਾਣਿ ਨ ਕੀਜੈ ॥੨੦॥
ਸੀਸ ਧੜ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋਣਾ
ਜਦੋਂ ਸਿੰਘ ਆ ਰਹੇ ਸਨ ਤਾਂ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੜਣ ਲਈ ਵੀਹ ਹਜ਼ਾਰ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਭੇਜੀ। ਇਸ ਫੌਜ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਛੇ ਮੀਲ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਡੇਰਾ ਲਾਇਆ ਅਤੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕੀਤੀ। 11 ਨਵੰਬਰ 1757 ਨੂੰ ਦੋਵੇਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਗੋਹਲਵਾੜ ਨੇੜੇ ਆਹਮੋ-ਸਾਹਮਣੇ ਹੋਈਆਂ। ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਧੱਕ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਚੱਬਾ ਪਿੰਡ ਪਹੁੰਚੇ ਜਿੱਥੇ ਭਿਆਨਤ ਲੜਾਈ ਹੋਈ। ਲੜਾਈ ਦੌਰਾਨ ਅਟਲ ਖਾਨ ਨੇ ਇੱਕ ਘਾਤਕ ਵਾਰ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਸਿਰ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਗਿਆ।
ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਝਟਕੇ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਆਪਣਾ ਸੰਤੁਲਨ ਗੁਆ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਸਾਥੀ ਸਿੱਖ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਪ੍ਰਕਰਮਾ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਆਪਣੀ ਸੁੱਖਣਾ ਯਾਦ ਕਰਾਈ। ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਉਹ ਦੈਵੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ ਭਰ ਗਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਇੱਕ ਹੱਥ ‘ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਆਪਣਾ 14 ਕਿਲੋ ਦਾ ਖੰਡੇ ਨੂੰ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਨਾਲ ਘੁੰਮਾਇਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀ ਡਰ ਕੇ ਭੱਜ ਗਏ। ਬੜੇ ਦ੍ਰਿੜ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਪ੍ਰਕਰਮਾ ਵਿੱਚ ਪੁੱਜੇ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਸੀਸ ਭੇਂਟ ਕਰਕੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਗਏ।
ਸੰਨ 1757 ਵਿਚ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਦੀਵਾਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ। ਹੁਣ ਵੀ ਸ਼੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਅਸਥਾਨ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਸੰਗਤਾਂ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੀ ਲਾਸਾਨੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੂੰ ਸਿਜਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
