ਉੱਤਰੀ ਤੇ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ‘ਚ ਕੌਣ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਾਕਤਵਰ, ਦੋਵੇਂ ਕਿਵੇਂ ਬਣ ਗਏ ਦੁਸ਼ਮਣ?

ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਫਰੰਟ ਲਾਈਨ ਆਰਮੀ ਯੂਨਿਟ ਹਾਈ ਅਲਰਟ ‘ਤੇ ਹੈ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਉਸ ਦੋਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਹੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਦੇ ਡਰੋਨ ਨੂੰ ਪਿਓਂਗਯਾਂਗ ਦੇ ਉੱਪਰ ਉੱਡਦੇ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਨੇ ਨਾ ਤਾਂ ਇਹ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਡਰੋਨ ਨਹੀਂ ਭੇਜੇ ਸਨ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਤਣਾਅ ਵਧ ਗਿਆ ਹੈ। ਖੈਰ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਤਣਾਅ ਕੋਈ ਨਵੀਂ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਕੋਰੀਆ ਦੇ ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੋਂ ਹੀ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਤਣਾਅ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਸ ਵਾਰ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਹ ਦੇਖਣਾ ਬਾਕੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਕਿਵੇਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਅਤੇ ਕੌਣ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਾਕਤਵਰ ਹੈ?

ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਟਿਆ ਜਾਪਾਨ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ

ਦਰਅਸਲ, ਕੋਰੀਆ ਦੀ ਵੰਡ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਾਲ 1910 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਸੇ ਸਾਲ ਜਾਪਾਨ ਨੇ ਕੋਰੀਆ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ‘ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਦੋਂ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਜਾਪਾਨ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋਈ, ਚੀਨ, ਕੋਰੀਆ, ਵੀਅਤਨਾਮ ਅਤੇ ਤਾਈਵਾਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸਾ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਰਾਹ ‘ਤੇ ਚੱਲ ਪਿਆ। ਜਦੋਂ ਯੁੱਧ ਖਤਮ ਹੋਇਆ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਕੋਰੀਆ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੱਖਣੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਸੀ।

ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਰੂਸ

ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਕੋਰੀਆ ਵਿੱਚ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਪਹਿਲ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਦਾ ਰਾਜ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਇਸੇ ਲਈ ਉਥੇ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਨੂੰ ਬਲ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਦੋਵਾਂ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਝੜਪਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ, ਇੱਕ ਬਾਰਡਰ ਲਾਈਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ 38ਵੀਂ ਸਮਾਨਾਂਤਰ ਲਾਈਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਮਈ 1948 ਵਿਚ, ਜਦੋਂ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ‘ਤੇ ਕੋਰੀਆ ਵਿਚ ਚੋਣਾਂ ਹੋਈਆਂ, ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਦੱਖਣੀ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਦੇ ਲੋਕ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਨਾਂ ਕੁਝ ਕਹੇ ਕੋਰੀਆ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ। ਚੋਣ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਗਣਤੰਤਰ ਕੋਰੀਆ ਯਾਨੀ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਨੇ ਇਸ ਚੋਣ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਸਤੰਬਰ 1948 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼, ਡੈਮੋਕਰੇਟਿਕ ਪੀਪਲਜ਼ ਰੀਪਬਲਿਕ ਆਫ ਕੋਰੀਆ ਜਾਂ ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ‘ਤੇ ਕਿਮ ਇਲ-ਸੁੰਗ ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ ਅਤੇ ਹੁਣ ਤੋਂ ਉਸ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਇਸ ‘ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉੱਥੇ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਵਰਗੇ ਹਨ।

ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ

ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਹੇਠ ਬਣਿਆ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋ ਗਿਆ। ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਬਣਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ, ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਰੂਸ ਅਤੇ ਚੀਨ ਵੱਲ ਖਿੱਚਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਅਜੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਾਲੇ ਦੋ ਮੁਲਕਾਂ ਦੀ ਦੋਸਤੀ ਕਾਰਨ ਦੋਵਾਂ ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੋਂ ਹੀ ਤਣਾਅ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਤਣਾਅ ਉਦੋਂ ਹੋਰ ਵਧ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਦੇ ਪਰਮਾਣੂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਜਾ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਾਲ 2019 ‘ਚ ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਦੇ ਪਰਮਾਣੂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੀ ਅਮਰੀਕੀ ਰਣਨੀਤੀ ਅਸਫਲ ਰਹੀ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਆਪਣੇ ਪਰਮਾਣੂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ‘ਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ‘ਤੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਹਮਲੇ ਦੀ ਧਮਕੀ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ

ਬਾਬਾ ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਛੱਡ ਕੇ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਕਿਉਂ ਅਪਣਾਇਆ, ਕੀ ਸੀ ਕਾਰਨ?

ਕਿਵੇਂ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ ਬਿਸ਼ਨੋਈ ਗੈਂਗ ਦੀ ਨੀਂਹ? ਬਾਬਾ ਸਿੱਦੀਕੀ ਦੇ ਕਤਲ 'ਚ ਆਇਆ ਨਾਂ

ਜੇਕਰ ਡਿਊਟੀ ਦੌਰਾਨ ਅਗਨੀਵੀਰ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਕੀ ਮਿਲੇਗਾ?

ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ

ਹਾਲਾਂਕਿ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਸਿਰਫ਼ ਧਮਕੀਆਂ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਮਿੱਤਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਣਗੀਆਂ। ਮਾਹਿਰ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਚੋਣਾਂ ਹੋਣੀਆਂ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਵਧਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਭਵਿੱਖ ‘ਚ ਉਹ ਅਮਰੀਕਾ ਨਾਲ ਕੂਟਨੀਤੀ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾ ਸਕੇ।

ਪਿਛਲੇ ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ (ਅਕਤੂਬਰ 11, 2024), ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ‘ਤੇ ਆਰੋਪ ਲਗਾਇਆ ਕਿ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਡਰੋਨ ਤੋਂ ਪਿਓਂਗਯਾਂਗ ‘ਤੇ ਪ੍ਰੋਪੇਗੰਡਾ ਲੀਫਲੇਟ ਬਰਸਾਏ। ਨਾਲ ਹੀ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਜੇਕਰ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਦੁਬਾਰਾ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਨਤੀਜੇ ਮਾੜੇ ਹੋਣਗੇ। ਸਰਕਾਰੀ ਮੀਡੀਆ ਵੱਲੋਂ ਜਾਰੀ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਦੇ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਸਰਹੱਦ ਨੇੜੇ ਤਾਇਨਾਤ ਆਪਣੇ ਤੋਪਖਾਨੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਯੂਨਿਟਾਂ ਨੂੰ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ।

ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਫੌਜੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਨੂੰ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ ਕਿਮ ਜੋਂਗ ਉਨ ਦਾ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਰਵੱਈਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਜੰਗ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਹਾਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਸੰਭਾਵਨਾ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦਾ ਪਾਗਲ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ ਹਮਲਾ ਕਰੇਗਾ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਤਬਾਹੀ ਹੋਣੀ ਤੈਅ ਹੈ।

ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਦੀ ਫੌਜੀ ਤਾਕਤ

ਗਲੋਬਲ ਫਾਇਰ ਪਾਵਰ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ 2024 ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ 2,60,72,000 ਹੈ ਅਤੇ ਰੱਖਿਆ ਬਜਟ ਲਗਭਗ 3.5 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ 13,20,000 ਸਰਗਰਮ ਸੈਨਿਕ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ 5,60,000 ਰਿਜ਼ਰਵ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਦੀ ਫੌਜੀ ਤਾਕਤ ਵਿੱਚ ਅਰਧ ਸੈਨਿਕ ਬਲਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਲੱਖ ਜਵਾਨ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਕੁੱਲ 951 ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 440 ਲੜਾਕੂ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਹੈ। ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਕੋਲ ਕੋਈ ਏਅਰੀਅਲ ਟੈਂਕਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਕੋਲ 205 ਹੈਲੀਕਾਪਟਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 20 ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਹਨ।

ਟੈਂਕ: 5,845

ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਵਾਹਨ: 24,696

ਸਵੈ-ਚਾਲਿਤ ਤੋਪਖਾਨਾ: 4500

ਮੋਬਾਈਲ ਰਾਕੇਟ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਰ: 2920

ਫਲੀਟ: 505

ਪਣਡੁੱਬੀਆਂ: 35

ਫਰੀਗੇਟ: 1

ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਦੀ ਫੌਜੀ ਤਾਕਤ

5,19,70,000 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੇ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਦਾ ਰੱਖਿਆ ਬਜਟ ਲਗਭਗ 44.7 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ 6 ਲੱਖ ਸਰਗਰਮ ਅਤੇ 31 ਲੱਖ ਰਿਜ਼ਰਵ ਸੈਨਿਕ ਹਨ। ਅਰਧ ਸੈਨਿਕ ਬਲਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 1.20 ਲੱਖ ਹੈ। ਇਸ ਕੋਲ 1576 ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 354 ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਹਨ। 41 ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ ਏਅਰਕ੍ਰਾਫਟ ਅਤੇ 4 ਏਰੀਅਲ ਟੈਂਕਰ ਵੀ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ 758 ਹੈਲੀਕਾਪਟਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 12 ਅਟੈਕ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰ ਹਨ।

ਟੈਂਕ: 2501

ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਵਾਹਨ: 66,492

ਸਵੈ-ਚਾਲਿਤ ਤੋਪਖਾਨਾ: 3189

ਮੋਬਾਈਲ ਰਾਕੇਟ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਰ: 581

ਫਲੀਟ: 200

ਪਣਡੁੱਬੀਆਂ: 22

ਫ੍ਰੀਗੇਟ: 17